Evaluation of food security and hygiene conditions of school canteens in a district

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 2, 117 - 130, 08.09.2018

Leyla Üçeş Harmanoğulları Gülçin Yapıcı

https://doi.org/10.20518/tjph.458352

Cited By: 1

Öz

Objective: This study aims to evaluate school canteens in the Mezitli district of Mersin in terms
of food security and hygiene conditions. Method: The population of this descriptive study
consists of canteens in public and private schools in Mersin, Mezitli. As 1 of the 31 available
canteens refused participation, 30 canteens have been taken in to the study. Data has been
collected over the course of a month between the 20th of October and 20th of November, 2015.
Descriptive statistics have been used in data summarization and Mann Whitney U, Kruskall
Wallis and Spearman correlation tests have been used in the subsequent analyses. Results: Of all
the schools studies, 43.3% of the canteens were found in high schools and 83.3% of the canteens
were in government schools. No precautions against pests had been taken in 60.0% of the
canteens. The proportion of canteens with prohibited products was 30.0%. Staff work uniform
was inappropriate in 56.7% of the canteens and personal protection usage was inappropriate in
96.7%. The proportion of canteens selling fresh fruit was 30.0% and selling dried fruit was
10.0%. The scores for the canteen physical conditions, the food hygiene score, the personnel
hygiene score and the total scores were calculated. A positive correlation was determined
between the number of school and canteen staff and the total score. Furthermore, data showed
that an increase in the hygiene education received by canteen staff resulted in a marked
amelioration of physical condition scores for the canteens. Conclusions: The data collected
uncovered important deficiencies in the physical conditions and food and personnel hygiene
issues in canteens which sold packaged and unpackaged foods. None of the canteens in the study
provided all the necessary conditions for their students to develop healthy lifestyle behaviours.
Canteens are suggested to eliminate their shortcomings, correct their wrong behaviors and
further improve their correct applications.

Anahtar Kelimeler

School, student, food safety, food services

Bir ilçede bulunan okul kantinlerinin hijyen koşulları ve gıda güvenliği açısından değerlendirilmesi

Öz

Amaç: Bu çalışmada Mersin ili Mezitli ilçesinde bulunan okul kantinlerinin gıda güvenliği ve
hijyen koşulları bakımından değerlendirilmesi amaçlandı. Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan bu
çalışmanın evrenini Mersin Mezitli ilçesinde bulunan kamu ve özel nitelikli okulların kantinleri
oluşturmaktadır. Mevcut 31 kantinden 1 tanesi çalışmaya katılmayı reddettiği için çalışmaya 30
kantin alındı. Veriler 26.10.2015-20.11.2015 tarihleri arasında toplandı. Verilerin
özetlenmesinde tanımlayıcı istatistikler, analizinde Mann Whitney U, Kruskall Wallis ve
Spearman korelasyon testleri kullanıldı. Bulgular: Çalışmaya alınan kantinlerin %43.3’ü lise
kantiniydi ve kantinlerin %83.3’ü kamu okulundaydı. Kantinlerin %60.0’ında zararlılara karşı
önlem alınmamıştı. Satışı yasak olan ürünlerin bulunduğu kantinlerin oranı %30.0 idi.
Kantinlerin %56.7’sinde çalışanların iş kıyafeti, %96.7’sinde kişisel koruyucu kullanımı uygun
değildi. Taze meyve satışı olan kantinlerin oranı %30.0, kurutulmuş meyve satışı olan
kantinlerin oranı ise %10.0 idi. Kantinlerin fiziki koşullarına ilişkin puan, gıda hijyeni puanı,
personel hijyeni puanı ve bu puanların tamamını kapsayan toplam puanlar hesaplandı.
Öğretmen sayısı ve kantinde çalışan personel sayısı arttıkça kantinlerin toplam puanın arttığı,
çalışanların aldıkları hijyen eğitimi sayısı arttıkça fiziki koşul puanının arttığı belirlendi. Sonuç:
Ambalajlı ve ambalajsız gıda satışı yapan kantinlerde fiziki koşullar, gıda ve personel hijyeni
konularında önemli eksiklikler bulunmaktadır. Hiçbir kantin gerekli tüm koşulları
sağlamamaktaydı. Öğrencilerin sağlıklı davranışlar geliştirmesini destekleyebilmek için
kantinlerin var olan eksiklerini tamamlamaları, uyguladıkları yanlış davranışları düzeltmeleri ve
doğru uygulamalarını daha da geliştirmeleri önerilir. 

