BULGARCADA ZAMAN SİSTEMİ VE MERKEZDEKİ ŞİMDİKİ ZAMAN

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 13, 141 - 159, 10.01.2017

Serkan Cömertel

Öz

Bulgarca köken bakımından
Hint-Avrupa dil ailesinin, Slav dilleri alt kolunun, Güney Slav grubunun,
Güneydoğu Slav dillerinin bir üyesidir. Bu dil hem fonetik açıdan hem de morfolojik
açıdan farklı bir yapıya sahiptir. Fiil, zaman ve kişi kavramlarıyla ilişkili
çekimli durumdaki morfolojik yapıdır. Bulgarcada fiillerin girift bir hâl arz
ettiği görülmektedir. Bulgarcada fiillerin zaman sisteminde çekimlenmesi dokuz
zamana bağlı olarak gerçekleşir: Şimdiki zaman (сегашно време), bitmiş geçmiş
zaman (минало свършено време-аорист), bitmemiş geçmiş zaman (минало несвършено
време-имперфект), belirsiz geçmiş zaman (минало неопределено време-перфект),
geçmişte önceki zaman (минало предварително време-плусквамперфект), gelecek
zaman (бъдеще време), gelecekte önceki zaman (бъдеще предварително време),
geçmişte gelecek zaman (бъдеще време в миналото), geçmişte önceki gelecek zaman
(бъдеще предварително време в миналото). Belirttiğimiz dokuz zamanın biri merkez
konumdadır. Diğer zamanların biçimlenmesinde belirleyicidir. Bu zaman şimdiki zamandır.
Duruma bir başka açıdan yaklaşalım. Bulgarcada fiillerin üç temel özelliği bulunmaktadır:
İlki, mastar (infinitive) hâlinin mevcut olmaması, ikincisi, fiillerin bitmiş (perfective
/ свършен вид) veya bitmemiş (imperfective / несвършен вид) görünüşte olması ve
son olarak da üç çekim kategorisinin (birinci çekim, ikinci çekim, üçüncü
çekim) bulunmasıdır. Belirttiğimiz üç özelliğin ikisi de (mastar hâlinin mevcut
olmaması ve üç çekim kategorisi) doğrudan doğruya şimdiki zamanla
bağlantılıdır. Bulgarcadaki şimdiki zamanın merkezdeki konumuna ilişkin
söylediklerimizin boyutunu daha da ileri taşıyabiliriz. Bu zaman aynı zamanda
çekimsiz eylemler (sıfat-fiil / причастие, zarf-fiil / деепричастие, isim-fiil
/ отглаголни съществителни) ü zerinde d e e tkilidir; hatta aktif
(действителен), pasif (страдателен) ifadelerde de etkilidir. Çalışmamızda
Bulgarcadaki zamanlar şimdiki zamanın merkezdeki konumuyla incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bulgarcada fiil, zamanlar, merkezdeki şimdiki zaman

Kaynakça

• Barbolova, Zoya, Sıvremenen Bılgarski Ezik- Morfologiya, Sofya, 1997.
• Cömertel, Serkan, “Bulgarcada Fiillerin İkinci Derece Bitmemiş Görünüş Kazanması”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 12, Temmuz 2016, s. 145-156.
• Paşov, Petır, Bılgarska Gramatika, İzdatelska Kışta ‘Hermes’, Plovdiv, 1999.
• Paşova, Mariya, Gramatika na Sıvremenniya Bılgarski Ezik, İzdatelstvo ‘İztok-Zapad’, Sofya, 2014.
• Stoyanov, Stoyan, Gramatika na Bılgarskiya Knijoven Ezik - Fonetika i Morfologiya, 2. Baskı, İzdatelstvo Nauka i İzkustvo, Sofya, 1977.
• Yenisoy, Hayriye Süleymanoğlu ve Süleymanoğlu Erhan, Modern Bulgar Dili (съвременен български език), 1. Baskı, H atiboğlu B asım v e Y ayım S an. T ic. Ltd. Şti., Ankara, Eylül 2014.
• Bılgarski Tılkoven Reçnik, Nauka i İzkustvo, Sofya, 2008.
• Karaağaç, Günay, Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.
• Reçnik na Çujdite Dumi za Vsiçki, Nauka i İzkustvo, Sofya, 2007.