Sağlıkta eşitsizliklerle ilgili temel kavramlar

Yıl 2012, Cilt: 10 Sayı: 2, 116 - 127, 29.08.2012

Hatice Şimşek , Bülent Kılıç

https://doi.org/10.20518/tjph.173070

Cited By: 5

Öz

Sağlıkta eşitsizlik, sağlığa etki eden sosyal etmenlerin ve/veya sağlık sistemindeki yetersizliklerin etkisiyle bireylerin ve/veya toplumun sağlığında önlenebilir ve kabul edilemez bozulmaların oluşmasıdır. Neoliberalizmin yaygınlaşmasından sonra günümüzün başlıca konuları arasındadır. Sağlıkta eşitsizliğin iki bileşeni vardır: sağlığın sosyal belirleyicilerindeki eşitsizlik ve sağlık hizmetlerindeki eşitsizlik. Sağlıkta eşitsizlik çalışmalarında standart bir değerlendirme yöntemi yoktur, pek çok bağımlı ve bağımsız değişken kullanılmaktadır. Çalışmalarda kullanılan başlıca bağımlı değişkenler sağlık durumuna (mortalite, morbidite, engellilik), sağlığı etkileyen risk etmenlerine, sağlık algısına, sağlık hizmetlerinin erişilebilirliğine ve kullanımına ilişkindir. Bağımsız değişken olarak temelde öğrenim, gelir, meslek, sosyal sınıf değişkenleri kullanılmaktadır. Konut özellikleri, sosyal güvence durumu, etnik yapı, yaşamı kolaylaştırıcı araçlar/dayanıklı tüketim mallarına sahip olma, bazı bireysel ve bölgesel eşitsizlik indeksleri de bağımsız değişken olabilmektedir. Sağlıkta eşitsizliklerin yalnızca sağlık hizmeti sunumu ile giderilmesi olası değildir. Sağlıkta eşitsizlikleri azaltmanın yolu sınıfsal farklılıkları azaltmak, sağlık hizmetlerini daha ulaşılabilir ve kapsayıcı hale getirmek olmakla birlikte temel çözüm sınıflı toplum yapısının ortadan kaldırılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

sağlık, eşitsizlik, sosyoekonomik durum, yoksulluk

Basic concepts related to health inequalities

Öz

Health inequalities can be defined as the avoidable and unacceptable disruptions in the health of individuals or communities caused by social factors and/or deficiencies in the organization of the health system. It is among the main political/social topics today after the spread of neoliberalism. There are two main components of health inequality, inequality in the social determinants of health and inequality in health care. There is no Standard method used for evaluation in health inequality studies and many dependent and independent variables have beenused. The main dependent variables used in these studies are related to health status (mortality, morbidity, disability), perceived health, access to and use of health care. Basically, education, income, occupation and social class are used as independent variables. House ownership, social security status, ethnicity, ownership of durable goods, and some of the individual and regional inequality indexes can also be used as independent variables. It is unlikely that inequalities in health can be eliminated by providing only health care. Although ways to reduce health inequalities areto diminish class differences, to make health services more accessible and comprehensive, the main solution is to eliminate class structure of the population