Anahtar Kelimeler

Okul, öğrenci, gıda güvenliği, gıda hizmetleri

Kaynakça

• 1. Gün İ. Okul sağlığı. İçinde: Öztürk Y, Günay O, editörler. Halk sağlığı genel bilgiler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları; 2011. 669-708. 2. Centers for Disease Control and Prevention. School health guidelines. Available at: http://www.cdc.gov/healthyschools/npao/ strategies.htm. Accessed: 01.03.2015. 3. World Health Organization. Policy&Practice. Available at: http://www.who.int/bulletin/volumes/94/ 7/15-158667/en/. Accessed: 17.01.2017. 4. Centers for Disease Control and Prevention. School nutrition environment. Available at: https://www.cdc.gov/healthyschools/nutrit ion/schoolnutrition.htm. Accessed: 17.01.2017. 5. World Health Organization. Food safety. Available at: http://www.who.int/mediacentre/factsheet s/fs399/en/. Accessed: 06.12.2016. 6. World Health Organization. Who urgesa fricato strengthen food safety systems. Available at: http://www.who.int/topics/food_safety/en /. Accessed: 29.09.2016. 7. Taşyaran M.A. Besin zehirlenmeleri. İçinde: Kurt H. Gündeş S. Geyik M.F. Enfeksiyon hastalıkları. İstanbul. Nobel Tıp Kitabevleri; 2013:291-294. 8. Personel Hygiene Requirements For People Preparing And Serving Food. Available at: http://www.unicen.cam.ac.uk/files/8_perso nal_hygiene_requirements_0.pdf. Accessed: 28.09.2016. 9. Özcebe H. Sağlık hizmetlerinde okul sağlığı kitabı. Ankara: Yücel Ofset Matbaacılık; 2008:1-8. 10. TC Resmi Gazete (2013) Okul Kantinlerine Dair Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği. 5 Şubat 2013. Sayı: 28550. Başbakanlık Basımevi, Ankara. 11. Orhan B. Trabzon il merkezindeki ilköğretim okullarının standartlara uygunluk ve çevre sağlığı durumları. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, 2010. 12. Çelik F. Palanci Y. Ceylan A. Karadeniz Y. Toksöz P. Diyarbakır kent merkezindeki okul kantin ve kafeteryalarında, özel sektörün yaptığı hizmet içi eğitim ve iç denetimlerin değerlendirilmesi, 15. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 2-6 Ekim 2012, Bursa. 15. Ulusal Halk Sağlığı Kongre Kitabı, 726728. 13. Şahin T. Malatya kent merkezindeki devlet ilköğretim okullarının bazı sağlık kriterleri yönünden değerlendirilmesi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Malatya, 2008. 14. Yorulmaz F. Edirne il merkezindeki ilköğretim okulları ve liselerdeki kantinlerin değerlendirilmesi-2010. 15. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 2-6 Ekim 2012, Bursa. 15. Ulusal Halk Sağlığı Kongre Kitabı, 764-766. 15. Okul Kantinlerinde Satılacak Gıdalar ve Eğitim Kurumlarındaki Gıda İşletmelerinin Hijyen Yönünden Denetlenmesi Genelgesi. Erişim Adresi: http://mevzuat.meb.gov.tr/html/kantingida hijyen/genelge.pdf.Erişim tarihi: 12.10.2016. 16. Porto B.S, Schmitz B.A.S, Recine E. Rodrigues M.L.C.F. School canteens in the federal district, Brazil and the promotion of healthy eating. Revista De Nutrição. 2015; 28(1):29-41. 17. Faber M. Laurie S. Maduna M. Magudulela T. Muehlhoff E. Is the school food environment conducive to healthy eating in poorly resourced South African schools? Public Health Nutrition. 2013;17(6): 1214– 23 DOI: 10.1017/S1368980013002279. 18. Watts A.W. Masse L.C. Naylor P. Changes to the school food and physical activity environment after guideline implementation in British Columbia, Canada. International Journal Of Behavioral Nutrition And Physical Activity. 2014; 11:50-59. 19. Okul Kantinlerinin Denetimi ve Uyulacak Hijyen Kuralları Genelgesi (2007). Erişim Adresi: http://mevzuat.meb.gov.tr/html/1008_0.ht ml. Erişim tarihi: 01.06.2015. 20. Okul Kantinlerindeki Gıda Satışı Genelgesi. Erişim Adresi: https://diyarbakir.meb.gov.tr/meb_iys_dos yalar/2015_01/05114300_12okulkantinleri ndesatyyasakgdamaddeleregenelgese20114 1.pdf. Erişim tarihi: 12.10.2016. 21. Babayiğit M.A. Ankara Keçiören bölgesi ilköğretim okullarının çevre sağlığı yönünden değerlendirilmesi. Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Uzmanlık Tezi. Ankara, 2008. 22. Pesticides. Available at: https://www.food.gov.uk/sites/default/file s/multimedia/pdfs/publication/foodpestfac tsh.pdf. Accessed: 16.01.2017. 23. Roberts K.R. Sauer K. Sneed J. et al. Analysis of school food safety programs based on HACCP principles. Journal of Child Nutrition& Management. 2014; 38(1):33. 24. Portör Muayene. Erişim Adresi: http://www.ismevzuati.com/?page=patika &pg_id=197. Erişim tarihi: 02.01.2017. 25. Centers for Disease Control and Prevention. School health policies and practices study. Available at: http://www.cdc.gov/healthyyouth/data/sh pps/pdf/shpps-508-final_101315.pdf. Accessed: 04.11.2016.