The Effects of Socio-Cultural and Structural Characteristics of GAP Region on Family Structure

Yıl 2006, Sayı: 9, 23 - 34, 01.06.2006

Dr. Şevket Ökten

Öz

In this study, it is searched how the sociocultural and economic structural characteristic ofSouth East Anatolian Region affect and the familystructure especially interms of “authority” and“household”.At the end of the research, it is observed thatthere is an unbalanced distribution in theprocessing and possesing of agricultural areas inthe region, traditional structure is yet dominantand this structure especially gave it colour tosocial structure. Those distincive, basic features ofthe region were observed to effect aspecially thefamily structure as in many fields of the social lifeto shape it suitably.While the status of woman is generallydetermined by traditional roles and positions in theregion in which having many childrenis widespired,the rules related with marriage are determinedaccording to tribe/relatives and iner-faimlyrelations and poligamy is not widespired. It’sestablished especially that marriage with relativesis widespired because of being close to outherworld.

Anahtar Kelimeler

GAP Region, Social Structure, Family, Authority, Tribe/Kinship

GAP Bölgesi’nin Sosyo-Kültürel ve Yapısal Özelliklerinin Aile Yapısına Etkileri

Öz

Bu çalışmada, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ninsosyo-kültürel ve ekonomik yapısal özelliklerininbölgedeki aile yapısını, özellikle “otorite” ve “hanehalkı” bağlamında nasıl etkilediği ve nasıl şekillendirdiği araştırılmıştır.Araştırma sonucunda, tarım topraklarının işletme ve mülkiyetinde dengesiz bir dağılımın söz konusu olduğu bölgede, geleneksel yapının henüz etkin olduğu ve bu yapının özellikle kırsalda toplumyapısına büyük oranda rengini verdiği gözlenmiştir.Bölgenin bu ayıcı temel özelliklerinin toplumsal yaşamın bir çok alanında olduğu gibi, özellikle aileyapısını da etkilediği ve buna uygun biçimlendirdiği görülmüştür. Çok çocukluluğun yaygın olduğu bölgede, kadının konumu özellikle kırsalda, büyük oranda geleneksel rol ve statüler tarafından belirlenirken, çokeşlilik yaygın olarak görülmemiştir. Evliliğe ilişkinkuralların aşiret/akraba ve aile içi ilişkiler sisteminegöre belirlendiği bölgede özellikle içe kapalılıknedeniyle bölgede akraba evliliği yaygın olarak saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

