Ergenlerin Utangaçlık Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 44, 97 - 108, 01.09.2015

Murat Erol , Dilek Avcı Temizer

Öz

Bu çalışmanın amacı, ergenlerin utangaçlık düzeylerini “cinsiyet”, “doğum sırası”, “yaşamın çoğunun geçirildiği yerleşim yeri”, “algılanan anne tutumu”, “algılanan baba tutumu” ve “lise eğitimi ve yaşantısı yeterlik algısı” değişkenlerine göre incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu, Ankara ilinde bulunan üniversitelerin çeşitli lisans bölümlerinin birinci sınıfında öğrenim gören 628 öğrenci oluşturmaktadır. Bağımsız değişkenlere ilişkin verilerin elde edilmesinde araştırmacılar tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu, öğrencilerin utangaçlık düzeylerine ilişkin verilerin toplanmasında ise Utangaçlık Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen veriler, ikili karşılaştırmalar için t-testi; çoklu karşılaştırmalar için tek yönlü varyans analizi yöntemi ile test edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeylerinin “cinsiyet”, “doğum sırası”, “yaşamın çoğununun geçirildiği yerleşim yeri”, “algılanan anne tutumu”, “algılanan baba tutumu” ve “lise eğitimi ve yaşantısı yeterlik algısı” açısından anlamlı düzeyde farklılık gösterdiği görülmüştür. Elde edilen bu bulgular doğrultusunda, sonuçlar tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Utangaçlık, ergen, üniversite öğrencileri

