EUROHIS (WHOQOL-8.Tr) Türkçe sürümünün Türk toplumundaki psikometrik özellikleri

Yıl 2010, Cilt: 8 Sayı: 3, 136 - 152, 21.03.2011

Erhan Eser Tülay Lağarlı Hakan Baydur Veli Akkurt Hülya Akkuş Emine Arslan Emrah Cengiz Gülşah Çiftçioğlu Halit Işık Hatice Karabacak Tuğçe Özkapu Ercan Özyıldırım Havva Soybaş Orhan Vural

Öz

Özet

Amaç: EUROHIS (WHOQOL-8.Tr) Türkçe sürümünün Türk toplumundaki Psikometrik özelliklerinin gösterilmesi. Yöntem: EUROHIS (Avrupa Sağlık Etki Ölçeği) WHOQOL ölçeğinden belirli maddelerin seçilmesiyle oluşturulmuş 8 maddelik bir indeks yaşam kalietsi ölçeğidir. Toplam skor maddelerin toplamı ya da ortalaması alınarak hesaplanır. Psikometrik değerlendirmeler Manisa kent merkezinde yarı kentsel bölgede toplumu temsil eden 616 kişilik bir örnek üzerinde yapılmıştır. Tanımlayıcı göstergelerde tavan ve taban etkileri, güvenilirlik çözümlemelerinde iç tutarlılık (Cronbach alfa ile) kullanılmıştır. Geçerlilik çözümlemelerinde yapısal geçerlilik ve ölçüt (kriter) geçerliliği yaklaşımı uygulanmıştır. Yapısal geçerlilik, Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA), Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), Birleşim Ayrışım Geçerliliği ve Bilinen Gruplar yöntemi ile sınanmıştır. Birleşim Ayrışım geçerliliği için WHO5 (D.S.Ö. genel duygudurum kısa formu) ve EQ-5D kullanılmıştır. Bilinen grup değişkenleri yaş, cinsiyet, gelir algısı, sosyal sınıf ve yaşanılan bölgedir. Ölçüt geçerliliği için geçen yıla göre sağlık durumu değişikliği, kronik hastalık varlığı ve sağlık hizmetlerine ulaşabilirlik kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma örneğinin %54.5’i kadın, (yaş 38.3±12.3, ortancası 36.0) %61.3’ü gecekonduda yaşamakta, %59.3’ü okuryazar ya da ilkokul mezunu, %39.3’ünün geliri giderinden azdır. Yanıtlayıcıların %26.5’i sağlık durumları geçen yıla göre daha kötü, %17.4’ü ise daha iyidir. EUROHIS indeks ortalama skoru 3.46±1.60’dir. Ölçek skorunun taban ve tavan etkisi çok düşük (<%1), iç tutarlılığı çok iyidir (α=0.85). Kronik hastalığı olmayanlar; geçen yıla göre sağlık durumunu daha iyi olarak algılayanlar ve sağlık hizmetlerine ulaşabilenler “anlamlı olarak daha yüksek” skorlar almışlardır (p<0.001). DFA’ne göre tek faktörlü çözümlemede CFI=0.90 ve RMSEA=0.18 olduğu; İki faktörlü (birinci faktör: soru no 1, 7, 8 – ikinci faktör: soru no 2, 3, 4, 5, 6) çözümlemede ise uyum göstergelerinin CFI=0.95 ve RMSEA=0.13 olduğu saptanmıştır. EUROHIS ile WHO5 (r=0.64) ve EQ5D (r=0.44) arasında anlamlı korelasyonlar saptanmıştır.Daha yaşlı olanlar, kadınlar, eğitimsiz bireyler, gelir algısı daha kötü olanlar, yoksullar, işsiz ve alt sosyal sınıfa mensup olduğunu düşünen bireyler daha üst sınıfta olduğunu düşünenlere göre anlamlı düzeyde daha düşük (p<0.01) skor almışlardır. Bu değişkenler içinde Cohen’in Etki Büyüklüğü (EB) en büyük olan yaşanılan bölgenin gelişmişlik düzeyidir (EB=0.85). Bunu Boratav Sosyal Sınıflaması (EB=0.51) ve kronik hastalık varlığı (EB=0.41) izlemektedir. Sonuç: EUROHIS (WHOQOL-8.Tr), Türk toplumunda sağlık düzeyinin değerlendirilmesinde ve sağlıkta eşitsizlik araştırmalarında uygulanabilir olmakla birlikte, ölçeğin toplumdaki psikometrik değerlendirme sürecinin izleyen çalışmalarda da sürdürülmesi gerekir.

