Anadolu Sahilleri ile Balkan Yarımadası Arasında Bulunan Deniz Alanının İsimlendirme Sorunsalı

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 31 - 41, 01.06.2022

Murat Kağan Kozanhan

https://doi.org/10.52998/trjmms.983754

Öz

Anadolu Sahilleri ile Balkan Yarımadası arasında yer alan deniz alanı, tarihsel süreçte Yunanca; Aigaios Pontos, Pelagos Aigaion, Aigaion Pelagos, ve Türkçe; Bahr-î Sefid, Cezyir-î Bahri Sefid, Adalar arası, Adalar Denizi gibi farklı adlandırmalarla anılmıştır. Bu denizde hâkimiyet kurmaya çalışan toplumlar ya da kavimler, hâkimiyet iddiaları gereği bu denizi kendi örf/adetlerine uygun kendine özgü unsurlar vasıtasıyla adlandırmaya ve anlamlandırmaya çalışmışlardır. Bahse konu deniz, günümüzde “Ege Denizi” olarak isimlendirilmiş ve bu isim Yunanlılar tarafından, Antik Yunan’da mitolojik kahraman Atina kralı Aegeus ile özdeşleştirilmeye çalışılmaktadır. Ancak coğrafi yerlerin isimlendirilmesinde daha çok etimolojik kökenlerin araştırılması gereklidir. Bu çerçevede konu incelendiğinde “Ege” isminin Helen kültürünün dip kültürü olan Luwi diline ve bu dilin temelinde de Ön-Türkçe’ de “akarsu, deniz su örtüsü” anlamına gelen “Ög-Uz, Ög-İz” kelimeleri ile bir dil bağı bulunduğuna ilişkin savlarda bulunmaktadır. Bu çalışmada Ege teriminin; bilimsel çalışmalarda atıfta bulunulan mitolojik isimlendirmeleri tartışılacak, etimolojik çerçevede değerlendirilmesi yapılacak ve Osmanlı’da kullanılan Adalar Denizi, Adalar Arası ifadeleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Ege Denizi, Aegeus, Ön-Türkçe, Adalar Denizi, Adalar Arası

The Denotation Problematic of the Sea Area Between The Anatolian Coasts and The Balkan Peninsula

Öz

The sea area, located between the Anatolian Coasts and the Balkan Peninsula, has been called by different names such as Aigaios Pontos, Pelagos Aigaion, Aigaion Pelagos in Greek, and Bahr-î Sefid, Cezyir-î Bahri Sefid, Inter-Islands, the Archipelago in Turkish. Societies or tribes, which trying to dominate this sea, have tried to name and interpret this sea by means of their own customs/traditions in accordance with their claims of domination. The mentioned sea is now called the "Aegean Sea" and this name is tried to be identified by the Greeks with the mythological hero Aegeus, the king of Athens, in Ancient Greece. However, it is necessary to investigate more etymological origins in naming geographical places. In this context, when the subject is examined, there are arguments the name "Aegean" has a language link with the Luwi language, which is the base culture of the Hellenic culture, and the words "Ög-Uz, Ög-İz", which means "stream, sea, water cover" in Proto-Turkic. In this study, the term Aegean; The mythological denotation of the reference in scientific studies will be discussed, evaluated within the etymological framework, and the terms the Archipelago, Inter-Islands used in the Ottoman Empire will be examined.

Anahtar Kelimeler

Aegean Sea, Aegeus, Proto Turkic, The Archipelago, Inter Islands

Kaynakça

• SHODB, (2020). https://www.shodb.gov.tr/shodb_esas/orj/2017_KATALOG_ok.pdf .(Erişim Tarihi: 25 Haziran 2021)
• IHO, (2002). https://legacy.iho.int/mtg_docs/com_wg/S-23WG/S-23WG_Misc/Draft_2002/Draft_2002.htm (Erişim Tarihi: 28.06.2021)
• IHO, (2002). https://www.iho.int/mtg_docs/com_wg/S-23WG_Misc/Draft_2002/Draft_2002.htm (Erişim Tarihi: 26 Haziran 2021)
• DENK, E., (1999). Egemenliği Tartışmalı adalar: Karşılaştırmalı bir çalışma, Ankara.
• BAŞEREN, S. H., (2006). Ege Sorunları, Türk Deniz Araştırmaları, Yayın No.:25, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• KURUL, E., (2021). Eskiçağ Thalassografisi Çerçevesinde Ege Denizi Adlandırmaları, OLBA, Sayı 29, 423-444.
• SEVİN, V., (2001). Anadolu Tarihi Coğrafyası I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• SHEARD, K., M., (2011). Llewellyn's complete book of names for pagans, wiccans, witches, druids, heathens, mages, shamans & independent thinkers of all sorts who are curious about names from every place and every time, Llewellyn Publications.
• GÜR, B., (2018). Girit’in Arkeolojik Mirası ve Söylencesel Geçmişinde Minos Kültürü, Arkeoloji ve Sanat, Sayı 157, ss.9-24.
• CECCARELLI, P., (2012). Naming The Aegean Sea, Mediterranean Historical Review, Vol.27, No 1, ss.25-49.
• ARSLAN, M., (2012). Pseudo-Skylaks: Periplous, Mediterranean Journal of Humanities, II/1, ss. 239-257. AKARI, S., (2005). Dil Tarih ve Coğrafya Denkleminde; Ege Denizi’nin Adlandırılma Tarihi ve Ege Kelimesinin Anlamı, Deniz Basımevi, İstanbul.
• UMAR, B., (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılap Basımevi, 2. Baskı, Ankara.
• YAZICI, H., (2013). Avrupa Dillerinin Kökeni Ön Türkçe’dir, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, (Kıbrıs Özel Sayısı-II), ss.243-261.
• TARCAN, H., (1998). Ön-Türk Tarihi, Kaynak Yayınları: 243, İstanbul.
• RYTKÖNEN, P., KİNOSSİAN, N., (2019). The Baltic Sea Region Archipelagos and Islands: Conditions and Challenges, Baltıc Worlds, Special Edition: Life in the Archipelago.
• ARI, B., (2008). Piri Reis, Kitab-ı Bahriye, T.C. Başbakanlı Denizcilik Müsteşarlığı Yayınları, Ankara.
• MANNERS, I., (2007). European Cartographers and The Ottaman Worlds 1500-1750, Maps from The Collection of O.J. Sopranos, The Oriantal Institute Museum of The University of Chicago.
• ÖZEY, R., (2001). Adalar Denizi ve Batı Anadolu Bölgesi Hakkında, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 3, C. 1, ss. 27-36.
• ÖZEY, R., (1999). Dünya ve Türkiye Ölçeğinde Siyasi Coğrafya, Aktif Yayınevi.
• BOSTAN, İ., KURUMAHMUT, A., (2003). Harita ve Coğrafya Eserlerine Göre Ege Denizi ve Ege Adaları, SAEMK Araştırma Projeleri Dizisi 4, Ankara.
• BOSTAN, İ., KURUMAHMUT, A., (2003). Trablusgarp ve Balkan Harplerinde İşgal Edilen Ege Adaları ve İşgal Telgrafları, SAEMK, Araştırma Projesi Dizisi 3.
• KODAMAN, B., (1993). 1897 Türk-Yunan Savaşı (Teselya Tarihi), TTK Yayınları, Ankara.