Geçmiş Ve Şimdi Arasında: Harput’taki Meryem Ana Kilisesi’nin Kültürel Ve Fiziksel Biyografisi

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: 2, 193 - 212, 30.12.2016

Elif Keser-kayaalp

https://doi.org/10.29135/std.282105

Öz

Harput’taki Meryem Ana kilisesi hem fiziksel yapısıyla hem de etrafında oluşan hikâyeler ve bu hikâyelerin sonradan materyal varlıklara dönüşmüş halleriyle son yıllarda bir edim olarak tanımlanan kültürel miras kavramına oldukça iyi bir örnektir. Bu makalede kiliseye atfedilen değerlerle verilmek istenen mesajlar, kitabelerin bilerek ya da yanlışlıkla farklı yorumlanmasından kaynaklanan yeni okumalar ve yapının kendi fiziksel özellikleri aracılığıyla bu kilisenin bir kültürel ve fiziki biyografisi çıkartılmaya çalışılmıştır. Bu kilise etrafında oluşmuş somut olmayan kültürel miras ögeleri konumuzla alakasız ya da yanlı bulunup göz ardı edilemezken, kilisenin fiziksel bazı özellikleri de yine arkeoloji ve sanat tarihi disiplinleri için önemli sonuçlar doğuracağı için ihmal edilemez. Bu makale yeni bir bakış açısıyla farklı bir okuma sunmayı hedeflemektedir. 

Anahtar Kelimeler

Harput, Süryani, kilise, kültürel miras, Ṭur ‘Abdin

Between Past And Present: A Cultural And Physical Biography Of The Church Of Virgin Mary At Harput

Öz

In addition to its physical qualities, with the stories that surround it and the materialization of some of these stories, the Church of Virgin Mary at Harput is a good example of cultural heritage which is recently described as an act. In this article, a cultural and physical biography of the church is written through the messages that are tried to be conveyed by the values that are attached to the church, new readings of the church that result from the intentional or accidental misreading of the inscriptions, and its inherent physical properties. The intangible cultural heritage elements that surround this church cannot be ignored by considering them unrelated or subjective. Similarly some physical qualities of the church which can lead to important archeological and art historical conclusions cannot be neglected. This article offers a new reading with a new perspective.