Anahtar kelimeler: Yaşam Kalitesi, Geçerlilik güvenilirlik, toplum

Anahtar Kelimeler

-

EUROHIS (WHOQOL-8.Tr) Türkçe sürümünün Türk toplumundaki psikometrik özellikleri

Öz

Amaç: EUROHIS (WHOQOL-8.Tr) Türkçe sürümünün Türk toplumundaki Psikometrik özelliklerinin gösterilmesi. Yöntem: EUROHIS (Avrupa Sağlık Etki Ölçeği) WHOQOL ölçeğinden belirli maddelerin seçilmesiyle oluşturulmuş 8 maddelik bir indeks yaşam kalietsi ölçeğidir. Toplam skor maddelerin toplamı ya da ortalaması alınarak hesaplanır. Psikometrik değerlendirmeler Manisa kent merkezinde yarı kentsel bölgede toplumu temsil eden 616 kişilik bir örnek üzerinde yapılmıştır. Tanımlayıcı göstergelerde tavan ve taban etkileri, güvenilirlik çözümlemelerinde iç tutarlılık (Cronbach alfa ile) kullanılmıştır. Geçerlilik çözümlemelerinde yapısal geçerlilik ve ölçüt (kriter) geçerliliği yaklaşımı uygulanmıştır. Yapısal geçerlilik, Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA), Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA), Birleşim Ayrışım Geçerliliği ve Bilinen Gruplar yöntemi ile sınanmıştır. Birleşim Ayrışım geçerliliği için WHO5 (D.S.Ö. genel duygudurum kısa formu) ve EQ-5D kullanılmıştır. Bilinen grup değişkenleri yaş, cinsiyet, gelir algısı, sosyal sınıf ve yaşanılan bölgedir. Ölçüt geçerliliği için geçen yıla göre sağlık durumu değişikliği, kronik hastalık varlığı ve sağlık hizmetlerine ulaşabilirlik kullanılmıştır. Bulgular:Araştırma örneğinin %54.5’i kadın, (yaş 38.3±12.3, ortancası 36.0) %61.3’ü gecekonduda yaşamakta, %59.3’ü okuryazar ya da ilkokul mezunu, %39.3’ünün geliri giderinden azdır. Yanıtlayıcıların %26.5’i sağlık durumları geçen yıla göre daha kötü, %17.4’ü ise daha iyidir. EUROHIS indeks ortalama skoru 3.46±1.60’dir. Ölçek skorunun taban ve tavan etkisi çok düşük (

