Türkiye’de Son Yıllarda Gözlenen Kuraklık Hadiselerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2009, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 11, 01.03.2009

Abdullah Ceylan Ertan Turgu İnci İnal Ayşe Mollamahmutoğlu Atilla Aydoğan

Öz

Kuraklığın özellikleri ve etkileri bölgeden bölgeye farklılık gösterdiği için tanımı

da bölgeye ve sektörlere göre değişmektedir. En basit haliyle “arzın talebi karşılayamaması

durumu” olarak tanımlayabileceğimiz kuraklık, şiddeti ve etkisi yönünden, dünyada

meydana gelen doğal afetler içerisinde ön sıralarda yer almaktadır.

Subtropikal kuşakta, Akdeniz makroklima alanı içerisinde kalan ülkemizde, yıllar arasında

büyük yağış değişikliklerinin görülmesi, yaygın veya bölgesel ölçekli, farklı şiddetteki

kuraklık olaylarına neden olmaktadır. Bu nedenle kuraklık olayı ülkemizde çok sık karşılaşılan

bir sorundur. Bu konuda yer ve zaman esaslarına dayalı analizler tam olarak

yapılmış değildir. Bununla birlikte 1927/28, 1956/57, 1959, 1970, 1972/73, 1977, 1982,

1984, 1989/90, 1994, 2000/01 ve 2006/07 yılları ülkemizin büyük bölümünde yağış

açığının tehlikeli boyutlara ulaştığı yıllar olarak kayıtlara geçmiştir.

Anadolu’nun iklim tarihi üzerindeki dendroklimatolojik çalışmaların son yıllarda artması

ile çok daha eski dönemlere ilişkin bazı önemli sonuçlara da ulaşılmıştır. Ülkemizin değişik

bölgelerinde yapılmış olan iklimsel rekonstrüksiyonlar ve karakteristik yıl analizleri

sonucunda, bazıları Osmanlı kayıtlarında da bulunan, son 350 yıllık dönemde; 1676,

1679, 1696, 1715, 1725, 1746, 1757, 1797, 1804, 1815, 1878/79/80, 1886/87 kurak

yıllar olarak tespit edilmiştir.

1970’li yıllardan beri Doğu Akdeniz havzasında ve Türkiye’nin Akdeniz Yağış Rejimine

sahip illerinde yıldan yıla yağış değişkenliği yüksek olmakla birlikte özellikle kış ve

buna bağlı olarak da yıllık toplam yağışta önemli azalmalar gözlenmiştir. Bunun yanı

sıra, yapılan çalışmalarda nüfus artışının bugünkü hızıyla devam etmesi halinde önümüzdeki

20 yıl içerisinde su talebinin iki katına çıkacağı ve ciddi sorunların yaşanacağı

belirtilmektedir. Su kaynaklarının sınırlı olması da artan talebe cevap verebilmesini

zorlaştırmaktadır. Yine görülmüştür ki bir kuraklık yönetim planının bulunmaması yaşanan

şiddetli ve yaygın kuraklıklarda başta enerji ve tarım olmak üzere sosyo-ekonomik

sektörlerin önemli bir bölümünde büyük maddi ve manevi zararlara neden olmaktadır.

Bilindiği üzere kuraklığın meydana gelmesini önlemek mümkün değildir. Ancak, alınacak

önlemler sayesinde olumsuz etkilerini en aza indirebiliriz. Bu çalışmada, kurak

dönemlerde yaşanabilecek olumsuz koşullarda ülkemizdeki mevcut su kaynaklarımızın

en verimli şekilde kullanılabilmesi için alınması gereken önlemler (yasal ve gönüllük

esasına dayalı olarak), sürdürülebilir bir Kuraklık Yönetim Planı çerçevesinde, izah edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuraklık, Su Tasarrufu, Yönetim Planı, İklim Tarihi

Kaynakça

• Akkemik, Ü. ve ark., 2005, Anadolu’nun son 350 yılında yaşanan önemli kurak ve yağışlı yıllar, Türkiye Kuvaterner Sempozyumu TURQUA-V, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü 2-5 Haziran, p: 129-135.
• Ceylan,A.,2001, Türkiye’de Kuraklığın Zamansal ve Bölgesel Değişimi, Su Vakfı Yay., İstanbul.
• Ceylan, A., 2002, Ankara’nın Kuraklık Yönetim Planı, Yüksek Lisans Tezi, A.Ü.D.T. C.F., Ankara
• Collier, C.R.,1999, Water Conservation Makes Dollars and Sense, Delaware River Basin Commission, USA
• Çiçek,İ.,1994, Türkiye’de Kurak Dönemin Yayılışı ve Süresi (Thornthwaite Metoduna Göre), A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Ankara.
• Erinç, S., 1957, Tatbiki Klimatoloji ve Türkiye’nin İklim Şartları, İ.T.Ü. Hidroloji Ens. Yay., İstanbul
• Erler, M.Y.,1997, Ankara ve Konya Vilayetlerinde Kuraklık ve Kıtlık (1845 ve1874 Yılları), Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun
• Kadıoğlu, M.,2007, Bildiğimiz Havaların Sonu, Güncel Yayıncılık MMD,2001, Meteoroloji Mühendisliği Dergisi, Sayı 1, s: 3-13
• NDMC, 1995; National Drought Mitigation Center, Balancing Water Demand And Supply, (www.ndmc.gov)
• Özgüler, H., 1999, WMO-UNESCO V. Uluslararası Hidroloji ve Su Kaynakları Konferansı Meteoroloji Mühendisliği Dergisi, Sayı 1, Sayfa 17-18
• Sahillioğlu, H., 1964, Bolu Tarihine Ait Dağınık Notlar, Hasan Beg-Zade tarihinden naklen.,ÇELE, Sayı 14., sayfa 25, Bolu’nun Sesi Gazetesi – 13 Ağustos 2007
• Şaylan, L., Çaldağ,B., 2001, Kuraklık Gerçeği ve Çözüm Önerileri, Meteoroloji Mühendisliği Dergisi, Sayı 1, s:14-15
• Şen,Z., 1999, “Dünya Su Günü ve Ülkemiz İçin Düşündürdükleri”, Meteoroloji Mühendisliği Dergisi, Sayı 1, Sayfa 09-12
• Şen,Z., 2002, Susuz Toplumlar İçin Su- 22 Mart Dünya Su Günü, Su Vakfı Yayınları, s:1-3, İstanbul
• WMO, 1992, Monitoring, Assessment and Combat of Drought and Desertification, WMO/TD-No:505, Geneva
• WMO, 1997, Extreme Agrometeorological Events, CagM-X Working Group, WMO/TD No. 836, Geneva, Switzerland.