Anahtar Kelimeler

Harput, Syrian Orthodox, church, cultural heritage, Ṭur ‘Abdin

Kaynakça

• Akyüz, G. (1998), Mardin İli’nin Merkezinde, Civar Köylerinde ve İlçelerinde Bulunan Kiliselerin ve Manastırların Tarihi, İstanbul.
• Akyüz, G. (2009), The condition of Syrians and Antakya Syrian Orthodox Church’s Prelacy center in the Times Of the Byzantines, Seljuks, Artuquids And Ottomans, Culture of Living Together in Turkey and Mardin Example, 59-75, İstanbul: Mardin Valiliği.
• Ardıçoğlu, N. (1964), Harput Tarihi, İstanbul: Harput Turizm Derneği Yayınları.
• Altun, A. (1978), Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisi’nin Gelişmesi, İstanbul: Kültür Bakanlığı.
• Bell, G. ve Mundell Mango, M. (1982), The Churches And Monasteries Of The Tur Abdin, London: Pindar Press.
• Brock, S. (1979), The Fenqitho Of The Monastery Of Mar Gabriel In Tur Abdin, Ostkirchliche Studien - 28, 168-182.
• Danık, E. (1999), Orta Çağ Harput’unun Kentsel Gelişimi, F. Karaman (Ed.), Dünü ve Bugünüyle Harput I, 17-48.
• Danık, E. (2001), Ortaçağda Harput, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Dolabani, H. (1952), Harbutteki Süryani Kadim Cemaatimize Ait Meryem Ana Kilisesinin Kuruluş ve Tecdit Tarihleri, Öz Hikmet Dergisi, Sayı 1/61, Mardin.
• Donabed, S. (2011), Harput, Turkey to Massachusetts: Immigration of Jacobite Christians, Chronos, Revue d’Histoire de l’Université de Balamand - 23, 19-42.
• Harrison, R. (2010), What is Heritage?, R. Harrison (Ed.) Understanding The Politics Of Heritage, 5-42, Manchester: Manchester University Press.
• Harvey, D. C. (2001), Heritage Pasts and Heritage Presents: Temporality, Meaning And The Scope Of Heritage Studies, International Journal of Heritage Studies 7 (4): 319-338.
• Hillenbrand, C. (1985), The History Of The Jazira: A Short Introduction, Julian Raby (Ed.), The Art of Syria And The Jazira, 1100-1250, Oxford: Oxford University Press.
• Hollerweger, H. (2002), Turabdin: Living Cultural Heritage: Where Jesus’ Language Is Spoken, Linz.
• Holtorf, C. ve Fairclough, G. (2013), The New Heritage And Re-Shapings Of The Past, A. Gonzalez-Ruibal (Ed.), Reclaiming Archaeology, Beyond The Tropes Of Modernity: 197-210, London: Routledge.
• Karaman, F. (Ed.) (1999), Dünü ve Bugünüyle Harput, 2 Cilt, Ankara.
• Keser, E. (2002), Tur Abdin: Süryani Ortodoks Dini Mimarisi, İstanbul: Tarih Vakfı.
• Keser-Kayaalp, E. (2009), Church Architecture of Northern Mesopotamia, AD 300-800, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Oxford Üniversitesi, Oxford.
• Keser-Kayaalp, E. (2013), Églises Et Monastères Du Ṭur ʿAbdin: Les Débuts D’une Architecture « Syriaque », Françoise Briquel Chatonnet (Ed.), Les Églises En Monde Syriaques, 269-288, Paris: Geuthner
• Lehmann-Haupt, C.F. F. (1910), Armenien, Einst Und Jetzt, Berlin: Behr.
• Leroy, J. (1964), Les Manuscrits Syriaques à Peintures Conservés Dans Les Bibliothèques D’Europe Et d’Orient; Contribution À l’Étude De l’Iconographie Des Églises De Langue Syriaque, Paris: Geuthner.
• Lowenthal, D. (1998), The Heritage Crusade And The Spoils Of History, New York: Cambridge University Press.
• Memişoğlu, F. (1977), Elazığ Klavuzu, Ankara: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı.
• Palmer, A. (1990), Monk And Mason On The Tigris Frontier: The Early History Of Ṭur ‘Abdin, Cambridge: Cambridge University Press.
• Sakaloğlu, N., Gül Duman G. (2013), Şafak Uykusundaki Kent, İstanbul: Özgencil Yayınları.
• Segal, J. B. (1970), Edessa: ‘The Blessed City’, Oxford: Clarendon Press.
• Smith, L. (2006), Uses of Heritage, London: Routledge.
• Smith, L. (2015), «Theorising Museum and Heritage Visiting» Message, K. ve Witcomb, A. (Ed.) Museum Theory: An Expanded Field: 459-484. Oxford: Blackwell Wiley.
• Sunguroğlu, İ. (1958), Harput Yollarında, C. 1-2, İstanbul.
• Tanoğlu, İ. (2013), Harput Meryem Ana Kilisesi’nin Dünü Bugünü, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, 777-787. [http://web.firat.edu.tr/harput/yayin.html]
• Thierry, M. (1993), “Monuments Chrétiens Inédits de Haute-Mésopotamie”, Syria, 70/1,2; 179-204.
• Wiessner, G. (1981), Christliche Kultbauten im Ṭūr ʻAbdīn, c. 1: Kultbauten mit transversem Schiff und Felsanlagen. Wiesbaden.
• Yarman, A. (Çev.) (2010), Palu-Harput 1878 (Bardizaktsi V. ve diğerleri). İstanbul: Derlem Yayınları.