Anahtar Kelimeler

Yaşam Kalitesi, Geçerlilik güvenilirlik, toplum

Kaynakça

• Baron-Epel O, Garty N, Green MS. Inequalities in use of health services among Jews and Arabs in Israel. Health Serv. Res. 2007;42(3 Pt 1):1008-1019.
• Liu H, Hummer RA. Are educational differences in U.S. self-rated health increasing?: an examination by gender and race. Soc. Sci. Med. 2008;67(11):1898-1906. 3. Mansyur C, Amick BC, Harrist RB, Franzini L. Social capital, income inequality, and self- rated health in 45 countries. Soc. Sci. Med. 2008;66(1):43-56.
• Molarius A, Molarius A, Berglund K, Eriksson C, et al. Socioeconomic conditions, lifestyle factors, and self-rated health among men and women in Sweden. Eur. J. Public Health 2007;17(2):125-133.
• Sadana R, Mathers CD, Lopez AD, Murray CJL, Iburg KM. Comparative analyses of more than 50 household surveys on health status. In Summary Measures of Population Health. C.J.L. Murray, J.A. Salomon, C.D. Mathers & A.D. Lopez (eds.) World Health Organization: Geneva, 2002.
• Schoen C, Davis K, DesRoches C, Donelan K, Blendon R. Health insurance markets and income inequality: findings from an international health policy survey. Health Policy 2000;51(2):67-85.
• Unden AL, Elofsson S. Do different factors explain self-rated health in men and women? Gend. Med. 2006;3(4):295-308.
• van Doorslaer E, Masseria C, Koolman X. Inequalities in access to medical care by income in developed countries. CMAJ 2006;174(2):177-183.
• Bullinger M. International comparability of health interview surveys: An overview of methods and approaches. In EUROHIS: Developing Common Instruments for Health Surveys. A. Nosikov & C. Gudex (eds.), pp. 1- 11 IOS Press: Amsterdam, 2003.
• Young TK. Population Health-Concepts and Methods. Oxford University Press: New York, 1998.
• Andrews FM. Social indicators of well- being: Americans' perceptions of life quality / Frank M. Andrews and Stephen B. Withey. Plenum Press: New York, 1976.
• Development of the World Health Organization WHOQOL-BREF quality of life assessment. The WHOQOL Group. Psychol. Med. 1998;28(3):551-558.
• The World Health Organization Quality of
• development and general psychometric properties. Soc. Sci. Med. 1998;46(12):1569- 1585.
• (WHOQOL): 14. Skevington SM, Lotfy M, O'Connell KA. The World Health Organization's WHOQOL- BREF
• psychometric properties and results of the international field trial. A report from the WHOQOL 2004;13(2):299-310. life assessment: group. Qual. Life Res. 15.
• Instruments for Health Surveys. IOS Press: Amsterdam, 2003.
• Common 16. Eser, E. et al.: WHOQOL-100 ve WHOQOL-Bref 'in Psikometrik Özellikleri. 3P (Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji) Dergisi 1999;7(ek 2):23-41.
• Power M. Development of a common instrument for quality of life. In EUROHIS: Developing Common Instruments for Health Surveys. A. Nosikov & C. Gudex (eds.), pp. 145-163 IOS Press: Amsterdam, 2003.
• Schmidt S, Muhlan H, Power M. The EUROHIS-QOL 8-item index: psychometric results of a cross-cultural field study. Eur. J. Public Health 2006; 16(4):420-428.
• Dolan P, Gudex C, Kind P, Williams A. A social tariff for EuroQol: results from a UK general population survey. Discussion paper 138. Centre for Health Economics, University of York. Centre for Health Economics, University of York, Working Papers 1995. Ref Type: Report
• Bonsignore M, Barkow K, Jessen F, Heun R. Validity of the five-item WHO Well-Being Index (WHO-5) in an elderly population. Eur. Arch. Psychiatry Clin. Neurosci. 2001;251 Suppl 2:1127-31.
• Fitzpatrick R, Davey C, Buxton MJ, Jones DR. Evaluating patient-based outcome measures for use in clinical trials. Health Technol. Assess. 1998;2(14):i-iv, 1-74.
• Cohen J. Statistical Power Analysis for the
• Erlbaum Associates: New York, 1988. Sciences.
• Lawrence 23. Schermelleh-Engel K, Moosbrugger H. Evaluating the Fit of Structural Equation Models: Descriptive
• Methods of Psychological Research Online 2003;8(2):23-74. Significance
• and Goodness-of-Fit
• Measures. 24. Yılmaz V, Çelik EH. LISREL ile Yapysal Eşitlik Modellemesi - 1. Pegem Akademi, Ankara, 2009.
• Loehlin JC. Latent variable models: An introduction to factor, path, and structural equation analysis. Lawrence Erlbaum Associates: Mahwah, NJ, 2004.
• Schumacker RE, Lomax RG. A beginner's guide to structural equation modeling. Lawrence Erlbaum Associates: New Jersey, 2004.
• Haan MN, Kaplan GA, Syme SL. Socioeconomic Status and Health: Old Observations and New Thoughts. In Pathways to Health: The Role of Social Factors. J. Bunker, D. Gomby & B. Keh (eds.), pp. 76-135 Henry J Kaiser Family Foundation: Menlo Park,CA, 1989.
• von Lersner U, Wiens U, Elbert T, Neuner F. Mental health of returnees: refugees in Germany prior to their state-sponsored repatriation. BMC. Int. Health Hum. Rights 2008;8:8.
• Eser E, Serifhan M, Baysan P, Dündar P, Yasli G. Annual health perception variation value: A different approach to inequalities in health. 12.Word Congress on Public Health. 2009. Istanbul. 27-4-2009. Ref Type: Conference Proceeding