Evaluation On Earthware Moulds Unearthed During The İznik Kilns Excavations

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 35 - 51, 29.04.2018

Vesile Belgin Demirsar Arlı , Şennur Kaya

https://doi.org/10.29135/std.409001

Öz

A large number of mould fragments, used in the moulded ware, were found during the Iznik Kiln Excavation. Mould findings, made from red hard paste, have thick and flat bases, depressed spherical/spheroid or conical bodies, and flat spouts. Only three example among the mould fragments found is excluded from this generalization. This mould piece, have a low foot and one mould slightly flaring edge. Diameters of the spouts, the bases and heights vary between 14 and 23,6 cm, 6 and 10 cm, and 5 and 9 cm, respectively. Like in body decorations, patterns on the interiors of moulds applied in the carved and pressed technique, consist of geometrical, intricate herbal and braided compositions. These mould fragments include examples that completely overlap with the patterns we see on body fragments. The mould fragment, which consists of four connecting pieces, strikes attention with its inscriptions. However, letters visible on the obtained fragments do not represent a meaningful word, which suggests the inscription may have been intended as a decoration. Aside from these, fluting moulds constitute a separate group. These fragments have similarities to the moulds used in non-Anatolian Islamic ceramics and in Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Earthenware Mould, Iznik, Kilns, Ceramics, Moulded Ware

İznik Çini Fırınları Kazısı’nda Ortaya Çıkarılan Pişmiş Toprak Kalıp Parçalarının Değerlendirilmesi

Öz

İznik Çini Fırınları kazı çalışmaları sırasında, kalıba baskı tekniğinde kullanılan çok sayıda kalıp parçası da ele geçmiştir. Kırmızı sert hamurdan imal edilmiş kazı buluntusu kalıplar;  kalın düz dipli, konik ya da basık küre gövdeli, düz ağızlıdır. Ele geçen kalıp parçaları arasında yalnızca üç örnek bu genellemenin dışında kalmaktadır. Bunlar, alçak ayaklı olup biri hafif dışa dönük kenarlıdır. Bu kalıpların ağız çapları 14-23,5 cm, dip çapları 6-10 cm, yükseklikleri 5-9 cm aralığında değişmektedir. Kalıpların iç yüzeyine oyma, kazıma ve baskı teknikleriyle uygulanan desenleri de kalıp baskı tekniğinde yapılmış gövde parçalarında olduğu gibi geometrik, grift bitkisel ve örgülü kompozisyonlar oluşturmaktadır. Bu kalıp parçaları arasında gövde parçalarında rastladığımız desenlerle birebir örtüşen örnekleri de görmek mümkündür. Bunlar arasında yazı dekorlu kalıp parçası ilgi uyandırmaktadır. Ancak ele geçen parçanın mevcut kısımlarında görülebilen harflerden bir anlam çıkmaması, bu yazının dekoratif amaçlı yapılmış olabileceğini düşündürmektedir.  Bunların dışında, yiv dekorlu kalıplar da ayrı bir grup oluşturmaktadır. İznik’te bulunan kalıp parçaları, form, desen ve boyutları bakımından Anadolu dışı İslam seramik sanatında ve Anadolu’da kullanılan kalıplarla benzerlik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Pişmiş Toprak Kalıplar, İznik, Çini Fırınları, Seramik, Kalıba Baskı Tekniği

