Aile sağlığı merkezleri kuruluş yeri değerlendirmesi; metropol ilçe örneği

Yıl 2022, , 14 - 24, 01.04.2022

Sinan Bulut

https://doi.org/10.20518/tjph.902071

Öz

Amaç: Bu araştırmada bir metropol ilçesinde bulunan aile sağlığı merkezlerinin konumlarının tespiti ve bu merkezlerin dağılımındaki dengenin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Araştırmada ele alınan ilçede bulunan 124 mahalledeki 64 aile sağlığı merkezinin konumları belirlenmiş ve bu konumlarına göre haritalama ile 0.5 km, 1 km ve 5 km yarıçaplı fiziki alan genişlikleri çizilmiştir. Ayrıca belirlenen alanların nüfus yoğunluklarına göre de değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışmada mahalle yüzölçümleri ve nüfuslarına göre aile sağlığı merkezleri dağılımları analiz edilmiştir. Bulgular: Araştırmada değerlendirilen ilçedeki 124 mahallenin 55’inde aile sağlığı merkezi bulunmaktadır. Bu mahallelerden 9’unda 2 aile sağlığı merkezi mevcutken 46’sında 1 aile sağlığı merkezi bulunmaktadır. Yapılan işaretleme ve oluşturulan 0.5 km’lik fiziki alana bakıldığında 16 aile sağlığı merkezinin fiziki alanının bir başka aile sağlığı merkezi ile kesişmediği ancak 49 aile sağlığı merkezinin 0.5 km’lik yarıçaplı alanının bir veya daha fazla aile sağlığı merkezi ile kesiştiği görülmüştür. 10 km çaplı mavi alanlara bakıldığında ise toplam aile sağlığı merkezlerinin yaklaşık %15’i ve toplam nüfusun yaklaşık %17 si bir alanda yer alırken, nüfusun yaklaşık %83’ünün yer aldığı diğer bir alanda ise aile sağlığı merkezlerinin yaklaşık % 85’inin yer aldığı görülmektedir. Sonuç: Araştırmada, aile sağlığı merkezlerinin kurulduğu yerlerin planlı ve mümkün olduğunca herkes için eşit erişimi sağlamayı mümkün kılacak şekilde olmadığı görülmüştür. Özellikle şehir merkezinde bulunan ve pek çok yoldan ulaşımın mevcut olduğu bölgelerde aile sağlığı merkezleri yoğunlaşmışken, şehir merkezinden uzak, ulaşımın sınırlı olduğu bölgelerde ise aile sağlığı merkezlerinin sayıca az olduğu değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile hekimi, Sağlık hizmeti sunumu, Sağlık hizmetlerine erişim, sağlık bölgesi, coğrafi bilgi sistemi

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Evaluation of family health centers’ location: A metropolitan district example

Öz

Objective: In this study, it was aimed to determine the locations of family health centers in a metropolitan district and to determine the equilibrium in the distribution of these centers. Methods: Locations of 64 family health centers in 124 neighborhoods in the district considered in the study were determined and physical area widths with 0.5 km, 1 km and 5 km radii were drawn by mapping according to the selocations. In the study, the distribution of family health centers accordingto the area and population of the neighborhood was analyzed. Results: There were 124 family healthc enters in 55 neighborhoods in the research. 9 of these neighborhoods have 2 family health centers while 46 have 1 family health centers. Whenwelook at the marking and the 0.5 km physical area, it wasseen that the physical area of 16 family health centers did not intersect with an other family health centers, but the 0.5 km radius area of 49 family health centerss intersected with one or more family health centers. When looking at the blue areas with a diameter of 10 km, it is seen that approximately 15% of the total family health centers and 17% of the total population are located in one area, while approximately 83% of the population and approximately 85% of the family health centers are located in the other region. Conclusion: It has beenobserved that the places where family health centers are not equally accessible for all.

Anahtar Kelimeler

Physicians, Delivery of Healthcare, Access to Health Care, health area, geographic information system

