An Investigation of the Stress, Hopelessness, Mothers’ Learned Helpnessness, Predicting Learned Helpnessness

Year 2015, Volume: 5 Issue: 43, 21 - 34, 14.04.2015

Gülşen Büyükşahin Çevik Hakan Mehmet Gündoğdu

Abstract

The purpose of the study is to investigate the contributions of variables of sports, hobby, their coping style with stress and hopelessness, with mothers’ learned helpnessness, coping style with stress and hopelessness predicting learned helpnessness of adolescents. The research is carried out with 564 (consisting 331 male and 233 female) volunteered adolescents and 564 mothers’ from high schools which are choosen randomly in Çukurova. In the research, Personal Information Forms were administered to determine the personal features of the adolescents and mothers’ developed by the researcher and his academic advisor. The Depressive Attributional Style Questionnaire by Aydın (1988) was used to measure the level of learned helpnessness of adolescents and their mothers. To gather information about the styles of coping with stress of adolescents and mothers’, Ways of Coping Inventory, developed by Folkman and Lazarus (1980) adopted by Şahin and Durak (1995) was used. In addition, Beck’s Hopelessness Scale (1974) was used to measure the hopelessness level of adolescents and their mothers. In order to analize the data stepwise linear multiple regression analysis method was employed. According to the results of the stepwise regression analyses, hopelessness of adolescents, optimistic of adolescents, learned helpnessness of mothers, sports and hobby contribute to the total variance, respectively. These six predictors were reported to explain % 21.6 of the total variance

Keywords

learned helpnessness, coping with stress, hopelessness, hobby, highs school studendts

Stres, Umutsuzluk, ve Annelerin Öğrenilmiş Çaresizliğinin Ergenlerin Öğrenilmiş Çaresizliğini Yordama Düzeyleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı; ergenlerin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin; hobisinin olması, spor yapması, stresle başa çıkma ve umutsuzluk ile annelerinin öğrenilmiş çaresizlik, stresle başa çıkma ve umutsuzluk düzeyleri tarafından yordanıp yordanmadığını incelemektir. Araştırmanın örneklemini Adana ili Çukurova ilçesindeki genel resmi lise kapsamına giren 331 erkek 233 kız olmak üzere toplam 564 öğrenci ve bu öğrencilerin anneleri oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama amacıyla araştırmacı ve akademik danışmanı tarafından öğrenci ve anne için ayrı ayrı geliştirilen “Kişisel bilgi formu”, Aydın (1988) tarafından geliştirilen “Öğrenilmiş Çaresizliğe Özgü Açıklama Biçimi Ölçeği (ÇABÖ)”, Folkman ve Lazarus (1980) tarafından geliştirilen Şahin ve Durak (1995) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği (SBTÖ)” ve Beck ve arkadaşları (1974) tarafından geliştirilen, Seber (1991) ve Durak (1993) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Beck Umutsuzluk Ölçeği (BUÖ)” kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde, aşamalı doğrusal çoklu regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi özetlenebilir: Ergenlerin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerini yordayan değişkenlerin açıklanan toplam varyansa olan katkılarına göre sırasıyla “ergenlerin umutsuzluğu”, stresle başa çıkma tarzlarının bir alt boyutu olan “iyimser yaklaşım”, ergenlerin annelerinin öğrenilmiş çaresizliği”, “ergenlerin spor yapıp yapmaması” “ergenlerin hobisinin olup olmaması” ve Stresle Başa Çıkma Tarzları alt ölçeği olan “ergenlerin çaresiz kendini suçlayıcı yaklaşım” olduğu ortaya çıkmıştır. Yordayıcı altı değişkenin öğrencilerin öğrenilmiş çaresizliği düzeyi puanlarında toplam varyansın % 21.6’sını açıkladığı belirlenmiştir.