Anahtar Kelimeler

Health, inequality, socioeconomic status, poverty

Kaynakça

• Çulhaoğlu M. Eşitsizlikler Kaçınılmaz mıdır? 3. Kent ve Sağlık Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2011, Bursa.
• Hamzaoğlu O. Eşitsizlikler Kaçınılmaz mıdır? 3. Kent ve Sağlık Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2011, Bursa. s.30.
• Türkbağ AU. Eşitsizlikler Kaçınılmaz mıdır? 3. Kent ve Sağlık Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2011, Bursa. s.108.
• Marks K. Kapital, Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili, Birinci Cilt. 3. Baskı. Eriş Yayınları, 2003
• Belek İ. Sınıf, Sağlık, Eşitsizlik. İstanbul: Sorun Yayınları,1998.
• Mills C. Equity and health: Key issues and WHO’s WHO/CHS/HSS/98.3, 1998. Geneva:
• Braveman P. Monitoring equity in health: A policy-oriented approach in low and middle income countries. Geneva: WHO/CHS/HSS/98.1, 1998.
• WHO. Social Determinants of Health: The Solid Facts. (Marmot M, Wilkinson R (ed). 2nd ed.). Denmark: WA 30, 2003.
• Whitehead M. The concepts and principles of equity and health. Copenhagen: EUR/ICP/RPD/414, 1990.
• World Bank. World Development Report: Investing in Health. New York: Oxford University Pres, 1993.
• Wilkinson R, Pickett K. The spirit level: Why greater equality makes societies stronger. New York: Bloomsbury Press, 2009.
• Bambra C. Health inequalities and welfare state regimes:theoretical insights on a public health ‘puzzle’. J Epidemiol Community Health 2011;65:740-745.
• Galobardes B, Shaw M, Lawlor DA, Lynch JW, socioeconomic position (part 1). J Epidemiol Community Health 2006;60:7- 12. Indicators of
• Grundy E, Holt G. The socioeconomic status of older adults: How should we measure it in studies of health inequalities?. J Epidemiol Community Health 2001;55:895-904.
• TÜSİAD. Türkiye’de Gelir Dağılımı ve Yoksulluk. Yayınları, 2000. Lebib Yalkın
• Rahkonen O, Arber S, Lahelma E, Martikainen Understanding income inequalities in health among men and women in Britain and Finland. Int J Health Serv. 2000;30:27-47. Silventoinen K.
• Cheng YH, Chi I, Boey KW, Ko LSF, Chou KL. Self-related economic condition and health of elderly persons in Hong Kong. Soc Sci Med 2002;55:1415-1424.
• Lawlor DA, Tooth L, Lee C, Dobson A. A comparison of the association between socioeconomic cardiovascular disease risk factors in three age cohorts of Australian women: findings Longitudinal Study on Women’s Health . J Public Health 2005;27(4): 378-387. and from the Australian
• Türkkan A, Aytekin H. Socioeconomic and healh inequality in two regions of Turkey. J Community Health 2009 (34):346-352.
• Scho I, Huxhold O. Socioeconomic status and health in the second half of life: Findings from the German Ageing Survey. Eur J Ageing 2010;7:17–28.
• Yardım MS, Cebeci H. Ankara İli Çankaya İlçesi’nde 25 yaş ve üzeri nüfusun sağlık düzeyinde sosyoekonomik farklılıklar. Ege Tıp Dergisi 2010;49(1):19-30.
• Boratav K. İstanbul ve Anadolu’dan sınıf profilleri. 2. Baskı. İstanbul: İmge Kitabevi, 2004.
• Wright EO. Class counts: Comparative studies in class analysis: Student edition. Cambridge: Cambridge University Pres, 2000.
• Boyce W, Torsheim T, Currie C, Zambon A. The family affluence scale as a measure of national wealth: validation of an adolescent self-report measure. Soc Indic Res 2006; 78: 473-487.
• Galobardes B, Smith GD, Lynch JW. Review of the influence of childhood socioeconomic circumtances on risk for cardiovasculer disease in adulthood. Annual Epidemiology 2006;16:91-104.
• Kalaycıoğlu S. Toplumsal Tabakalaşma. Sosyolojiye Giriş kitabı içinde ed: Sezal İ. İstanbul: Beta Yayınları, 2010. s. 243- 292.
• Onwujkwe O. Inequalities in healthcare seeking communicable endemic disease in Southeast Nigeria. Soc Sci Med 2005;61:455-63. treatment of
• The changing American Society: Demographics and social stratification. Erişim http://www.scribd.com/doc/36658785 /4-Demographics, 30.03.2011. adresi: erişim tarihi: 29. VERİ SESİ. Erişim adresi: http://www.veriarastirma.com/sag.asp? kat=22., erişim tarihi: 12.05.2008.
• Winkleby M, Sundquist K, Cubbin C. Inequalities in CHD incidence and case fatality by neighborhood deprivation. Am J Prev Med 2007;32(2):97-106.
• Northern and Yorkshire Cancer Registry and Information Service. Townsend material deprivation index scores by ward. http://www.nycris.org.uk/reports/ineq ual/inequal_cancer_townsend.pdf., erişim tarihi: 15.05.2008. adresi.
• Wilkinson R (2005) The impact of
• inequality:How to make sick societies
• healthier. The New Press, USA, s:42,48
• Navarro V. Neoliberalism, globalization and inequalities. New York: Baywood Publishing, 2007.
• WHO. The World Health Report 2008, Primary Health Care- Now More Than Ever. Geneva, Switzerland: 2008.