Serpuş Han in Galata and Ceiling Painting

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 1, 51 - 79, 30.04.2020

Veli Baçaru

https://doi.org/10.29135/std.656846

Öz

This study is dealing with two aspect of Serpuş Han, which is located in Beyoğlu district of İstanbul. The first of these is that architectural features, including the plan features of the building and decorative elements of the facade. The second one is ellipse and rectangular ceiling paintings that situated in the mirror part of the vaults on the ceiling of the two rooms on the first floor. 1148 H (1735-36 A.D.) date is given in the inscription of a window on the first floor of the building, which was processed with plaster in the arch mirror. Han was built a order stone and two order of bricks in alternatively. The building is three floors including ground and two floors. Han this feature with is one of the with rare buildings built in the 18th century. It has a rectangular plan on the ground level and U plan on the first and second floors. There is a small area which can be considered a courtyard which bounded by a wall the ground floor level. There is in a staircase leading up to the upper floors in this area. On the first and second floors of the building, the U-shaped, pointed arch, and the porch that opens into the courtyard surrounds the building. There are miter-type protrusions on the facades of the building, while alternating or brick decoration imitation plaster applications are seen on the facades. In this study, the Han is re-evaluated based on the information obtained from various sources and the data.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, City khans, inn, Perşembe Bazaar, Ceiling paintings, Galileo, wall painting

Galata Serpuş Han ve Tavan Resimleri

Öz

 Bu çalışma, İstanbul, Beyoğlu İlçesi’nde yer alan Serpuş Han’ı iki yönden ele almaktadır. Bunlardan birincisi, hanın plan düzeni, cephe kuruluşları gibi mimari özellikleri ile bina dışında bulunan süsleme unsurları; ikincisi ise birinci katındaki iki odanın tavanında aynalı tonozların ayna kısmına gelecek şekilde uygulanan biri elips, diğeri dikdörtgen formlu iki tavan resmidir. Yapının, Perşembe Pazarı Caddesi yönünde birinci kattaki bir penceresinin kemer aynasında sıva ile işlenen kitabesinde H. 1148 (M. 1735-36) tarihi verilmiştir. Han bir sıra taş, iki sıra tuğla şeklinde almaşık düzende ve kâgir olarak inşa edilmiştir. Zemin üzerinde iki kat olmak üzere üç katlı olan yapı bu yönüyle 18. yy.’da üç katlı olarak inşa edilen birkaç handan biridir. Han, zemin kat seviyesinde dikdörtgen planlı, birinci ve ikinci katta ise U planlı bir biçimlenişe sahiptir. Han’ın güney yönünde, zemin kat seviyesinde bir duvarla sınırlandırılmış, içinde üst kata çıkan merdivenin bulunduğu ve avlu olarak değerlendirilebilecek küçük bir alan mevcuttur. Yapının birinci ve ikinci katında U planlı, sivri kemerli, avluya açılan revak yapıyı sarmaktadır. Eserin cephelerinde gönye tipi çıkmalar yer alırken, almaşık duvar ve tuğla dekorasyon taklidi sıva uygulamaları cephelerde görülmektedir. Bu çalışmada çeşitli kaynaklara yansıyan bilgiler ile elde edilen veriler üzerinden eser yeniden değerlendirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Perşembe Pazarı, Tavan Resimleri, Galileo, Şehiriçi hanları, İstanbul, duvar resimleri