GAP Bölgesi, Toplumsal Yapı, Aile, Otorite, Aşiret/Akrabalık

Kaynakça

• _____. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, İstanbul, Risale Ba- sın-Yayın, 1990.
• _____. Yüksek Enflasyonun Aile İçi İlişkiler Üzerinde Etkisi, Ankara, Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, 1997.
• _____. Ekonomik Hesaplamalarda Bir Birim Olarak Aile, Ankara, Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, 1998.
• AKSOY, Suat. Toprak Mülkiyeti Sorunu. TÜBİTAK Dergisi, sayı:292, 1992:52-53.
• BARAN, A. ; Çabuk, N. vd., Şanlıurfa-Harran Ovalarında Tarla içi ve Köy Geliştirme Projesi Sosyal Değerlen- dirme Raporu, Ankara, GAP İdaresi, 1998.
• BORATAV, Kokut. Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm, İstanbul, Birikim Yayınları, 1981.
• DÖNMEZER, Sulhi, Sosyoloji, Ankara, Savaş Yayınları, 1984.
• ECEVİT, Mehmet C. Kırsal Türkiye’nin Değişim Dinamikleri: Gökçeağaç Köyü Monografisi, Ankara, Kültür Ba- kanlığı Kültür Eserleri,1999.
• ERCAN, Fuat. “Gelişme Yazını; Eleştiriler ve Yeni Perspek- tifler”. Gelişme İktisadı, Kuram, Eleştiri, Yorum (Ed. T.İşgüden, F.Ercan, M.Türkay), İstanbul, Beta Basın Yayım Dağıtım, 1995: 298-428.
• ERDENTUĞ, Aygen. Çeşitli İnsan Topluluklarında Aile Tip- leri. “Aile Yazıları” (ed. B. Dikeçligil, A. Çiğdem), An- kara, Ankara, Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Ya- yınları, 1990:
• GAP Bölge Kalkınma İdaresi. Türkiye ve Dünya Tarımı İçin- de GAP’ın Yeri ve Önemi, Ankara, GAPKİ, 1996.
• GAP Bölge Kalkınma İdaresi. Sosyal Politika Hedefleri, An- kara, GAPKİ, 1997.
• GERALD, R. Lelie, The Family in Social Context, Oxford, Oxford Universty Pres, 1982,
• GİDDENS, Antony. Sosyoloji, (Çev. H. Özel; C. Güzel), An- kara, Ayraç Yayınevi, 2000.
• GÖKÇE, Birsen. “Aile ve Aile Tipleri Üzerine Bir İnceleme” Hacettepe Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 8, sayı 12, 1976:.46-47.
• KANDİYOTİ, Deniz. “Aile Yapısında Değişme ve Süreklilik: Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım”, Türkiye’de Ailenin De- ğişimi Toplumbilimsel İncelemeler, Ankara, Türk Sosyal Bilimler Derneği, 1984.
• KINLOCH, Graham C., Sosyological Theory Its Develop- ment and Mejor Paradigms, New York, Mc. Graw- Hill Inc., 1977.
• KIRAY Mübeccel B. Ereğli: Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası, Ankara DPT Yayını, 1964
• KIRAY. Mübeccel B. Toplumsal Yapı ve Toplumsal Değiş- me, İstanbul, Bağlam Yayıncılık, 1999
• KIZILÇELİK, Sezgin. Sosyoloji Teorileri-2, Konya, Kuzucu- lar Ofset, 1992.
• KONGAR, Emre, İzmir’de Kentsel Aile, Ankara Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları,1972
• KONGAR, Emre. Türkiye Üzerine Araştırmalar, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1986.
• MARSHALL, Gordon Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. O. Akınhay, D. Kömürcü), İstanbul, Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• MERTER, Feridun. 1950-1988 Yılları Arasında Köy Ailesin- de Meydana Gelen Değişmeler: Malatya, Ankara, Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1990.
• ÖZBAY Ferhunde, “Kırsal Kesimde Toplumsal ve Ekonomik Yapı değişmelerinin Aile İşlevlerine Yansıması”, Tür- kiye’de Ailenin Değişimi Toplumbilimsel İnceleme- ler (Yayına Haz:Türköz Erder), Ankara, Türk Sosyal Bilimciler Derneği, 1984.
• ÖZEN, Sevinç. “Aile Kurumu ve Bazı Sosyolojik Yaklaşım- lar”, Aile Yazıları-Temel Kavramlar, Yapı ve Tarihi Süreç, (Der. B. Dikeçligil-A. Çiğdem), Ankara, Aile Araştırma Kurumu,1990:397-408.
• ÖZER, Ahmet. Modernleşme ve GAP, İstanbul, İletişim Ya- yınları, 1998.
• POLOMA, Margeret M., Çağdaş Sosyoloji Kuramları, (Çev. Hayriye Erbaş), Ankara, Gündoğan Yayınları, 1993.
• SENCER, Muzaffer. GAP Bölgesi’nde Toplumsal Değişme Eğilimleri Araştırması, Ankara, GAP Bölge Kalkınma İdaresi, 1993.
• TİMUR, Serim. Türkiye’de Aile Yapısı, Ankara, Hacettepe Üniversitesi yayınları, 1972.
• YAZAN, Ümit Meriç. ”İleri Endüstri Toplumlarında Aile Ku- rumu Üzerine Bir Araştırma”,. Aile Yazıları (Ed. B. Dikeçligil, A. Çiğdem), Ankara, Aile Araştırma Kuru- mu Başkanlığı, 1990: 455-474.