Manisa merkez yarı kentsel bölgede bir aile sağlığı birimine kayıtlı kadınlarda bazı birinci basamak sağlık hizmet özelliklerinin değerlendirilmesi

Yıl 2010, Cilt: 8 Sayı: 3, 176 - 190, 21.03.2011

Öznur Bambal Tülay Lağarlı Erhan Eser Mert Filibeli Tuğçe Bilecenoğlu Gökçe Çivi Emine Taştekin Şenay Güngör Ozan Çetin Melis Güngör Ezgi Ayhan Tuğba Kara Fatih Kahvecioğlu

Öz

Özet                       

Amaç: Birinci basamak sağlık hizmet özellikleri kaynakça doğrultusunda bilimsel olarak ölçülebilir niteliktedir ve ilk başvuru, süreklilik, kapsayıcılık ve koordinasyon gibi temel hizmet özellikleri üzerinden değerlendirilir. Yöntem: Örnek seçiminde çok aşamalı küme örnekleme yöntemi kullanılmış, veriler yüz yüze görüşme tekniğine göre yapılandırılmış anketle toplanmıştır. Araştırma bölgesindeki toplam hane sayısı 870’tir. Küme örnekleme yöntemi ile 376 haneden 318 kadına ulaşılmıştır. Araştırmanın ulaşılabilirlik oranı % 84.6’dır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri; İlk başvuru, Süreklilik, Kapsayıcılık ve OHS (Olağan Hizmet Sürekliliği) gibi hizmet özellikleridir. Bağımsız değişkenler ise kadının ve eşinin yaşı, kadın ve eşinin eğitimi, medeni hal, kadının çalışma durumu, sosyal sınıf (eşin işine göre), gelir algısı, bölgede yaşama yılı, göç edilen bölge, sağlık güvencesi, aile tipi, beş yaşından küçük çocuk varlığı ve hanedeki çocuk sayısı kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 38.3±15.3’tür. Bir sağlık sorunu nedeniyle aile hekimine başvurma % 61.0, ondan bir önceki sağlık sorununda AH’ne (Aile Hekimi) başvuru %55,2 oranındadır. Bu soruların her ikisine de “aynı aile hekimine başvururum” cevabını verenlerin (OHS) oranı  %40.1 olmuştur. Aile Sağlığı Birimini yakın, normal mesafe bulanların oranı %93.1’dir. Aile hekiminin ismini bilme %84, ebenin ismini bilme %36.2, her türlü sorununuzla sürekli ilgilenen bir hekim veya sağlık kuruluşuna kayıtlı olduğunu söyleyenlerin %74.5’tir. Son bir yılda evime ebe ziyareti aldım diyenler %40.6 oranındadır. Sonuç: Araştırmanın yapıldığı ASB’de geçen bir yıllık ilk AH uygulama döneminde sosyalleştirme dönemiyle karşılaştırıldığında, tedavi edici hizmet örüntüsünün değişmediği buna karşın gezici ebe hizmetlerinin azaldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: Aile sağlığı birimi, ilk başvuru, süreklilik, kapsayıcılık, olağan hizmet sunucu sürekliliği

Abstract

Aim: The capability of primary care services can be scientifically measured and assessed via basic elements of these services such as accessibility, longitidunality, comprehensiveness and coordination. Methods: A multistage cluster sampling method was used and the data were collected by face to face interviews with a structured questionnaire. An overall 870 households which were recorded in  a Family Practice Unit (FPU) consisted of the universe of this study and 318 women were identified from a sample of 376 households by cluster sampling method. The response rate was of 84.6%. The dependent variables in the study were, the First contact care, Continuity (Usual provider continuity), Comprehensiveness; whereas independent variables were, the women’s and husband's age, the women's and husband's education, marital status, women's occupational status, family social class, perception of income, years of residency in the region, the area of emigration, health insurance status, family type, existence of children under five years of age. Results: The average age of participants was 38.3 ± 15.3. The percentage of women who preferred FPU services for their most recent health problem was 61.0%, whereas this percentage was 55.2% for the previous experienced health problem. The Usual Provider Continuity (UPC) rate was 40.1%. 93.1 percent of women stated that FPU is quite close to their house. The proportion of the women who knew the name of their family physician was 84.0% and 36.2% them knew the name of their midwife. Of the respondents, 74.5% had been registered with a PHC facility or a primary care physician.  Midwives visited 40.6% of the respondents at least once during the last year. Conclusion: This research indicates that, the pattern of therapeutic services was not changed in the new FPU system, compared to the previous socialized health organization in the Primary Care services. Besides this fact, mobile midwife services might be said to have decreased in the new FPU system.

