Alcohol use among students in Turkey: A systematic review study

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 1, 127 - 143, 15.04.2023

Mustafa Orhan , Mehmet Veysi Kaya , Burak Sayar

https://doi.org/10.20518/tjph.1168114

Cited By: 1

Öz

Objective: Alcohol consumption at an early age has many adverse effects on people’s health and others around them. This paper aims to reveal the level of alcohol consumption habits of students in Turkey and the effects of alcohol use through the Systematic Review.

Methods: Studies on alcohol use among students, using the PRISMA systematic review method, will be combinations of the keywords Alcohol, Student, Turkey and/or Addiction in Web of Science, Scopus, PubMed, Science Direct and TR Index databases between 7 December 2020 and 10 January 2021 were searched in the abstract, keyword and study name.

Results: As a result of the search, 402 studies were found initially. As a result of the repetitive studies and the examination of the titles and abstracts, 224 articles, the full text of which was reached, were examined in detail. As a result of the full text review, 212 articles were exam ined according to the inclusion criteria. According to the determined criteria, 85 articles were reached. In Turkey, where cultural diversity is rich, alcohol consumption has also been affect ed by this diversity and has led to differences in the frequency of consumption (4.4%-91.4%). In addition to the difference in the frequency of alcohol consumption, the effects of alcohol consumption among students were also quite high.

Conclusion: Physical, mental, and social impacts significantly affected the living conditions of people and people around them. It would be wrong to give the general status of alcohol consumption frequency in Turkey with a value through this systematic review study. With the effects of various factors, alcohol consumption and its impacts on health varied considerably, revealing that it is necessary to evaluate in smaller groups.

Anahtar Kelimeler

Alcohols, Students, Turkey, Adolescent, Dependency

Türkiye’de öğrencilerde alkol kullanımı: Sistematik bir derleme çalışması

Öz

Amaç: Erken yaşta alkol tüketiminin insan ve çevre sağlığı üzerinde birçok olumsuz etkisi vardır. Bu makale, Türkiye’deki öğrencilerin alkol tüketim alışkanlık düzeylerini ve alkol kullanımının etkilerini Sistematik İnceleme yoluyla ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Yöntem: Öğrenciler arasında alkol kullanımına ilişkin çalışmalar, PRISMA sistematik inceleme yöntemi kullanılarak 7 Aralık 2020-10 Ocak 2021 tarihleri arasında Alcohol, Student, Turkey ve/veya Addiction anahtar kelimeleri Web of Science, Scopus, PubMed, Science Direct ve TR Index veri tabanlarında birbirlerinin kombinasyonları olacak şekilde özet, anahtar kelime ve çalışma adı içerisinde taranmıştır.

Bulgular: Tarama sonucunda başlangıçta 402 çalışmaya ulaşılmıştır. Tekrar eden çalışmalar ile başlık ve özetlerin incelemesi sonucunda tam metnine ulaşılan 224 makale detaylı olarak incelemeye alınmıştır. Tam metin incelemesi sonucunda 212 makale dâhil etme kriterlerine göre incelenmiştir. Belirlenen kriterlere göre 85 makaleye ulaşılmıştır. Kültürel çeşitliliğin zengin olduğu Türkiye’de alkol tüketimi de bu çeşitlilikten etkilenmiş ve tüketim sıklığında farklılıklara yol açmıştır (%4.4-91.4). Alkol kullanım sıklığındaki farklılığa ek olarak, öğrenciler arasında alkol kullanımının etkileri de oldukça yüksektir.

Sonuç: Fiziksel, zihinsel ve sosyal etkiler, insanların ve çevrelerindeki insanların yaşam koşullarını önemli ölçüde etkilemiştir. Bu sistematik derleme çalışması ile Türkiye’deki alkol tüketim sıklığının genel durumunu bir değerle vermek yanlış olur. Alkol tüketiminin ve sağlığa etkilerinin çeşitli faktörlerin etkisiyle oldukça değişken olması, daha küçük gruplar halinde değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