Kaynakça

• Ağır, A. (2009). İstanbul’un Eski Venedik Yerleşimi ve Dönüşümü, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enst. Yay.
• Ahunbay, (2005). Decorative Coatings on Some Eighteenth Century Buildings in Istanbul, Afife Batur’a Armağan, 205-211.
• Akın, N. (1998). 19.Yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera, İstanbul: Literatür Yay.
• Akis, M. (2014). Osmanlı Denizcilik Tarihi Açısından 1124H./1712M. Tarihli Ahidname ve 18. Yüzyıl Başarında Osmanlı- Ceneviz İlişkileri, Uluslararası Piri Reis ve Türk Denizcilik Tarihi Semp. Bildirileri 26-29 Eylül 2013, Ankara: Türk Tarih Kurum Yay., Cilt:4, 1-16.
• Akozan, F. (1963). Türk Han ve Kervansarayları, Türk San’atı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri I, İstanbul, 133-167.
• Arseven, C.E. (1989a). Eski Galata ve Binaları, (Haz. Dilek Yelkenci) İstanbul: Çelik Gülersoy Vakfı Yay.
• Arseven, C.E. (1989b). Eski İstanbul, (Haz. Dilek Yelkenci) İstanbul: Çelik Gülersoy Vakfı Yay.
• Arslan, H. (2005). Osmanlı Mimarisinde Ahşap Tavan Göbekleri, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bil. Enst., (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Bareilles,B. (2003). İstanbul’un Frenk ve Levanten Mahalleleri, (Çev. Ali Berktay), İstanbul: Güncel Yay.
• Beylié, L. (1903). L’habitation Byzantine-Les Anciennes Maisons de Constantinople, Paris: Grenoble: H. Falque & F. Perrin.
• Bildik, C. (1963). Büyük Yeni Han, İstanbul: R.E.Koçu İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 6. 3313-3316.
• Bilecik, G. (1998). XVIII. Yüzyıl İstanbul Hanlarında Cephe Kuruluşları, İstanbul Üni. Sosyal Bil. Enst., (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Bulunur, K. İ. (2014). Osmanlı Galatası (1453- 1600), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• Cantay, G. (1994). Serpuş Hanı, Dünden Bugüne İstanbul Ans., İstanbul: Tarih Vakfı ve Kültür Bak. Ortak Yay., Cilt:6, 532.
• Carbognano, C.C. (1993). 18. Yüzyılın Sonunda İstanbul, İstanbul: Eren Yay.
• Ceco, S. (2012). İstanbul’un 100 Hanı, İstanbul: İBB Kültür AŞ. Yay.
• Cornucopia, (2019), Serpuş Han, https://www.cornucopia.net/guide/listings/sights/serpus-han1/ (Erişim: 24.11.2019)
• Cuneo, P. (1989). Recenti Studi Italiani Sull’Architettura di Galata, Quaderni di İstanbul 2, Roma: Tipografia Don Basco, (Düz. Adelia Rispoli), pp. 49-64.
• Çelebi, E. (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, (Haz. S.Ali Karaman-Yücel Dağlı), Cilt:1, 2. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Çelik, Z. (2017). 19. Yüzyılda Değişen İstanbul, İstanbul: İş Bankası Yay. 3. Baskı.
• Çobanoğlu, A.V. (2009). Seyyid Hasan Paşa Külliyesi, TDV İslam Ans., Cilt: 37, 60-62.
• Demirçivi, (2012). Un Exemple de Peintures Murales dans le Büyük Yeni Han a İstanbul, İstanbul Araştırmaları Yıllığı, Sayı:1, 157-170.
• Erksan, M. (1956). İstanbul Hanları, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fak., Sanat Tarihi Bölümü, (Yayımlanmamış Lisans Tezi).
• Eroğlu, A. Ö. (1993). Bir Ceneviz Kolonisinden İzler, İstanbul: İstanbul İtalyan Kültür Merk. Yay.
• Ersoy, B. (1991). İzmir Hanları, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Ersoy, B. (1994). Osmanlı Şehir-İçi Hanları Plan Tasarımı ile Cephe ve Malzeme Özellikleri, Sanat Tarihi Dergisi, 8, 75-97.
• Ersoy, E. & Uçar, H. (2015). Şehir-içi Hanlarında Süsleme, Prof. Dr. Selçuk Mülayim Armağanı Sanat Tarihi Araştırmaları, İstanbul: Lale Yay., 39-58.
• Eyice, S. (1969). Galata ve Galata Kulesi, İstanbul: TTOK Yay.
• Eyice, (1991), Atıf Efendi Kütüphanesi-Mimari, TDV İslam Ans., Cilt: 4, 61.
• Eyice, S. (1992). Büyük Yeni Han, İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 6, 518-519.
• Eyice, S. (2009). Eski İstanbul’dan Notlar, Küre Yay., 3. Baskı.
• Fidan, S. (2009). Geçmişten Günümüze İstanbul Hanları, İstanbul: İTO Yay.
• Güran, C. (1976). Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Han Mimarisi, İstanbul: VGM Yay.
• Horoz, M.A. (2019). 17. Yüzyıl Başlarında Galata’ya Gelen Ticari Ürünler ve Galata Gümrük Bölgesi, Anasay, 7, 137-156.
• İrez, F. (1990), Topkapı Sarayı Harem Bölümü’ndeki Rokoko Süslemenin Batılı Kaynakları, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı, Cilt:4, 21-54.
• Kallek, C. (2000). İmtiyâzât, TDV İslam Ans., Cilt: 22, 242-245.
• Kuş, F. (2009). Galata Surları, Marmara Üni., Türkiyat Araştırmaları Enst., (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Neligan, D. (2017-2020), Two European Carved And Painted Oak Coast Of Arms, David Neligan Antiques: http://www.davidneliganantiques.com/product/two-european-carved-painted-oak-coats-arms/ (Erişim 27.01.2020)
• Okçuoğlu, T. (2017), Hayalle Gerçek Arasında Osmanlı Resminde İstanbul İmgesi (XVIII-XIX Yüzyıllar), İstanbul: Ofset Yapımevi Yay.
• Ortaylı, O. (1968). İstanbul (Tarihi Eserler)-Galata, MEB İslam Ansiklopedisi, MEB Yay., Cilt:5/2, 1214/144-1215/157.
• Ortaylı, O. (1996). Galata, TDV İslam Ans., Cilt:13, 303-307.
• Öncel, A. D. (2010). Apartmanlar Galata’da Yeni Bir Konut Tipi, İstanbul: Kitap Yay.
• Özkan, N. (200). Venedik Senatosu Sekreteri Pietro Busenello’nun İstanbul Gözlemleri (1742 - 1746) ‘Lettere Informatıve Delle Cose De’ Turchi, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları, Sayı: 20, 269-294.
• Refik, A. (1988). Hicri Onikinci Asırda İstanbul Hayatı (1100-1200), İstanbul: Enderun Yayınları.
• Wellcomecollection, (2020), Galileo Galilei (1564-1642) Oil painting by an Italian painter, 18th (?) century., https://wellcomecollection.org/works/v6ux23p7/items (Erişim: 27.01.2020.)
• Wikimedia, (2020), Paintings of Galileo Galilei, https://commons.wikimedia.org/ wiki/Category:Paintings_of Galileo_Galilei (Erişim: 27.01.2020.)
• Yaşar, A. (2014). İstanbul Hanları- 18. Yüzyıl Sonu ve 19. Yüzyıl Başı, İstanbul: I. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildiriler, 29 Mayıs-1 Haziran 2013, (Ed. Feridun Emecen vd.), İBB Yay., 511-524.