Kaynakça

• Aslanapa, O. – Altun, A. (1998), “İznik Çini Fırınları Kazısı 1996 Yılı Çalışmaları”, XIX. Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara, 625-639.
• Böhlendorf Arslan, B. (2007), “Beylikler Döneminde Milet’te Seramik Üretimi”, Konya Kitabı X, Rüçhan Arık, M. Oluş Arık’a Armağan, (ed. H. Karpuz - O. Eravşar), Konya, 87-98.
• Böhlendorf Arslan, B. (2008), “Keramikproduktion im Byzantinischen und Türkischen Milet”, Istanbuler Mitteilungen, 58, 371-407.
• Bulut, L. (1998), “Selçuk (Ayasulug) Kazılarında Ele Geçen İslam Devri Seramikleri”, 1. Uluslararası Geçmişten Günümüze Selçuk Sempozyumu (4-6 Eylül 1997), İzmir, 343-355.
• Demirsar Arlı, B. (tarihsiz), “İznik Çini Fırınları Kazısından İlgi Çekici Örnekler”, Uluslararası İznik Sempozyumu, (5-7 Eylül 2005), İstanbul, 347-354-498-501.
• Demirsar Arlı, B. (2012), “İznik Çini Fırınları Kazısı 2010 Yılı Çalışmaları”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı 3, Ankara, 391-408.
• Demirsar Arlı, B. (2017), “İznik Çini Fırınları Kazısı 2015 Yılı Çalışmaları”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı 2, Ankara, 371-388.
• Demirsar Arlı, B. - Kaya, Ş. - Erol, Ö. - Arlı, H. , (Baskıda), “Decorated filter Jugs in the Moulded Ware Unearthed During the Iznik Kilns Excavations”, International Congress for Thracian Pottery, (26-28 Nisan 2017, Mimar Sinan Fine Arts University, İstanbul).
• Durukan A., (1982), “ Turkish Islamic Ceramic Finds”, Istanbuler Mitteilungen, 32, 26-29, Taf. 10-14.
• Fehérvári, G. (1998), Pottery of the Islamic World, Kuwait.
• Gök Gürhan, S. (2007), “Akşehir Kurtarma Kazısı Seramikleri”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (Ed. G. Öney—Z. Çobanlı), İstanbul, 157-169.
• Gök Gürhan, S. (2009),“1995-2009 Yılları Arasında Beçin Kazısı’ nda Ortaya Çıkarılan Seramiklerin Değerlendirilmesi, Sanat Tarihi Dergisi, XVIII/ 2, Ekim/October, 45-70.
• Gök Gürhan, S. (2010), “Manisa Gülgün Hatun Hamamı’nda Bulunan Baskı Desenli, Kuşlu Testiler”, 12. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (15-17 Ekim 2008) Bildiriler, (Ed. A.O. Uysal-A. Yavaş, M. Dündar, O. Koçyiğit), İzmir, 206-216.
• Gök Gürhan, S. (2011),“2007 ve 2008 Yıllarında Balat İlyas Bey Külliyesi’nde Yapılan Kazı ve Temizlik Çalışmalarında Ortaya Çıkarılan Seramikler/Ceramics Unearthed During the Excavation and Celaning Work Conducted at the İlyas Bey Complex in 2007 and 2008”, Balat İlyas Bey Külliyesi / İlyas Bey Complex, (Ed. M. Baha Tanman-Leyla Kayhan Elbirlik), İstanbul, 301-333.
• Karamağaralı Yörükân, B. (1982), "Ahlat Seramik Ekolü", A.Ü., İslami İlimler Dergisi, 5, Ankara, 391-462.
• Özkul Fındık, N. (2013a), “Unglazed Pottery (Impressed) Production in a Medieval City, Hasankeyf”, 14. International Congress of Turkish Art (19-21 Septemberl 2011 Paris), Proceedins, (ed. F. Hitzel), Paris, 563-570.
• Özkul Fındık, N. (2013b), “Artuklu-Eyyubi Dönemlerinde Hasankeyf’te Seramik Atölyeleri ve Üretimi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30/2, 43-59. Özkul Fındık, N. (2017), "Seramik Üretiminde Kullanılan Kil Kalıplar", Uluslararası Katılımlı Osmanlı Dünyası’nda Kültürel Karşılaşmalar ve Sanatsal Yansımaları: Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu’na Armağan Kitabı, Ankara, 99-104..
• Uysal, A. O. (2007), “Konya’daki İnşaat Hafriyatlarında Ele geçen Sırsız Selçuklu Seramikleri”, Konya Kitabı X, Rüçhan Arık, M. Oluş Arık’a Armağan, (ed. Haşim Karpuz ve Osman Eravşar), Konya, 711-724.
• Watson, O. (2004), Ceramics From Islamic Lands; Kuwait National Museum, The Al-Sabah Collection, London.