alkol, öğrenciler, Türkiye, gençlik, bağımlılık

Kaynakça

• WHO. Global strategy to reduce the harmful use of alcohol: World Health Organization, 2010.
• Beaglehole R, Bonita R. Alcohol: a global health priority. The Lancet 2009; 373(9682): 2173-2174.
• WHO. Young people and alcohol: a resource book. In: Manila: WHO Regional Office for the Western Pacific, 2015.
• Beşirli H. Gençlerin alkol tüketim davranışları ve bu davranışlarını etkileyen faktörlerin sosyolojik analizi. Istanbul Journal of Sociological Studies 2007; (35): 85-118.
• WHO. Global status report on alcohol and health 2018: World Health Organization, 2019.
• Khan KS, Kunz R, Kleijnen J, Antes G. Five steps to conducting a systematic review. Journal of The Royal Society of Medicine 2003; 96(3): 118-121.
• Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG, Group P. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS Medicine 2009; 6(7): e1000097.
• Sekaran U, Bougie R. Research methods for business: A skill building approach: John Wiley & Sons, 2016.
• WHO. Constitution of the world health organization: World Health Organization, 1995.
• Polit DF, Beck CT. Essentials of nursing research: Appraising evidence for nursing practice: Lippincott Williams & Wilkins, 2009.
• Altunışık R, Coşkun R, Bayraktaroğlu S, Yıldırım E. Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2007.
• Güngör I, Rathfisch G, Kızılkaya Beji N, Yarar M, Karamanoğlu F. Risk-taking behaviours and beliefs about fertility in university students. Journal of Clinical Nursing 2013; 22(23-24): 3418-3427.
• Korkmaz M, Ersoy S, Özkahraman Ş, Duran ET, Uslusoy EÇ, Sıtkı O, Orhan, H. Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrencilerinin Tütün Mamulleri-Alkol Kullanım Durumları ve Sigaraya Yaklaşımları, Tobacco Products Alcohol Consunption Status and Approach to Smoking in Students of Süleyman Demirel University. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2013; 20(2): 34-42.
• Karatay G, Baş NG. Factors affecting substance use and self-efficacy status of students in eastern Turkey. Ciencia e Saude Coletiva 2019; 24(4): 1317-1326.
• Atlam DH, Aldemir E, Ender Altıntoprak A. Prevalence of risky behaviors and relationship of risky behaviors with substance use among university students. Düşünen Adam 2017; 30(4): 287-298.
• Dayı A, Güleç G, Mutlu F. Prevalence of tobacco, alcohol and substance use among Eskişehir Osmangazi University students. Düşünen Adam 2015; 28(4): 309-318.
• Çavdar S, Sümer EC, Eliaçık K, Arslan A, Koyun B, Korkmaz N, . . . Alikasifoglu M. Health behaviors in high school students in Izmir, Turkey. Turk Pediatri Arsivi-Turkish Archives of Pediatrics 2016; 51(1): 22-34.
• Aygun H, Yıldırım B. Determination of prevalence of smoking and alcohol use of high school students. Journal of Environmental Protection and Ecology 2019; 20(1): 526-534.
• Tanrıkulu AÇ, Çarman KB, Palancı Y, Çetin D, Karaca M. Kars il merkezinde çeşitli üniversiteöğrencileri arasında sigara kullanım sıklığı ve risk faktörleri. Tur Toraks Der 2009; 11: 101-106.
• Özyurt B, Dinç G. Manisa’da okul çağı çocuklardaalkol kullanım sıklığı ve alkol kullanımı ile ilişkili faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2006; 5(2): 61-71.
• Görgülü Y, Çakır D, Sönmez MB, Köse ÇınarR, Vardar ME. Alcohol and psychoactive substance use among university students in edirne and related parameters. Noropsikiyatri Arşivi 2016; 53(2): 163-168.
• Öksüz E, Malhan S. Socioeconomic factors and health risk behaviors among university students in Turkey: Questionnaire study. Croatian Medical Journal 2005; 46(1): 66-73.
• Sönmez MB, Çakır D, Ciner RK, Görgülü Y, Vardar E. Substance Use and Parent Characteristics Among High School Students: Edirne Sample in Turkey. Journal of Child and Adolescent Substance Abuse 2016; 25(3): 260-267.
• Orak U, Solakoğlu O. Alcohol Consumption Among Turkish Adolescents: An Empirical Test of General Strain Theory. Journal of Child and Adolescent Substance Abuse 2017; 26(4): 293-302.