Keywords

öğrenilmiş çaresizlik, stresle başa çıkma tarzları, umutsuzluk, hobi, lise öğrencileri

References

• Abele, A. ve Brehm. W. (1993). Moods and effects of exercise versus sports games: Findings and implications for well-being and health, Intern Review of Health Psychology. 2, 53-80.
• Abramson, L.Y., Seligman, M.E.P. ve Teasdale, J.D. (1978). Learned helplessness: critique and reformulation. Journal of Abnormal Psychology, 87 (1), 49-74.
• Akande, A., Van Wyk, C. ve Osagie, J.E. (2000). Importance of exercise and nutrition in the prevention of illness and the enchancement of health. Journal article by Education, 120 (4), 758-772.
• Akandere, M. (2003). Spor yapan ve yapmayan öğrencilerin depresyon düzeylerini incelenmesi. Spor ve Tıp Dergisi, 4(2), 1.
• Akbağ, M. (2000). Stres ile başa çıkma tarzlarının üniversite öğrencilerinde olumsuz otomatik düşünceler, transaksiyonel analiz ego durumları ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Akpur, U. (2005). Öğrenilmiş çaresizlik ve kaygı düzeylerinin ingilizce başarı düzeyine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan, C., Güllü, M. ve Tutal, V. (2011). Spor yapan ve yapmayan ilköğretim öğrencilerinin depresyon durumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5 (2),120-132.
• Averill, J.R. (1977). The infl unce of response effectivenness on the prefencefor warning and on psychological stres reactions, Journal of Personality, 45, 395-418.
• Ayan, D. (1996). Öğrenilmiş çaresizlik üzerine sosyolojik bir çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, G. (1985). Sosyal başarı eğitimi ile sosyal beceri eğitiminin çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik davranışının ortadan kaldırılmasına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Aydın, A.S. (2003). Ergenlerde stresle başa çıkma tarzları ile cinsiyet ve cinsiyet rolleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, G. (1988). Depresyonda bilişsel değerlendirme: DYBÖ yetişkin formunun klinik geçerlilik ve güvenilirliği, Nöroloji Psikiyatri Dergisi, Nisan, 135-138.
• Aydın, G. ve Aydın, O. (1991). Depression and explanatory style: an investigation of the learned helplessness hypothesis with Turkish University students and depressed patients, Journal of Human Sciences, 10, 27-37.
• Aydoğan, İ. ve Gündoğdu, F.B. (2006). Bayan öğretim elemanlarının boş zamanlarını değerlendirme etkinlikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 217-232.
• Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (2008). Stres ve stresle başa çıkma yolları, 25. Baskı, İstanbul: Remzi Yayınevi.
• Bandura, A. (1982). Self- effi cacy mechanism in human agency, American Pscyhlogy, 2(37), 122-147.
• Beck, A. T. (2005). Bilişsel terapi ve duygusal bozukluklar. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Beck, A.T., Weissman, A., Lester, D. ve Trexler, L. (1974). The measurement of pessimism. The Hopelessness Scale. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42(6), 861-865.
• Biderman, A., Cwikel, J., Fried, A.V. ve Galinsky D. (2002). Depression and falls among community welling elderly people: A search for common risk factors. Journal Epidemiol Community Health, 56, 631-636.
• Blumenthal, J.A., Rose, S. ve Chang, J.L. (1985). Anorexia nervosa and exercise: Implications from recent fi ndings. Sports Medicine. 2,37-247.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Caldwell, L. L., ve Smith, E. A. (1994). Leisure and mental health of high risk adolescents. In D. M. Compton ve S. E. Iso-Ahola (ed.), Leisure and Mental Health Park City, (pp.330-345). UT, Family Development Resources.
• Caldwell, L., Smith, E. ve Weissenger, E. (1992). The relationship of leisure activities and perceived health of college students, Society and Leisure, 15, 545–556.
• Çelikel, F.Ç. ve Erkorkmaz, Ü. (2008). Üniversite öğrencilerinde depresif belirtiler ve umutsuzluk düzeyleri ile ilişkili etmenler, Nöropsikiyatri Arşivi, 45, 122-129.
