Ankara’da Kanser Erken Teşhis Tarama ve Eğitim Merkezlerinde sağlığı geliştirme: Kadınlar ile yürütülen karma yöntemli bir araştırma

Yıl 2013, , 174 - 185, 26.12.2013

Ozge Karadag Caman Nazmi Bilir

https://doi.org/10.20518/tjph.173082

Öz

Amaç: Kanser kontrolünde korunma, halen en maliyet-etkili ve uzun dönemli strateji olmayı sürdürmektedir. Bu çalışmada, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri’nin (KETEM) hizmetlerinin, özellikle hizmetlerin sağlığı geliştirme boyutuna odaklanarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Yöntem: Araştırma grubunu, Ankara’da bulunan KETEM’lere başvuran ve izleme dönemi ile birlikte çalışmaya katılmayı kabul eden 30-70 yaş arası 332 kadın oluşturmaktadır. Çalışmada, karma veri toplama yöntemi (hizmet öncesi ve sonrası anket formları, tıbbi kayıtlar ve odak grup görüşmeleri) kullanılmıştır. Niceliksel verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, ki-kare testi, Fisher’in kesin ki-kare testi, McNemar`ın ki-kare testi, Bowker’in simetri testi ve bağımlı gruplarda t-testi kullanılmış, niteliksel verilerin analizinde ise görünür/açık içerik analizi yapılmıştır.

Bulgular: Hizmet sonrası görüşülen katılımcıların (n=319) %97.5’i KETEM’lerin sunduğu hizmetlerden memnun kalmıştır. Katılımcıların kanserden korunmak için alınabilecek önlemler konusunda bilgi düzeyi, hizmet sonrasında anlamlı düzeyde artmıştır (p<0.001). Merkezlerde verilen eğitimler, kanserden korunmaya yönelik önlemler konusundaki bazı bilgileri artırmakla beraber, kendi kendine meme muayenesi sıklığının artması (p<0.001) dışında, diğer sağlık davranışları ile ilişkili bulunmamıştır (p>0.05).

Sonuç: KETEM’lerden hizmet alan kadınların çoğu hizmetlerden memnun kalmış ve kanser taramaları ile ilgili sorun yaşamamıştır; ancak bulgular, merkezlerin mevcut hizmetlerinin, kanser konusunda farkındalığı arttırmakla birlikte sağlık davranışlarını önemli düzeyde etkilemediğini göstermektedir. Sağlığı geliştirme hizmetleri kapsamında; kanıta dayalı eğitim ve davranış müdahaleleri ile bu müdahaleleri izleme dönemlerini de içeren çok boyutlu bir yaklaşıma gereksinim vardır.

Anahtar Kelimeler

Kanser taraması, sağlığı geliştirme, sağlık eğitimi, sağlık davranışı, koruyucu sağlık hizmetleri

Health promotion in the “Cancer Early Diagnosis, Screening and Education Centers” in Ankara: Mixed methods research among women

Öz

Objective: Prevention remains the most cost-effective long term strategy for cancer control. This study assessed health services delivered by the “Cancer Early Diagnosis, Screening and Education Centers” (CEDSECs), with a special focus on health promotion.

Methods: The study group included 332 women, aged 30-70 years, who had attended any of the three centers in Ankara and had volunteered to participate in the study with a follow-up. A mixed methods design (before and after surveys, medical records and focus groups) was used for data collection. Descriptive statistics, the chi-square test, Fisher’s exact test, McNemar’s chi-square test, Bowker’s test for symmetry and the paired samples t test were used for quantitative data analysis, whereas, manifest content analysis was used for qualitative data.

Results: Of the participants surveyed after they had used the services of the centers (n=319), 97.5% were satisfied with the centers’ services. After service delivery, participants’ knowledge on cancer preventive measures was significantly higher (p<0.001). Despite an increase in knowledge, educational activities in the centers were not associated with any improvement in health behaviors (p>0.05), except for an increase in breast self-examination (p<0.001).

Conclusion: Most women were satisfied with the CEDSEC services and did not encounter problems with cancer screening; however current services seem only to increase cancer awareness without any significant effect on health behaviors. Within the scope of health promotion services, a multidimensional approach is needed including evidence-based educational and behavioral interventions with follow-ups.

Anahtar Kelimeler

Cancer screening, health promotion, health education, health behavior, preventive health services