• Gürbüz S, Solakoğlu O, Lo CC. Family’s role in adolescents’ alcohol use in Bagcilar, Turkey. Journal of Substance Use 2018; 23(2): 169-174.
• Semerci R, Dindar I, Küçükkaya B, Kale EK, Derleyen B, Sunar S. The Role of Perceived Social Competence on Cigarette and Alcohol Usage among Faculty of Health Sciences Students. Addicta-the Turkish Journal on Addictions 2018; 5(1): 67-80.
• Pumariega AJ, Burakgazi H, Unlu A, Prajapati P, Dalkılıç A. Substance abuse: Risk factors for Turkish youth. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2014; 24(1): 5-14.
• Öztekin C, Şengezer T, Özkara A. Effects of parental attitudes on the use of addictive substances in high school students. Nigerian Journal of Clinical Practice 2017; 20(9): 1112-1121.
• Deveci SE, Açık Y, Oǧuzöncül AF, Deveci F. Prevalence and factors affecting the use of Tobacco, Alcohol and addictive substance among university students in Eastern Turkey. Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health 2010; 41(4): 996-1007.
• Gündüz A, Sakarya S, Sönmez E, Çelebi C, Yüce H, Akvardar Y. Social norms regarding alcohol use and associated factors among university students in Turkey. Revista de Psiquiatria Clinica 2019; 46(2): 50-55.
• Altay N, Toruner EK, Citak EA. Determination of smoking and drinking and preventive measures in adolescents. Journal of Addictions Nursing 2014; 25(2): 94-102.
• Aslan D, Özvarış ŞB, Esin Ç, Akin, A. Smoking and alcohol consumption among a group of university students in Ankara: Prevalence and determinants. Erciyes Tıp Dergisi 2006; 28(4): 172-182.
• Güler N, Güler G, Ulusoy H, Bekar M. Lise öğrencileri arasında sigara, alkol kullanımı ve intihar düşüncesi sıklığı. Cumhuriyet Medical Journal 2009; 31(4): 340-345.
• Mergen H, Öngel K, Mergen BE. Is medical check-up useful for physician among new university students during enrolling time to university? A survey of 640 new university students. European Journal of General Medicine 2009; 6(2): 16-20.
• Arslan HN, Terzi Ö, Dabak S, Pekşen Y. Substance, cigarette and alcohol use among high school students in the provincial center of Samsun, Turkey. Erciyes Tıp Dergisi 2012; 34(2): 79-84.
• Doğan DG, Ulukol B. Ergenlerin sigara içmesini etkileyen faktörler ve sigara karşıtı iki eğitim modelinin etkinliği. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2010; 17(3): 179-185.
• Akkuş D, Karaca A, Konuk Şener D, Ankaralı H. Lise öğrencileri arasında sigara ve alkol kullanma sıklığı ve etkileyen faktörler. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi 2017; 22(1): 36-45.
• İlhan IÖ, Yıldırım F, Demirbaş H, Doǧan YB. Correlates of substance use among regularly drinking university students in Turkey. German Journal of Psychiatry 2008; 11(2): 34-39.
• Çorapçıoğlu A, Ögel K. Factors associated with ecstasy use in Turkish students. Addiction 2004; 99(1): 67-76.
• Evren C, Evren B, Bozkurt M. Tobacco use among 10th grade students in Istanbul and related variables. Asian Journal of Psychiatry 2014c; 8: 69-75.
• Öztaş D, Kalyon A, Ertuǧrul A, Gündoǧdu Ç, Balcioǧlu H, Saǧlan Y, . . . Karahan S. Evaluation of risk factors affecting substance use among tenth-grade students. BioMed Research International. 2018.
• Seva O, Aktaş H, Ekinci Ö. Mersin Üniversitesindeki ergenlerde madde kullanımı ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 12(3): 515-524.
• Metintaş S, Sarıboyacı MA, Nuhoğlu S, Metintaş M, Kalyoncu C, Etiz S, . . . Aktaş C. Smoking patterns of university students in Eskişehir, Turkey. Public Health 1998; 112(4): 261-264.
• Palancı Y, Saka G, Tanrıkulu AÇ, Acemoǧlu H. Cigarette use frequency and the affecting factors in primary and high school students in Diyarbakir. Tuberkuloz ve Toraks 2009; 57(2): 136-144.
• Evren C, Evren B. Energy-drink consumption and its relationship with substance use and sensation seeking among 10th grade students in Istanbul. Asian Journal of Psychiatry 2015b; 15: 44-50.
• Hıdıroğlu S, Tanrıöver O, Ünaldı S, Sulun S, Karavus M. A survey of energy-drink consumption among medical students. Journal of the Pakistan Medical Association 2013; 63(7): 842-845.,