• Chang, C.E. (1996). Cultural differences in optimisim, and pessimisim, and coping: predictors of subsguent adjustment in Asian American and Caucasian American College Students, Journal of Counseling psycholgy, 1 (43), 113-123.
• Cicchetti, D., Rogosch, F.A. ve Toth, S.L. (1998). Maternal depressive disorder and contextual risk: Contributions to the development of attachment ınsecurity and behavior problems in toddlerhood. Development and Psychopathology, 10, 283-300.
• Cutrona, C. ve Troutman, B. (1986). Social support, ınfant temperament, and parenting self-effi cacy: A mediational model of postpartum depression. Child Development, 57, 1507-1518.
• Donovan, W. L., Leavitt, L. A. ve Walsh, R. O. (1990). Maternal self-effi cacy: Illusory control and its effect on susceptibility to learned helplessness. Child Development, 61, 1638–1647.
• Durak, A. (1993), Beck umutsuzluk ölçeği’nin geçerligi üzerine bir çalısma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Fennell, M. ve Teasdale J. (1984). Effect of distraction on thinking and affect in depressed patients, Journal of Clinical Psychology, 23, 65-66.
• Fleishman, J. (1984). Personal characteristic and coping partners, Journal of Health Social Behavior, 25, 229- 244.
• Folkman, S. ve Lazarus, R. S. (1980). Ananalysis of coping in a middleaged community sample. Journal of Health and Social Behavior, 21, 219-239.
• Folkman, S. ve Lazarus, R. (1984). Stress, apprasial and coping. Springer Publishing Company: Newyork.
• Fosco, F. ve Geer, J. H. (1971). Effects of gaining control over aversive stimuli after differing amounts of no control. Psychological Reports, 29, 1153-1154.
• Fries, J. M. (2005). Critical rehabilitation of the patient with spinal cord injury, Critical Care Nursing Quarterly, 28 (2), 179-187.
• Gündoğdu, M. (1994). İlköğretim okulu altıncı sınıf öğrencilerinde öğrenilmiş çaresizlik, sınav kaygısı ve akademik başarı ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gündoğdu, M. (2001). Üniversite öğrencilerinin bilimsel düşünme becerilerinin yordanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Griffi th, M. (1977). Effects of noncontingent success and failure on mood and performance. Journal of Personality, 45, 442-457.
• Hayalioğlu, İ. (2001). İlköğretim öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Hortaçsu, N. (1997). İnsan ilişkileri, 2.baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Hovardaoğlu, S. (1986). Öğrenilmiş çaresizlik modeli, Psikoloji Dergisi, 5(20), 9-16.
• Johnson, D. S. (1981). Naturalli acquiredlearned helplessness: The relation of school failure to achievement behavior, attributions and self-concept, Journal of Educational Psychology, 73,174-180.
• Johnston, C. ve Mash, E.J. (1989). A measure of parenting satisfaction and effi cacy. Journal of Clinical Child Psychology, 18, 167-175.
• Kaya, S. (2005). Öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri düşük ve yüksek olan ilköğretim öğrencilerinin öğretme- öğrenme sürecine ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Kerem, M., Meriç, A., Kırdı, N. ve Cavlak, U. (2001). Ev ortamında ve huzurevinde yaşayan yaşlıların değişik yönlerden değerlendirilmesi. Geriatri, 4, 106-112.
• Kılıç, M. (1991). Üniversite öğrencilerinin tahmin ettikleri ve elde ettikleri akademik başarıları ile öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kılıçaslan, A. (2007). Ebeveynliğe geçiş döneminin çeşitli doğum öncesi ve doğum sonrası etkenler açısından incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Küçük, V. ve Koç, H. (2004). Psiko-sosyal gelişim süreci içerisinde insan ve spor ilişkisi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 131-142.
• Lazarus, R. S. (1991). Psychological stress in the workplace., Handbook on Job Stress, Ed. by Pamela L. Perrewe, Journal of Social Behavior personality, 6 (7), 1-9.
• McAuley. E., Mihalko. S. L. ve Bane., S. M. (1997). Exercise and self-esteem in middle-aged adults: Multidimensional relationships and physical fi tness and self-effi cacy infl uences. Journal Behavior Med, 20, 67-83.