Kaynakça

• Abacı, S. (2014). Yaratıcı dramanın ergenlerin utangaçlıkla baş etme ve atılganlıklarını geliştirmeye yönelik etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Adana, F., Arslantaş, H. ve Şahbaz, M. (2012). Lise öğrencilerinin benlik kavramlarını algılama biçimleri ve ilişkili faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3(1), 22-29.
• Adana, F. ve Kutlu, Y. (2009). Anne-baba tutumlarının adolesanların kendilik kavramı üzerine etkisi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(2), 18-23.
• Akdoğan, R. (2007). Farklı cinsiyet rollerine sahip üniversite öğrencilerinin öfke yaşama biçimleri ve utangaçlık düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Aliyev, R. ve Kalgı, M. E. (2014). İlköğretim Öğrencilerinin Utangaçlık ve Benlik Saygısı Düzeylerini Etkileyen Faktörler. Turkish Journal of Education, 3(2), 60-69.
• Altıok, S. (2011). Üniversite öğrencilerinin utangaçlık ve başa çıkma stratejileri ilişkilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Asl, N. S. (2014). Ortaokul öğrencilerinin duruş bozuklukları ve utangaçlık ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Aydın, A., Tekinsav-Sütcü, S. ve Sorias, O. (2010). Ergenlerde sosyal anksiyete belirtilerini azaltmaya yönelik bilişsel-davranışçı bir grup terapisi programının etkililiğinin değerlendirilmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(1), 25-36.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W.H. Freeman and Company.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. London: Harvard University Press.
• Brown, N. W. (2013). Psikolojik danışmanlar için psiko-eğitsel gruplar hazırlama ve uygulama rehberi (1. Baskı). (V. Yorğun, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık (Orijinal çalışma basım tarihi 2011).
• Butt, M., Moosa, S., Ajmal, M. ve Rahman, F. (2011). Effects of shyness on the self esteem of 9th grade female students. International Journal of Business and Social Science, 2(12): 150-156.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik (İ. D. Erguvan-Sarıoğlu, Çeviren). İstanbul: Kaknüs Yayınları. (Orijinal eser 2004 yılında basılmıştır.)
• Cabak, H. (2002). Lise öğrencilerinin utangaçlık düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Caprara, G. V., Steca, P., Cervone, D. ve Artistico, D. (2003). The contribution of self-effi cacy beliefs to dispositional shyness: On social-cognitive systems and the development of personality dispositions. Journal of Personality, 71(6), 943- 970.
• Carducci, J. B. ve Zimbardo, G. F. (1995). Are you shy? Psychology Today, 28(6), 34-46.
• Cheek, J. M. (1983). The revised Cheek and Buss shyness scale (RCBS). Unpublished manuscript, Wellesley College, Wellesley, MA.
• Cheek, J. M. ve Buss, A. H. (1981). Shyness and sociability. Journal of Personality and Social Psychology, 41(2), 330–339.
• Corey, G. (2008). Psikolojik danışma kuram ve uygulamaları (T. Ergene, Çeviren). Ankara Mentis Yayıncılık. (Orijinal eser 2005 yılında basılmıştır)
• Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başa çıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 201-218.
• Çelik, A. (1994). SSK Ankara hastanesi çocuk psikiyatri servisine başvuran 9-14 yaş arasındaki çocukların benlik kavramlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kriz Dergisi, 2(1), 240-246
• Çivitçi, A. (2009). İlköğretim öğrencilerinde yaşam doyumu: Bazı kişisel ve ailesel özelliklerin rolü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 29-52.
• Çivitçi, N. (2010). Ergenlerde Sosyal karşılaştırma ve utangaçlık. Eğitim Araştırmaları, 38, 90-107
• Demirbaş, E. (2009). Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Deniz, M. E. (2006). Ergenlerde bağlanma stilleri ile çocukluk istismarları ve suçluluk-utanç arasındaki ilişki. Eurasian Journal of Educational Research, 22, 89-99.
• Deniz, S., Yıldırım, E. A. ve Çobanyıldız, M. (2014). Ergenlerde problemli mobil telefon kullanımı ile utangaçlık ve sosyal anksiyete ilişkisi. Online Journal Of Technology Addiction ve Cyberbullying, 1, 1-16.
• Dinçer, F. ve Öztunç, G. (2009). Hemşirelik ve ebelik öğrencilerinin benlik saygısı ve atılganlık düzeyleri. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 22–33.
• Durmuş, E. (2006). Yaratıcı drama ile bütünleştirilmiş grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Durmuş, E. (2007). Utangaç olan ve olmayan öğrencilerin algıları. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Science, 40(1), 243- 268.
• Eldeleklioğlu, J. ve Vural-Batık, M. (2013). Akademik başarı, internette kalınan süre, yalnızlık ve utangaçlığın internet bağımlılığı üzerindeki yordayıcı etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 141-152.
• Erdal, H. (2003). Çalışan ve çalışmayan kadınların utangaçlıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erkan, Z. (2002). Sosyal kaygı düzeyi yüksek ve düşük ergenlerin ana baba tutumlarına ilişkin nitel bir çalışma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 120-133.
• Erkan, Z., Güçray, S. ve Çam, S. (2002). Ergenlerin sosyal kaygı düzeylerinin ana baba tutumları ve cinsiyet açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(10), 64-75.
• Erkuş, A. (2011). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci (3.baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Erol, M., Çelik, H. ve Üçok, A. (2015). Öğrenci seçme ve yerleştirme sınavına giren ergenlerin “benlik algılarının” ve “yaşam doyumlarının” incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 11(1), 321-345.
• Erol, M. ve Ercan, L. (2015). Türkiye’de öğrenim gören yabancı uyruklu üniversite öğrencilerinin kişisel epistemolojileri ve benlik algılarının incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(2), 492-520.
• Erözkan, A. (2009). Ergenlerde yalnızlığın yordayıcıları. İlköğretim Online, 8(3), 809-819. Ervin, P. G. ve Presler, S. J. (2011). Love styles, shyness and patterns of emotional selfdisclosure. Psychological Reports, 108(3), 737- 742.
• Evegü, E. (2014). Ergenlerde siber zorbalığın utangaçlık ve bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Gard, C. (2000). How to overcome shyness. Current Health, 2, 27(1), 28-30.
• Gökçe, S. (2002). Lise Öğrencilerinin utangaçlık düzeylerinin yordanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gökmenoğlu, E. (2011). Üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeyleri ile algıladıkları anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gültekin, B. K. ve Dereboy, F. (2011). Üniversite öğrencilerinde sosyal fobinin yaygınlığı ve sosyal fobinin yaşam kalitesi, akademik başarı ve kimlik oluşumu üzerine etkileri. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(3):150-158.