• Evren C, Ögel K, Demirci AC, Evren B, Yavuz BG, Bozkurt M. Prevalence of lifetime tobacco, alcohol and drug use among 10th grade students in Istanbul. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2014e; 24(3): 201-210.
• Hızel SB, Güçlü M, Dibek EM. Kırıkkale il merkezi ilköğretim ve lise öğrencilerinde sigara ve alkol alışkanlıkları ve etkileyen faktörler. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi 2013; 7(4): 168-172.
• Açıkgöz A, Dayı A, Binbay T. Prevalence of depression among female university students and associated factors. Cukurova Medical Journal 2018; 43(1): 131-140.
• Arslan G, Ayrancı U, Ünsal A, Arslantaş D. Prevalence of depression, its correlates among students, and its effect on health-related quality of life in a Turkish university. Ups J Med Sci 2009; 114(3): 170-177.
• Çelik N, Ceylan B, Ünsal A, Çağan Ö. Depression in health college students: relationship factors and sleep quality. Psychology, Health and Medicine 2019; 24(5): 625-630.
• Türkleş S, Hacıhasanoğlu R, Çapar S. Lise öğrencilerinde depresyon düzeyi ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2008; 11(2): 18-28.
• Evren C, Evren B, Bozkurt M, Can Y. Non-suicidal self-harm behavior within the previous year among 10th-grade adolescents in Istanbul and related variables. Nordic Journal of Psychiatry 2014d; 68(7): 481-487.
• Canbaz S, Terzi Ö. The Prevalence of Suicidal Ideation in Adolescents and Associated Risk Factors: An Example from Turkey. Advances in Therapy 2018; 35(6): 839-846.
• Tuğut N, Bekar M. Üniversite Öğrencilerinin Sağlığı Algılama Durumları ile Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Arasındaki İlişki. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2008; 11(3): 17-26.
• İnandı T, Özer C, Akdemir A, Akoǧlu S, Babayigit C, Turhan E, Sangün Ö. Violence, psychological features, and substance use in high school students in hatay: A cross-sectional study. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2009; 26(3): 189-196.
• Yıldırım A, Bilge Y, Karataş M, Çetin İ, Erdal Ö. Peer bullying and substance abuse among first grade university students. Cumhuriyet Tıp Dergisi 2012; 34(2): 146-157.
• 58. Atalay BI, Ünal E, Onsuz MF, Işıklı B, Yenilmez C, Metintas S. Violence and related factors among high school students in semirural areas of Eskisehir. Northern Clinics of Istanbul 2018; 5(2): 125-131.
• Elkin N, Karadağlı F. Üniversite öğrencilerininöfke ifade tarzı ve ilişkili faktörler. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi 2016; 21(1): 64-71.
• Alikaşifoǧlu M, Erginöz E, Ercan O, Uysal Ö, Albayrak-Kaymak D, Ilter Ö. Alcohol drinking behaviors among Turkish high school students. Turkish Journal of Pediatrics 2004; 46(1): 44-53.
• Alaçam H, Ateşci FÇ, Şengül AC, Tümkaya S. Üniversiteöğrencilerinde internet bağımlılığının sigara ve alkol kullanımı ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2015; 16(6): 383-388.
• Evren C, Dalbudak E, Evren B, Demirci AC. High risk of internet addiction and its relationship with lifetime substance use, psychological and behavioral problems among 10th grade adolescents. Psychiatria Danubina 2014b; 26(4): 330-339.
• Metin O, Saraçlı O, Atasoy N, ŞenormanciO, Kardeş VC, Açikgöz HO, . . . Tahiroğlu AY. Association of internet addiction in high school students with ADHD and tobacco/alcohol use. Düşünen Adam 2015; 28(3): 204-212.
• Gündüz N, Gökçen O, Eren F, Erzincan E, Timur Ö, Turan H, Polat A. The relationship between internet addiction and eating attitudes and obesity related problems among university students. Turkish J Clinical Psychiatry 2019; 22(4): 1-14.
• Ay S, Yanıkkerem E, Çalim SI, Yazıcı M. Health promoting lifestyle behaviour for cancer prevention: A survey of Turkish university students. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 2012; 13(5): 2269-2277.
• Açıkgöz A, Dayı A, Binbay T. Prevalence of premenstrual syndrome and its relationship to depressive symptoms in first-year university students. Saudi Med J 2017; 38(11): 1125-1131.