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Uğurluoğlu Ö. Sağlık Kurumları Kuruluş Yeri Çalışmaları. Çelik Y. (editör). Sağlık Kurumları Yönetimi II. 1. Baskı. Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları; 2019. s. 2-27.
• Moradian MJ, Ardalan A, Nejati A, Boloorani AD, Akbarisari A, Rastegarfar B. Risk criteria in hospital site selection: a systematic review. PLOS Currents Disasters. 2017;9:1–13.
• Çınaroğlu S. Kamu ve özel sağlık hizmetlerinin seçimini etkileyen faktörler: teorik bir inceleme. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2017; 20(2): 259-274.
• Wong S, Regan S. Patient perspectives on primary health care in rural communities: effects of geography on access, continuity and efficiency. Rural and Remote Health 2009; 9: 1142.
• Levesque JF, Harris MF, Russell G. Patient-centred Access to health care: conceptualising access at the interface of health systems and populations. Int J Equity Health. 2013; 12: 18.
• Peters DH, Garg A, Bloom G, Walker DG, Brieger WR, Rahman MH. Poverty and Access to healthcare in developing countries. Ann N Y AcadSci. 2007; 1136: 161–171.
• U.S. Department of Health and Human Services.Access to Health Services [online]. Available at:https://www.healthypeople.gov/2020/topics-objectives/topic/Access-to-Health-Services. AccessedMarch 01, 2021.
• PenchanskyR, Thomas WJ. The concept of access: definition and relationship to consumer satisfaction. MedCare. 1981; 19: 127–140.
• Delamater P, Messina JP, Shortridge AM, Grady SC. Measuring geographic Access to healthcare: raster and network-based methods. International Journal of Health Geographics. 2012; 11: 15.
• Hayran O. Sağlık Hizmetlerinin Kamusal ve Özel Yönü. Şeker M, Bulduklu Y, editörler. Sağlık Kurumları Yönetimi I. 1. Baskı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınlar; 2018. s. 77-91.
• Türk Tabipleri Birliği, Sağlık Hizmetlerine Erişim üzerine DTB Tutum Belgesi [online]. Available at:https://www.ttb.org.tr/haber_goster.php?Guid=c8448a64-c3b6-11e7-b496-d171be67cabfAccessedDecember01, 2020.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği [online]. Available at: https://www.saglik.gov.tr/TR,10516/aile-hekimligi-uygulama-yonetmeligi.htmlAccessedDecember 12, 2020.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye sağlık yapıları asgari tasarım standartları 2010 yılı kılavuzu. Sağlık Bakanlığı Yayınları: Ankara; 2010.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Özel Hastane Listesi [online]. Available at: https://shgmozelhasdb.saglik.gov.tr/TR,53567/ozel-hastane-listesi-faal.htmlAccessedJanuary 01, 2021.
• Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi[online]. Available at: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr Accessed Otorber 30,2020.
• Ankara Sağlık Müdürlüğü, Aile Sağlığı Merkezleri Adres ve Telefonları [online]. Available at: https://ankaraism.saglik.gov.tr/TR,159544/aile-sagligi-merkezleri-adres-ve-telefonlari.htmlAccessedOctober 30, 2020
• Deniz M, Kazdal K, Topuz M. Aile Sağlığı Merkezlerine Erişilebilirliğin CBS İle Analizine Bir Örnek: Rize Kenti. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2020; 24 (3): 1407-1422.
• Endeksa Teknoloji A.Ş. Çankaya Nüfus Dağılımı [online]. Available at: https://www.endeksa.com/tr/analiz/ankara/cankaya/demografi Accessed: February 28, 2020.
• Perry B, Gesler W. Physical Access to primary health care in Andean Bolivia. Social Science & Medicine. 2000; 50(9): 1177-88.
• Günaydın D. Sağlık Hizmetlerinde Küresel Reform Yaklaşımları. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi. 2011; 60: 323-365.
• Kurt A, Şaşmaz T. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi: 1961–2003. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2012; 2(1): 21-30).
• Chan MA, Hart LG, Goodman DC. Geographic Access to health care for rural Medicare beneficiaries. Journal of Rural Health. 2006; 22(2): 140-146.
• Fortney J, Rost K, Warren J. Comparing alternative methods of measuring geographic access to health services. Health Services and Outcomes Research Methodology. 2000; 1(2): 173–184.
• Resmi Gazete, Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği [online]. Available at: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm. AccessedJanuary 01, 2020.
• Türk Tabipleri Birliği, Aile hekimliği birinci basamak sağlık ortamını nasıl dönüştürdü? Ed. Zeliha Öcek, Meltem Çiçeklioğlu. Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 1. Basım, 2013. Ankara.
• Bulut S., Uğurluoğlu Ö. Aile hekimlerinin bakış açısı ile sevk zincirinin değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 2018; 22(3): 118-132.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlık İstatistik Yıllığı [online]. Available at: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/36134,siy2018trpdf.pdf?0 AccessedJanuary 15, 2020.
• Baeten R., Spasova S, Vanhercke B, Coster, S. Inequalities in accesstohealthcare. A study of nationalpolicies. European Social Policy Network (ESPN), Brussels: European Commissin, 2018. p. 27-28.
• Daskin MS, Dean LK. Location of healthcarefacilities. In: Brandeau ML, Sainfort FP, William P, editors. Operations Research and Health Care: A Handbook of Methods and Applications. New York: Springer; 2005. p. 43–76.
• Afshari H, Peng Q. Challenges and solutions for location of health care facilities. IndEngManage 2014; 3: 127.
• Zhang Y, Li W, Deng H, Li Y. Evaluation of public transport-based accessibility to health facilities considering spatial heterogeneity, J. Adv. Transp. 2020; 3: 1-10.
• SU Rahman, DK Smith. Deployment of rural health facilities in a developing country. Journal of the Operational Research Society. 1999; 50(9): 892-902
• Joseph AE, Bantock PR. Measuring potential physical accessibility to general practitioners in ruralareas: A method and case study. Social Science & Medicine. 1982; 16(1): 85-90.