• Güler-Yılmaz, M. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri ile utangaçlık düzeyleri arasındaki ilişki (İstanbul ili tuzla ilçesi örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güngör, A. (2001). Utangaçlık ölçeğinin geliştirilmesi geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(15), 17-22.
• Hamarta, E. ve Demirbaş, E. (2009). Lise öğrencilerinin utangaçlık ve benlik saygılarının fonksiyonel olmayan tutumlar açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 239-247.
• Hamarta, E., Baltacı, Ö., Üre, Ö. ve Demirtaş, E. (2010), Lise öğrencilerinin utangaçlıklarının algılanan anne-baba tutumları ve problem çözme yaklaşımları açısından incelenmesi. Aile ve Toplum, 6(21), 73-82.
• Hasdemir, A. (2005). Sosyal beceri eğitiminin lise öğrencilerinin utangaçlık düzeylerine etkisi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Henderson, L. ve Zimbardo, F.G. (1998). Syness. Encyclopedia of mental health . San Diego: Academic Press.
• Hermann, K. S. ve Betz, N. E. (2004). Path models of the relationships of instrumentality and expressiveness to social self-effi cacy, shyness, and depressive symptoms. Sex Roles, 51(1/2), 55-66.
• Horsch, L. M. (2004). Parental attitudes toward socially inhibited children: an exploratory analysis. Unpublished Master Dissertation, State University, Polytechnic Institute, Virginia.
• Huebner, E. S., Suldo, S. M., Smith, L. C. ve McKnight, C. G. (2004). Life satisfaction in children and youth: Empirical foundations and implications for school psychologists. Psychology in the Schools, 41(1), 81-93.
• Jones, W. H., Briggs, S. R. ve Smith, T. G. (1986). Shyness: conceptualization and measurement. Journal of personality and social psychology, 51(3), 629-639.
• Kahriman, İ. (2005). Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon sağlık yüksekokulu öğrencilerinin benlik saygıları ve atılganlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(1), 24-32.
• Kalkan, M. ve Koç, H. E. (2008). Psikolojik doğum sırası bireylerin stresle basa çıkma stratejilerinin yordayıcısı mıdır? Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 45-59.
• Karacan, E., Şenol, S. ve Şener, Ş. (1996). Çocukluk ve ergenlik çağında sosyal fobi. 3P Dergisi Sosyal Fobi Ek Sayısı, 4(1), 28-33.
• Kılıçcı, Y. (1996). Okulda ruh sağlığı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kimmel, D. ve Weiner, I. (1985). Adolescence a developmental transition. University of South Florida, 318-321.
• Koç, H. E. (2006). Üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeylerine göre stresle basa çıkma stratejilerinin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Koçak, R. ve İçmenoğlu, E. (2012). Üstün yetenekli öğrencilerin duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeylerinin yaşam doyumlarını yordayıcı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(37), 73-85.
• Koydemir, S. (2006). Predictors of shyness among university students: Testing a self-presentational model. Unpublished Doctoral Dissertation, Middle East Technical University, Ankara.
• Kozanoğlu, T. (2006). Utangaçlıkla baş edebilme sosyal beceri eğitim programının ergenlerin utangaçlık düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Miller, S. R. (1995). On the nature of embarassability: Shyness, social evaluation and social skill. Journal of Personality, 63, 315-339.
• Mowrer, R. R. ve Parker, K. N. (2004). Revised multicultural perspective index and measures of depression, life satisfaction, shyness, and selfesteem. Psychological Reports, 95(3f), 1227- 1228.
• Murdock, N. L. (2012). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları olgu sunumu yaklaşımıyla (F. Akkoyun, Çeviri Editörü). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (2.basımdan çeviri)
• Onur, B. (2001). Gelişim psikolojisi, yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. (5. Baskı). Ankara: İmge Kitapevi.
• Oskay, G. (1990). Değer yargılarından kaynaklanan ana-baba ergen çatışmasının sosyoekonomik ve benzeri değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(5), 221- 244.
• Özkan, İ. (1994). Benlik saygısını etkileyen etmenler. Düşünen Adam, 7(3), 4-9.
• Ray Crozier, W. ve Birdsey, N. (2003). Shyness, sensation seeking and birth order position. Personality and Individual Differences, 35(1), 127-134.
• Saruhan, N. (1996). Ankara il merkezinde lise son sınıfa devam eden öğrencilerin atılganlıkları ile ana ve baba tutumları arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Şahin, E. E. ve Gizir, C. A. (2014). Üniversite öğrencilerinde utangaçlık: Benlik saygısı ve kişilerarası yetkinlik değişkenlerinin rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41), 75-88.
• Tackett, S. L., Nelson, L. J. ve Busby, D. M. (2013). Shyness and relationship satisfaction: Evaluating the associations between shyness, self-esteem, and relationship satisfaction in couples. The American Journal of Family Therapy, 41, 34-45.
• Tataker, T. (2003). Ergenlerin atılganlık düzeyi ile ruhsal sorunları arasındaki ilişkinin araştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Tuzgöl-Dost, M. (2007). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 132-142.
• Tuzgöl-Dost, M. (2010). Güney Afrika ve Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin bazı değişkenlere göre öznel iyi oluş ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 35(158), 75-89.
• Tümkaya, S. ve Aybek, B. (2008). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi. Ç.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 387-402.
• Ünal, A. Ö. ve Şahin, M. (2013). Lise öğrencilerinin yaşam doyumlarının bazı değişkenlere göre yordanması. Cumhuriyet International Journal of Education, 2(3), 46-63.
• Yıldırım, M. (2006). Sosyal beceri eğitiminin lise 2. sınıf öğrencilerinin utangaçlık düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, S. ve Ekinci, M. (2001). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinde benlik saygısı ve atılganlık düzeyi arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(2), 1-10.
• Yiğit, H. (2010). Ergenlerin benlik saygılarının yaşam doyumu ve bazı özlük nitelikleri açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Yüksel, G. (2002). Üniversite öğrencilerinin utangaçlık düzeylerini etkileyen faktörler. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 37-57.
• Yüksel, G. (2005). Türki Cumhuriyetleri öğrencilerinin utangaçlık düzeylerini etkileyen faktörler: Gazi Üniversitesi örneği. Bilig, 35, 151-172.