Key Words: Family health unit, the first contact, continuity, comprehensiveness, usual provider continuity.                                                

Anahtar Kelimeler

-

Manisa merkez yarı kentsel bölgede bir aile sağlığı birimine kayıtlı kadınlarda bazı birinci basamak sağlık hizmet özelliklerinin değerlendirilmesi

Öz

Amaç: Birinci basamak sağlık hizmet özellikleri kaynakça doğrultusunda bilimsel olarak ölçülebilir niteliktedir ve ilk başvuru, süreklilik, kapsayıcılık ve koordinasyon gibi temel hizmet özellikleri üzerinden değerlendirilir. Yöntem: Örnek seçiminde çok aşamalı küme örnekleme yöntemi kullanılmış, veriler yüz yüze görüşme tekniğine göre yapılandırılmış anketle toplanmıştır. Araştırma bölgesindeki toplam hane sayısı 870’tir. Küme örnekleme yöntemi ile 376 haneden 318 kadına ulaşılmıştır. Araştırmanın ulaşılabilirlik oranı % 84.6’dır. Araştırmanın bağımlı değişkenleri; İlk başvuru, Süreklilik, Kapsayıcılık ve OHS (Olağan Hizmet Sürekliliği) gibi hizmet özellikleridir. Bağımsız değişkenler ise kadının ve eşinin yaşı, kadın ve eşinin eğitimi, medeni hal, kadının çalışma durumu, sosyal sınıf (eşin işine göre), gelir algısı, bölgede yaşama yılı, göç edilen bölge, sağlık güvencesi, aile tipi, beş yaşından küçük çocuk varlığı ve hanedeki çocuk sayısı kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 38.3±15.3’tür. Bir sağlık sorunu nedeniyle aile hekimine başvurma % 61.0, ondan bir önceki sağlık sorununda AH’ne (Aile Hekimi) başvuru %55,2 oranındadır. Bu soruların her ikisine de “aynı aile hekimine başvururum” cevabını verenlerin (OHS) oranı %40.1 olmuştur. Aile Sağlığı Birimini yakın, normal mesafe bulanların oranı %93.1’dir. Aile hekiminin ismini bilme %84, ebenin ismini bilme %36.2, her türlü sorununuzla sürekli ilgilenen bir hekim veya sağlık kuruluşuna kayıtlı olduğunu söyleyenlerin %74.5’tir. Son bir yılda evime ebe ziyareti aldım diyenler %40.6 oranındadır. Sonuç: Araştırmanın yapıldığı ASB’de geçen bir yıllık ilk AH uygulama döneminde sosyalleştirme dönemiyle karşılaştırıldığında, tedavi edici hizmet örüntüsünün değişmediği buna karşın gezici ebe hizmetlerinin azaldığı görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Aile sağlığı birimi, ilk başvuru, süreklilik, kapsayıcılık, olağan hizmet sunucu sürekliliği

