PLANLAMADA EVRENSEL TASARIM İLKELERİ İLE ERİŞİLEBİLİRLİK AĞI TASARIMI, İZMİT KENT MERKEZİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Erişilebilirlik Özel Sayısı Cilt 1, 49 - 82, 31.12.2020

Gürkan Ergin Sibel Ecemiş Kılıç Mercan Efe

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.818217

Öz

1997’de geliştirilen “evrensel tasarım ilkeleri” ve 2007 yılında gündeme gelen “Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşmesi” engellilere duyarlılığı şehir planlama ve kentsel tasarımın gündemine taşımıştır. Ulaşım altyapısı, toplu taşım sistemi, yaya ve bisiklet erişimi, kentsel sosyal alt yapı alanları, kent merkez ve alt merkezlerinin konumları gibi planlama alanında üretilen kararlar kentin erişilebilirliğinin önemli belirleyicileri olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak konuya ilişkin uygulamalar ve akademik çalışmaların daha çok ergonomik standartlara temellendiği; mimari ve kentsel tasarım ölçeklerinde ele alındığı görülmektedir. Bu çalışmada İzmit kent merkezi örneğinde evrensel tasarım ilkeleri kentsel ölçekte ele alınarak kapsamlı, bütüncül, sürekliliği olan ve fiziksel planlama çalışmalarında kullanılabilecek somut bir altlık üretilmesi hedeflenmiştir. Sonuç olarak yerleşimin engellilik derecesini ortaya koyan erişilebilirlik bölgeleri haritalanmış ve değerlendirilmiştir. Kentsel ölçekte planlama çalışmalarına yön vermek ve öncelikli müdahale alan ve biçimlerini belirlemek üzere, tanımlanan alt bölgeleri birbirine bağlayan ve kentsel hareketliliğin en yoğun olarak gerçekleştiği varsayılan öncelikli erişilebilirlik ağı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

erişilebilirlik, kent planlama, İzmit, Evrensel Tasarım İlkeleri

Teşekkür

Makale Dokuz Eylül Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü eğitim programında yer alan PLN 4122 Şehir Planlama Projesi VI kapsamında Gürkan Ergin tarafından Prof. Dr. Sibel Ecemiş Kılıç ve Doç. Dr. Mercan Efe Güney danışmanlığında yapılan bitirme projesi verileri kullanılarak elde edilmiştir.

ACCESSIBILITY NETWORK DESIGN WITH UNIVERSAL DESIGN PRINCIPLES IN PLANNING, IZMIT CITY CENTER CASE

Öz

The "universal design principles" developed in 1997 and the "United Nations International Convention on the Rights of Persons with Disabilities" that came to the agenda in 2007 brought sensitivity to the disabled to the agenda of urban planning and urban design. Decisions made in the field of planning such as transportation infrastructure, public transportation system, pedestrian and bicycle access, urban social infrastructure areas, the location of the city center and sub-centers appear as important determinants of the city's accessibility. However, it is observed that the applications and academic studies related to the subject are mostly based on ergonomic standards and it is handled in architectural and urban design scales. In this study, it is aimed to create a comprehensive, holistic, continuous framework that can be used in physical planning studies by addressing the universal design principles in the example of Izmit city center. As a result, the accessibility zones that show the degree of disability of the settlement were mapped and evaluated. In order to direct the planning studies at the urban scale and to determine the priority intervention areas and types, the priority accessibility network, which connects the defined sub-regions and is assumed to be the most intense urban mobility, has been determined.

Anahtar Kelimeler

accessibility, urban planning, Izmit, Universal Design Principles

Kaynakça

• • Alkan Meşhur, H. F. ve Tekin, M. (2018). Evrensel Tasarım Yaklaşımının Şehir Planlama Disiplini Bakış Açısı ile Değerlendirilmesi. Online Journal of Art and Design, 6(5), 94-111.
• • Audirac, I. (2008). Accessing Transit as Universal Design. Journal of Planning Literature, 23(1), 4-16.
• • Bringa, O. R. (2007). Universal Design and Visitability: From Accessibility to Zoning. Nasar, J. L., & Evans-Cowley, J. (ed.) Making Universal Design Work in Zoning and Regional Planning: A Scandinavian Approach (ss.97-114). Ohio State University
• • Dalvi, M.Q., Martin, K.M. (1976), The Measurement of Accessibility: Some Preliminary Results. Transportation 5 (1), 17-42.
• • Ersoy, M. (2015). Kentsel Planlamada Standartlar. İstanbul: Ninova Yayınları.
• • Gossett, A., Gossett, A., Mirza, M., Barnds, A. K., & Feidt, D. (2009). Beyond Access: A Case Study on The Intersection Between Accessibility, Sustainability, and Universal Design. Disability and Rehabilitation: Assistive Technology, 4(6), 439-450.
• • Gray, J. A., Zimmerman, J. L., Rimmer, J. H. (2012). Built Environment Instruments for Walkability, Bikeability, and Recreation: Disability and Universal Design Relevant. Disability and Health Journal, 5(2), 87-101.
• • Kocaeli Büyükşehir Belediyesi (bt). İmar Ve Şehircilik Daire Başkanlığı. Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Planlama Şube Müdürlüğü. Kentsel Dönüşüm Master Planı Araştırma Raporu.
• • Küçükyağcı, P. Ö., Yıldız, M. (2019). Kentsel Tasarım Yarışma Projelerinin Değerlendirilmesinde Mekan Dizimi Yöntemi. TMD, 74-112
• • Lid, I. M. (2014). Universal Design and Disability: An Interdisciplinary Perspective. Disability and Rehabilitation, 36(16), 1344-1349.
• • Özgül, H. (2015) Engellilik ve Ayrımcılık: Eğitimciler için Temel Metinler ve Örnek Dersler. Çayır K., Soran M., Ergün M. (der.), Tanım, Kapsam ve Geliştirilen Politikalar Düzleminde Türkiye'de Erişilebilirlik (ss.61-79), İstanbul: Karekök Akademi.
• • Polat, E. (1998). Özürlüler İçin Tasarımda Erişilebilir ve Yaşanabilir Yaya Mekanları: Ankara–Kızılay Merkez Yaya Bölgesi’nde Sakarya Caddesi Yaya Mekanı Örneklemesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• • Sınmaz, S. (2018). Engelsiz Kent Tasarımı Üzerine Bir Yöntem Önerisi. 2. Uluslararsı Mimarlık ve Tasarım Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 321-331), Çanakkale: Güven Plus Grup A.Ş. Yayınları
• • Story, M. F. (2001). Universal Design Handbook, Preiser W.F.E. (ed.). Chapter 4. Principles of Universal Design. Bostan: MacGraw Hill.
• • Şıkoğlu, E., Arslan, H. (2015). Mekân Dizim Analizi Yöntemi ve Bunun Coğrafi Çalışmalarda Kullanılabilirliği. Türk Coğrafya Dergisi(65), 11-21.
• • Tandoğan, O. (2017). Evrensel Tasarım Kavramı ve Kentsel Peyzaj ile İlgili Örnekler Üzerinden Değerlendirilmesi, Artium, 5(2), 51-66