• Morgan, W.P. (1985). Affective benefi cence of vigorous physical activity, Medicine Science in Sports Exercise,17(1), 94-101.
• Murray, L. ve Cooper, P. (1996). The impact of postpartum depression on child development. International Review of Psychiatry, 8, 55–63.
• O‘Connor, R. C. ve Cassidy, C. (2007), Predicting hopelessness: The interaction between optimism/ pessimism and specifi c future expectancies, Cognition and Emotion, 21(3), 596-613.
• Oluklu, D.B. (1997). Lise öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özcan, H. (1996). İlkokul öğrencilerinin özgüvenleri, akademik başarıları ve anne baba tutumları arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Padilla, A. M. (1973). Effects of prior and interpolated shock exposures on subsequent avoidance learning by goldfi sh. Psychological Reports, 32, 451- 456.
• Peloquin, S.M. (2003). The therapeutic relationship: Manifestations and challenges in occupational therapy. In E.B. Crepau, E.B. Cohn, E.S. ve Boyt Schell, BA. (Eds). Willard and Spackman’s occupational therapy. (pp. 157-170). Tenth ed. Lippicott Williams and Wilkins Aolter Kluwer Company. Phedelphia.
• Raj, J.T. ve Manigandanc Jacob, K.S. (2006). Leisure satisfaction and psychiatric morbidity among informal carers of people with spinal cord injury. International Spinal Cord Society, 44, 676-679.
• Sacco, W.P. ve Beck, A.T. (1995). Cognitive theory and therapy. handbook of depression (Eds.), In E.E. Beckham, W.R. Leber. (2nd ed.) (pp. 329-351). New York: Guilford Press.
• Seber, G. (1991). Beck umutsuzluk ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, Anadolu Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Seber G, Dilbaz N, Kaptanoğlu C, ve Tekin D. (1993). Umutsuzluk ölçeği: Geçerlilik ve güvenirliği. Kriz Dergisi, 1,139-142.
• Seligman, M.E.P (2011). Öğrenilmiş iyimserlik, (Çev: Kunt Akbaş, S. Edi: Köroğlu, E.), Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Seligman, M. E. P. ve Beagley, G. (1975). Learned helplessness in the rat. Journal of Comperative and Physiological Psychology, 88, 534-541.
• Seligman, M. E. P. ve Maier, S.F. (1967) Failure to escape traumatic shock. Journal of Experimental Psychology, 74, 1-9.
• Skinner, E.E. (1996). A guide to constructs of control, Journal of Personalty and Social Psycholgy, 3(71), 549-570.
• Soares, J.J.F., Macassa, G., Grossi, G. ve Viitasara, E. (2008). Psychosocial correlates of hopelessness among me, Cognitive Behaviour Therapy, 37(1), 50-61.
• Sugawara, M., Kitamura, T., Toda, M.A. ve Shima, S. (1999). Longitudinal relationship between maternal depression and ınfant temperament in a Japanese population. Journal of Clinical Psychology, 55, 869-880.
• Şahin, N.H. (1994). Stres nedir? ne değildir?. stresle başa çıkma: olumlu bir yaklaşım. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları No:2.
• Şahin, N.H. ve Durak, A. (1995). Stresle başa çıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi. 10 (34), 56-73.
• Teti, D. M. ve Gelfand, D. M. (1991). Behavioral competence among mothers of ınfants in the fi rst year: the mediational role of maternal self-effi cacy. Child Development, 62, 918–929.
• Turner, A., Foster, M. ve Johnson, SE. (1996). Occupational therapy and psysical dysfunction, principles, skills and practice. Fourth ed. Newyork: Churchill Livingstone.
• Vatan, S. ve Dağ, G. (2009). Problem çözme, umutsuzluk, çaresizlik ve talihsizlik MMPI-2 ile ölçülen psikopatolojinin yordayıcıları olabilir mi?, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 187-197.
• Wells-Parker, E., Miller, D. I. ve Topping, S. (1990). Development of control of outcome scales and self- effi cacy scales for women in four life roles. Journal of Personality Assessment, 54, 564–575.
• Yüksel, A. (2003). Lise birinci sınıf öğrencilerinin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerinin akademik benlik tasarımları, okula karşı tutumları ve akademik başarıları üzerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.