Ordu ili merkez ilçe topraklarında erozyon riskinin jeoistatistiksel tekniklerle değerlendirilmesi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 69 - 75, 24.12.2016

Tayfun Aşkın , Ferhat Türkmen Ceyhan Tarakçıoğlu

Öz

Bu çalışma; Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Ordu ili Altınordu ilçesinin (eski isimlendirmede Merkez ilçe) işlenmeyen topraklarındaki erozyon riskinin, erozyon oranı ve toprak aşınım faktörü (USLE’de yer alan K faktörü) yardımıyla jeoistatistiksel tekniklerle değerlendirilmesi amacıyla ele alınmıştır. Yaklaşık 41000 ha’lık araştırma alanı 2500 x 2500 m düzenli aralıklarla ızgaralara bölünmüş ve ızgaraların köşe noktalarından 67 adet yüzey toprağı (0-20 cm) alınmıştır. Çalışma alanında en az değişkenlik gösteren toprak özelliği tarla kapasitesi değerleri iken en fazla değişkenlik gösteren ise doygun su geçirgenliği değerleridir. Erozyon oranı ve K aşınım parametreleri için nugget etkisi ve etki aralığı değerleri yaklaşık olarak benzer bulunmuştur. En büyük etki mesafesi değeri 2684,7 m ile K faktörü için saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toprak aşınabilirliği, erozyon oranı, K faktörü, jeoistatistik

Assessment of erosion risk in soils of Ordu central district by geostatistical techniques

Öz

In present study, geostatistical techniques were applied to assess the spatial variability of erosion risk of non-tillaged soil layer determined by erosion ratio (EO) and soil erodibility factor (K factor in USLE) in Altınordu district of Ordu province located on Eastern Black Sea Region of Turkey. The study area about 41000 ha was divided into grids with 2500 x 2500 m spacing, and 67 surface soil samples (0-0.2 m depth) were taken from the corner points of grids. While the saturated hydraulic conductivity had the highest variation, the field capacity showed the lowest variation among the soil properties used in this study. Nugget effects and range values for the parameters of EO and K factor were found as similar nearly. The highest range value for spatial influence was determined as 2684,7 m for K factor.

Anahtar Kelimeler

Soil erodibility, erosion ratio, K factor, geostatistics

Kaynakça

• Akalan İ, 1967. Toprak fiziksel özellikleri ve erozyon. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 3-4, 490-503.
• Anonim, 2014. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=ORDU
• Aşkın T, 1997. Ordu İli Topraklarının Strüktürel Dayanıklılığının ve Aşınıma Duyarlılığının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Aşkın T, 2002. Toprak Aşınabilirliğinin Topoğrafik Pozisyonla İlişkili Olarak Jeoistatistiksel Tekniklerle Değerlendirlmesi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Aşkın T, Kızılkaya R, Yılmaz R, Olekhov V, Mudrykh N, Samofalova I, 2012. Soil exchangeable cations: A geostatistical study from Russia. Eurasian Journal of Soil Science 1(1): 34 - 39.
• Bryan RB, 1968. The development, use and efficiency of indices of soil erodibility. Geoderma, 2, 5-25.
• Demiralay İ, 1993. Toprak Fiziksel Analizleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:143, Erzurum.
• Gee GW, Bauder JW, 1979. Particle size analysis by hydrometer: a simplified method for routine textural analysis and a sensitivity test of measured parameters. Soil Science Society of American Journal 43, 1004-1007.
• Kacar B,1994. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri: III. Toprak Analizleri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı yayınları No.3, 89-98.
• Gülser C, Candemir F, Kanel Y, Demirkaya S, 2015. Effect of manure on organic carbon content and fractal dimensions of aggregates. Eurasian Journal of Soil Science 4(1): 1 - 5.
• Gülser C, Ekberli İ, Candemir F, Demir Z, 2016. Spatial variability of soil physical properties in a cultivated field. Eurasian Journal of Soil Science 5(3): 192 - 200.
• Lal R, 1988. Soil erosion research methods. Soil and Water Conservation Society, p.141-149.
• Leo WM, 1963. A rapid method for estimating structural stability of soils. Soil Science, 96, 342-346.
• Mazllom U, Emami H, Haghnia GH, 2016. Prediction the soil erodibility and sediments load using soil attributes. Eurasian Journal of Soil Science 5(3): 201 - 208.
• Ortaş İ, Berkman A, 1997. Bir jeoistatistiksel tekniğin toprak hacim ağırlığı ve nem içeriği araştırmalarında kullanım olanaklarının irdelenmesi. Tr. J. Of Agriculture and Forestry 21, 523-529.
• Özdemir N, 1987. Iğdır ovası yüzey topraklarının bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri ile strüktürel dayanıklılık ve erozyona duyarlılık ölçütleri arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum
• Öztaş T, 1996. Eğimli bir arazide erozyonla kaybolan toprak derinliğindeki değişimin Kriging analizi ile belirlenmesi. Tarım-Çevre İlişkileri Sempozyumu “Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı”, s:327-335, 13-15 Mayıs, Mersin.
• Sönmez K, 1994. Toprak Koruma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi yayınları, No:169, 1-192.
• Soil Survey Staff, 1993. Soil Survey Manuel. USDA Handbook No:18, Washington, USA.
• Trangmar, B.B., Yost, R.S., Uehara, G., 1985. Application of geostatistics to spatial studies of soil properties. Adv. Agron. 38, 45-93.
• Türkmen F, 2011. Ordu İli Topraklarının Jeokimyasal Özellikleri, Genesisi ve Sınıflandırması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Ankara.
• Webster R, Oliver MA, 1992. Sample adequately to estimate variograms of soil properties. Journal of Soil Science, 43:177-192.
• Webster R, Oliver M, 2001. Geostatistics for Environmental Scientists. John Wiley&Sons, Ltd., Chichester, 271 pp.
• Wilding LP, Dress LR, 1983. Spatial variability and pedology. In L.P Wilding, N.E. Smeck and G.F. Hall (eds.) Pedogenesis and soil taxonomy. I. Concepts and interactions, p:83-116, Elsevier Science Publishing, New York.
• Wischmeier WH, Smith DD, 1978. Predicting rainfall erosion loses a guide to conservation planning. U.S.D.A. Agriculture Handbook No:557.