• Arslantaş H, Abacıgil F, Çinakli Ş. Relationship between premenstrual syndrome and basic personality traits: A cross-sectional study. Sao Paulo Medical Journal 2018; 136(4): 339-345.
• Gümüş AB, Bayram N, Can N, Kader E. Üniversite öğrencilerinde premenstruel sendrom ve somatizasyon: İlişkisel bir inceleme. Anatolian Journal of Psychiatry/ Anadolu Psikiyatri Dergisi 2012; 13(1).
• Işık H, Ergöl Ş, Aynioğlu Ö, Şahbaz A, Kuzu A, Uzun M. Premenstrual syndrome and life quality in Turkish health science students. Turkish Journal of Medical Sciences 2016; 46(3): 695-701.
• Evren C, Dalbudak E, Evren B, Can Y, Umut G. The severity of attention deficit hyperactivity symptoms and its relationship with lifetime substance use and psychological variables among 10th grade students in Istanbul. Comprehensive Psychiatry 2014a; 55(7): 1665-1670.
• Vançelik S, Önal SG, Güraksın A, Beyhun E. Üniversite öğrencilerinin beslenme bilgi ve alışkanlıkları ile ilişkili faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6(4): 242-248.
• Aktaş D. Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları ile Akademik Başarıları Arasındaki İlişki. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 4(2): 89-97.
• Uzun SU, Özdemir C, Zencir M. Pamukkale Üniversitesi Öğrencilerinin Tuz Kullanımı ile İlgili Bilgi, Tutum ve Davranışları. Fırat Tıp Dergisi 2016; 21(4): 187-194.
• Tekin T, Öner N. The Effect Of Education Type And Gender On Night Eating Syndrome In Unıversity Students. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2020; 11(1): 141-147.
• Balcı S, Sarı E, Mutlu B. Comparison of risk taking behaviour and frequency of piercing and tattooing among university students. Journal of the Pakistan Medical Association 2015; 65(6): 587-592.
• Bakar C, Cevizci S, Gündoğar D, Karaman HIÖ. Prevalence of unintentional injuries and related risk factors among university students in Canakkale city, Western Turkey. Central European Journal of Public Health 2014; 22(3): 189-196.
• Zadarko-Domaradzka M, Barabasz Z, Sobolewski M, Nizioł-Babiarz E, Penar-Zadarko B, Szybisty A, Zadarko E. Alcohol consumption and risky drinking patterns among college students from selected countries of the Carpathian Euroregion. BioMed Research International. 2018.
• Sæther SMM, Knapstad M, Askeland KG, Skogen JC. Alcohol consumption, life satisfaction and mental health among Norwegian college and university students. Addictive behaviors reports 2019; 10: 100216.
• Ali AY. The holy Qur’an: Wordsworth Editions; 2000. Alikasifoglu M, Erginoz E, Ercan O, Uysal O, Albayrak-Kaymak D. Bullying behaviours and psychosocial health: Results from a cross sectional survey among high school students in Istanbul, Turkey. European Journal of Pediatrics 2007; 166(12): 1253-1260.
• Akvardar Y, Demiral Y, Ergör G, Ergör A, Bilici M, Akil Özer Ö. Substance use in a sample of Turkish medical students. Drug and Alcohol Dependence 2003; 72(2): 117-121.
• Önler E, Yıldız T, Topçu B, Bahar S, Güler MC. Assessment of nursıng and technıcal scıences students’perceptıons of the health locus of control. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2019; 22(4): 225-230.
• Ghandour LA, Karam EG, Maalouf WE. Lifetime alcohol use, abuse and dependence among university students in Lebanon: Exploring the role of religiosity in different religious faiths. Addiction 2009; 104(6): 940-948.
• Abu-Ras W, Ahmed S, Arfken CL. Alcohol use among US Muslim college students: Risk and protective factors. Journal of Ethnicity in Substance Abuse 2010; 9(3): 206-220.
• Ahmed S, Abu-Ras W, Arfken CL. Prevalence of risk behaviors among US Muslim college students. Journal of Muslim Mental Health 2014; 8(1): 5-19.
• Filiz Z. Üç yönlü log-lineer modeller ile üniversite öğrencilerinin sigara, alkol ve nargile içme nedenlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi ÜniversitesiSosyal Bilimler Dergisi 2007; 8(2): 225-250.
• Room R, Babor T, Rehm J. Alcohol and public health. The Lancet 2005; 365(9458): 519-530.