Kaynakça

• Donabedian A. The Quality of Care: How can it be assessed? Journal of the American Medical Association. 1988; 260: 743-1748.
• Donabedian A. Archives of Pathology & Laboratory Medicine. Nov 1997; 121, 11.
• Sibthorpe B. A Proposed Conceptual Framework for Performance Assessment in Primary Health Care A Tool for Policy and http://www.anu.edu.au/aphcri/Publicat ions/conceptual_framework.pdf. Erişim tarihi 23.08.2010 2004; Ölçüm Gereçleriyle Basamak Sağlık Hizmet Değerlendirilmesi.
• Starfield B, Shi L, Macinko J. Contribution of Primary Care to Health Systems and Health. Milbank Quarterly, 2005; 83(3): 457-502.
• WHO Primary Health Care: Now More Than Ever, 2008:Geneva, Switzerland World Health Organization.
• www.who.int/hpr/NPH/docs/declaration _almaata.pdf, Erişim Tarihi 24.08.2010.
• Shi L, Starfield B, Xu J. Validating the Adult Primary Care Assessment Tool. J Fam Pract 2001;50.
• Safran D G, Kosınskı M, Tarlov AR.The Primary Care Assessment Survey Tests of
• Data Quality and Measurement
• Performance Medical Care. 1998; 36(5): 728-739.
• Haggerty J, Martin CM. Evaluating Primary Health Care in Canada:The Right Questions to Ask The National Evaluation Strategy for Primary Health Care. Health Canada; 2005.
• Safran DG. Evaluating The Quality of Primary Care Relationships Under Managed Care. Presented at: Charting the Future of the Doctor-Patient Relation- ship. The Royal Society of Medicine Foundation, Washington, DC, April 1997.
• Institute of Medicine. Defining Primary Care. An İnterim Report. Washington, DC: 1994. Academy Press,
• Institute of Medicine. A Manpower Policy for Primary Health Care. IOM Publication 78-02. Academy of Sciences, 1978. DC: National
• Starfield B. Primary Care: Balancing Health Needs, Services, and Technology. New York: Oxford University Pres.1998.
• Starfield B. Primary Care Concept, Evaluation and Policy. Oxford University Pres. New York, US. 1992
• Starfield B. Comprehensiveness of Care: Concept and Importance Presented at: RNZCGP Annual Quality Symposium Wellington, NZ February 14, 2009. Erişim Tarihi Ocak 2010.
• Manisa Nüfus ve Sağlık Araştırması Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi. 2005.
• Breslau N, Reeb KG. J. Med Educ. Continutity of Care in a University-Based Practice. 1975;50(10):965-9.
• Gündoğdu Z. Manisa İlinde Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Dönemi Sürecinde Birinci Basamak Ayaktan Tanı- Tedavi Başvurularının 13.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı. 2010: sf.75
• İlhan M, Tüzün H , Aycan S, Aksakal FN , Özkan S. Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Hizmeti Kullanma Özellikleri ve Bazı Sosyoekonomik Belirteçlerle Değişimi: Sağlık Reformu Öncesi Son Saptamalar Toplum Hekimliği Bülteni. Eylül 2006; 3(25). Sağlık
• Çevik C. Manisa Kent Merkezinde Yaşayan Kişilerde Ayakta Tanı Ve Tedavi Hizmeti Faktörlerin Belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. CBÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2010. Ve Etkili
• Lağarlı T. Eser E. Bazı Aile Hekimliği Pilot Uygulama Birimlerinde Birinci Basamak Değerlendirme Ölçeği (BDÖ) (Primary Care Assessment Survey) ile Sağlık Hizmet Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Celal Bayar Ünv. Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A.D. Manisa, 2009.
• Sönmez Y. Aksakoğlu G. Gebelikte Tetanoz Aşılanma Durumu ve Etkileyen Etmenler Gebelikte Tetanoz Aşılanma Durumu Ve Etkileyen Etmenler. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (STED). 2005; (9)14: 212.
• Russell G, Hogg WE, Tuna M, Dahrouge S, Gebremichael Comprehensiveness in Primary Care: Results from the Comparison of Models of (COMPC)Studywww.familymedicine.uott awa.ca/.../ScholarlyAndResearchActiviti esAnnualReport-2007.pdf tarihi:03.12.2010 Geneau R. Primary Care Erişim
• Kılıç M. Sağlık Ocaklarında Görevli Ebeler Tarafından Verilen Doğum Öncesi Bakımın Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences). 2009; 18(3):138-147. Sağlık