Eşzamanlılık, Soyut Sembolizm ve Ayhan Menteş’in Görsel Çalışmasında Varyasyonların Kullanımı

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 2, 783 - 805, 16.11.2020

Esra Plümer Bardak

https://doi.org/10.29135/std.732848

Öz

Bu makale, Kıbrıslı Türk sanatçı Ayhan Menteş’in, çağdaş teknikler ve kompozisyonlar aracılığıyla eski ve Anadolu sembollerini yeniden yorumlayan ve uygulayan yaratıcılık fikirlerine paralel olarak geliştirilen soyutlama deneyleri üzerine monografik bir açıklama sunuyor. 60 yılı aşkın bir süredir Menteş, antik mit ve sembollerden toplanan, tekrarlama, varyasyon ve eşzamanlılık kavramlarına dayanan farklı bir soyut sembolizm biçimine akıllıca entegre edilmiş bir dizi mitolog birikmiştir. Tekrarlanan denekler ve semboller denizi arasında, balığın sembolü, Menteş’in yaşam boyu bilinçsiz ve onun görsel sanatsal üretimine olan ilgisi ile keşfi arasındaki yakın yakınlığın göstergesi olarak vurgulanır. ‘Anlamlı tesadüfler’ olarak da tanımlanan İsviçreli psikiyatrist Carl G. Jung tarafından keşfedildiği gibi eşzamanlılık kavramı, makalenin teorik yaklaşımını çerçevelemektedir. Jung’un nedensel olarak bağlantılı olmayan olayların eşzamanlılığının önemine vurgu yapmak; şans temaları ve yaratıcı düşüncenin gücü, Menteş’in yaşama ve yaratıcı süreçlere yaklaşımının ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilir. Menteş’in çalışmaları, sanatçının Türkiye’deki öğrenci yıllarında ve Kıbrıs’ta daha sonraki daha geniş soyutlama alımını ortaya koyuyor.

Anahtar Kelimeler

Soyut sembolizm, varyasyon, eşzamanlılık, Kıbrıs Türk sanatı, balık imgesi

Destekleyen Kurum

Doğu Akdeniz Üniversitesi - Kıbrıs Araştırmaları Merkezi ; Arkin Yaratıcı Sanatlar ve Tasarım Üniversitesi

Teşekkür

Uzay Menteş, Asım Menteş, Zehra Şonya, Mehmet Ratip, Aytuğ Plümer

Synchronicity, Abstract Symbolism and the Use of Variations in Ayhan Menteş’ Visual Work

Öz

The paper offers a monographic account on Turkish Cypriot artist Ayhan Menteş’ experimentation with abstraction, developed parallel to his ideas on creativity, which reinterprets and appropriates ancient and Anatolian symbols through contemporary techniques and compositions. Over 60 years, Menteş accumulated a range of mythologems, collected from ancient myths and symbols, which are cleverly integrated into a distinct form of abstract symbolism based on the notions of repetition, variation and synchronicity. Among the sea of repeated subjects and symbols, the symbol of the fish is highlighted as indicative of the close affinities between Menteş’ life-long interest in and exploration of the unconscious and his visual artistic production. The concept of synchronicity as discoursed by Swiss psychiatrist Carl G. Jung, also defined as ‘meaningful coincidences’, frames the paper’s theoretical approach. Taking up Jung’s emphasis on the significance of the simultaneity of events that are not causally linked; themes of chance, and the power of creative thought, are considered integral to Menteş’ approach to life and creative processes. Menteş’ work also reveals the wider reception of abstraction during the artist’s student years in Turkey and later life in Cyprus.

Anahtar Kelimeler

Abstract symbolism, variation, synchronicity, Turkish Cypriot art, fish imagery

Kaynakça

• Aragon, L. (1943). Matisse-en-France (Matisse in France). In Henri Matisse, Dessins: Themes et variations (Henri Matisse, drawings: themes and variations). Paris, Martin Fabiani.
• Kıbrıs Gazetesi. (1995, October 7). Ayhan Menteş’in resimleri Almanya’da (Paintings of Ayhan Menteş are in Germany).
• Azgın, B. (1986, February). Haberler ve Olaylar (News and events). In Türk Bankası Kültür-Sanat Dergisi (Turkish Bank Bank Culture-Art Magazine), 2, 35-38.
• Baumeister, W. (2012 [1947]). The Unknown in Art. In Theories and Documents of Contemporary Art: A Sourcebook of Artists’ Writings, (ed.) Kristine Stiles and Peter Selz. California, London, University of California Press.
• Brunner, B. (2005). The Ocean at Home: An Illustrated History of the Aquarium. New York, Princeton Architectural Press.
• Çizenel, E. (n.d). Artist’s Webpage. Retrieved from: http://emincizenel.com/
• Jung, C.G. (1976). Carl Jung Letters, Vol. II: 1951-1961, Gerhard Adler (ed.). Princeton University Press.
• Malik, K. (2019, February, 24). “Einstein got it – philosophy and science”, The Guardian.
• Menteş, A. (1985, September). Kültürel Zenginleşme (Cultural enrichment). In Türk Bankası Kültür-Sanat Dergisi (Turkish Bank Culture-Art Magazine), 1, 4.
• Menteş, A. (1999, February). Düşünen İnsan-Yaratıcı Düşünce (Thinking human – creative thinking). In Türk Bankası Kültür-Sanat Dergisi (Turkish Bank Bank Culture-Art Magazine), 21, 18.
• Menteş, A. (2010). Sanatı ve Sanatçıyı Anlamak (Understanding art and the artist). In Ülker Vanci Osam (ed.), İz Bırakmış Kıbrıslı Türkler Sempozyumu 5 (Symposium on Turkish Cypriots who left a mark) (pp. 121-122). Famagusta, DAÜ Publications.
• Menteş, A. (n.d.) Story of My Life (unpublished).
• Moyle, P.B. & Moyle, M.A. (1991). Introduction to fish imagery in art. In Environmental Biology of Fishes 31: 5-23. Kluwer Academic Publishers.
• Pehlivaner, D. (2019, 22 February - 7 July). Beautiful and useful: Deniz Pehlivaner in conversation with Omer Faruk Serifoglu. In The Event of a Thread: Global Narratives in Textiles, exh. cat., Istanbul Modern.
• Plümer Bardak, E. (2016, 14 January). Interview with Ayhan Menteş.
• Sadıkoğlu, S. (1998a, 15 March). Zypriotish Melodien (Cypriot Melodies). In Kıbrıs Gazetesi.
• Sadıkoğlu, S. (1998b, 22 March). Berlin’den KKTC Köy Hayatına (From Berlin to the village life in TRNC). In Kıbrıs Gazetesi.
• Shlain, L. (1991). Art and Physics: Parallel Visions in Space, Time and Light. New York, William Morrow and Company.
• The Museum of Modern Art Webpage. (2020). URL: https://www.moma.org/collection/works/79342.
• Yıldız, E. (2008). Seksenlerde Türkiye’de Çağdaş Sanat (Contemporary art in Turkey in the eighties). İstanbul, İstanbul Bilgi University.