• Smith A. Smoking, alcohol, wellbeing and academic attainment. Journal of Health and Medical Sciences 2019; 2(3): 337-343.
• Tembo C, Burns S, Kalembo F. The association between levels of alcohol consumption and mental health problems and academic performance among young university students. Plos One 2017; 12(6): e0178142.
• Centers for Disease Control and Prevention. Alcohol Use and Your Health. 2021; https://www.cdc.gov/alcohol/pdfs/alcoholyourhealth.pdf.
• Öztürk ÖM, Büyüköztürk Ş, Aydın G, Dinç M, Işık S, Yıldırım Hoş H, . . . Yıldırım Seheryeli M. The Effect of Turkish Green Crescent Society APTP program on students’ knowledge and emotional awareness about tobacco, alcohol, drug, and technology addiction. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2020; 7(3): 180-198.
• Demirbaş H, İlhan İÖ, Yıldırım F, Doğan YB. Düzenli alkol kullanımı olan üniversite öğrencileri arasında madde kullanımı ile ilişkili psikolojik faktörler. Eğitim ve Bilim 2016; 41(183): 101-109.
• Erdamar G. Ortaöğretim öğrencilerinde görülen madde bağımlılığı alışkanlığı ve yaygınlığı: Bartın ili örneği. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences 2014; 16(1): 65-84.
• Göksan Yavuz B, Yeser İ, Karamustafalıoğlu O, Bakım B, Gündoğar A. İstanbul›da bir grup lise öğrencisinde ebeveyn tutumlarının etkileri. Noropsikiyatri Arsivi 2015; 52(1): 19-23.
• Kara B, Hatun Ş, Aydoǧan M, Babaoǧlu K, Gökalp AS. Evaluation of the health risk behaviors of high school students in Kocaeli. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2003; 46(1): 30-37.
• Karadoğan D, Önal O, Kanbay Y. Prevalence and determinants of smoking status among university students: Artvin Coruh University sample. Plos One 2018; 13(12): e0200671.
• Karataş H, Kandemir H, Kandemir SB, Reşit A. Lise öğrencilerinde riskli madde kullanımının incelenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2015; 13(1): 23-31.
• Keskinoğlu P, Karakuş N, Pıçakçıefe M, Giray H, Bilgiç N, Kılıç B. İzmir’de lise öğrencilerindesigara içme sıklığı ve içicilik davranışı üzerine sosyal öğrenmenin etkisi. Toraks Dergisi 2006; 7(3): 190-195.
• Kulak E, Hıdıroğlu S, Luleci E, Karavus M. Energy drink consumption among pre-clinical medical students attending a public medical school in Istanbul, Turkey. Marmara Medical Journal 2019; 32(2): 71-75.
• Nacar M, Baykan Z, Çetinkaya F, Arslantaş D, Özer A, Coşkun O, . . . Yılmazer G. Health promoting lifestyle behaviour in medical students: a multicentre study from Turkey. Asian Pac J Cancer Prev 2014; 15(20): 8969-8974.
• Özcan YZ, Özcan KM. Determinants of youth smoking--evidence from Turkey. Subst Use Misuse 2002; 37(3): 313-336.
• Özgür İlhan I, Yıldırım F, Demirbaş H, Doğan YB. Alcohol use prevalence and sociodemographic correlates of alcohol use in a university student sample in Turkey. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2008; 43(7): 575-583.
• Öncel SY, Gebizlioǧlu OL, Alioğlu FA. Risk factors for smoking behavior among university students. Turkish Journal of Medical Sciences 2011; 41(6): 1071-1080.
• Özbay Ö. Does social capital deter youth from cheating, alcohol use, and violence in Turkey?: Bringing torpil in. Journal of Criminal Justice 2008; 36(5): 403-415.
• Savcı FDS, Öztürk UFM, Arıkan FDH. Üniversite öğrencilerinin fiziksel aktivite düzeyleri. Türk Kardiyol Dern Arfl 2006; 34(3): 166-172.
• Şaşmaz T, Buğdaycı R, Toros F, Kurt AÖ, Tezcan H, Öner S, Çamdeviren H. Ergenlerde alkol içme prevalansı ve olası risk faktörleri: okul tabanlı, kesitsel bir çalışma. TAF Preventive Medicine Bulletin 2006; 5(2): 94-104.
• Uzun S, Kelleci M. Substance abuse in high school students: their self-efficacy to avoid substance abuse and related factors. Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences 2018; 31(4): 356-363.
• Vançelik S, Önal SG, Güraksın A. Atatürk Üniversitesi öğrencilerinde beden ağırlığı durumu ve ilişkili bazı faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin 2006; 5(2): 72-82.