Malatya İlinde Yetiştirilen Yerel Kışlık Armut Genotiplerinin Seleksiyonu

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 206 - 215, 22.04.2019

Yusuf Bayındır Erdoğan Çöçen Tahir Macit Nedim Gültekin Ebru Toprak Özcan Ahmet Aslan Rafet Aslantaş

https://doi.org/10.30910/turkjans.556612

Öz

Malatya ilinde
yetiştirilen yerel kışlık armutların seleksiyonu amacıyla 2014-2017 yılları
arasında yürütülen bu çalışmada ilk olarak ön seleksiyonla sağlıklı gelişme
gösteren verimli ve kaliteli meyvelere sahip ağaçlar işaretlenmiştir. Daha
sonra belirlenen bu ağaçlardan pomolojik analizler için hasat döneminde meyve
örnekleri alınmıştır. Pomolojik analizlerden elde edilen verilerin
değerlendirilmesinde değiştirilmiş tartılı derecelendirme metodu
kullanılmıştır. Değerlendirme sonucunda yedi genotip (44.06.02, 44.06.08,
44.11.03, 44.11.21, 44.11.14, 44.11.13, 44.13.06) ümitvar olarak
belirlenmiştir. Ümitvar bireylerde meyve ağırlığı 128.17
(44.11.13 ) - 209.73 g (44.11.14), meyve eti sertliği 4.90 (44.13.06) - 9.92
kg/cm² (44.06.08)  ve SÇKM
oranı ise % 12.85 (44.06.08) - % 19.40 (44.11.13) arasında değişmiştir.
Kumluluk durumu bakımından ümitvar genotiplerin üçü orta derecede kumlu
(44.11.14, 44.11.21, 44.11.13), dördü kumsuz (44.06.08, 44.13.06, 44.11.03,
44.06.02) olarak değerlendirilmiştir. Yeme kalitesi bakımından bir genotip
(44.11.03) orta, altı genotip ise 
(44.06.08, 44.13.06, 44.06.02, 44.11.14, 44.11.21, 44.11.13) iyi
kalitede belirlenmiştir. Çalışma sonunda belirlenen ümitvar bireyler seleksiyon
çalışmasının ikinci aşamasında materyal olarak kullanılmak üzere Kayısı
Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü armut koleksiyon parselinde koruma altına
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Armut, ıslah, seleksiyon, yerel çeşit

Selection of Local Winter Pear Genotypes Grown in Malatya

Öz

In this study, conducted
between 2014 and 2017 to select local winter pear genotypes grown in the
Malatya province, Turkey, firstly fertile trees with high quality fruits,
showing a good growth, were marked with pre-selection. Then, fruit samples were
taken during the harvesting period for pomological analysis from the trees
selected. The data obtained by pomological analysis were evaluated using the
modified Weighed Rating Method. At the end of the evaluation, seven genotypes
(44.06.02, 44.06.08, 44.11.03, 44.11.21, 44.11.14, 44.11.13, 44.13.06) were
identified as promising. The fruit weight of the promising genotypes was
between 128.17 (44.11.13) and 209.73 g (44.11.14), the fruit flesh firmness was
4.90 (44.13.06) - 9.92 kg/cm² (44.06.08) and the total soluble
solids ratios were between 12.85% (44.06.08) and 19.40% (44.11.13). In terms of
grittiness, four (44.06.08, 44.13.06, 44.11.03, 44.06.02) of the promising
genotypes were not gritty, whereas three (44.11.14, 44.11.21, 44.11.13) had
medium grittiness. In terms of eating quality, one genotype (44.11.03) was
medium and six genotypes (44.06.08, 44.13.06, 44.06.02, 44.11.14, 44.11.21,
44.11.13) were good quality. The promising genotypes identified at the end of
the study were transferred to a pear collection parcel of the Apricot Research
Institute Directorate in order to keep under protection and to use as material
in the second phase of the study.

Anahtar Kelimeler

Pear, breeding, selection, local variety

Kaynakça

• Akçay, M.A., Büyükyılmaz, M., Burak, M. 2009. Marmara bölgesi için ümitvar armut çeşitleri. Bahçe, 38 (1): 1-10.
• Altan, A. 1989. Laboratuvar Tekniği. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No: 36, Adana, 172 s.
• Aşkın, M.A., Oğuz, H.D. 1995. Erciş’te yetiştirilen ümitvar mellaki armut tiplerinde bazı meyve ve ağaç özelliklerinin tespiti üzerine araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 13-16 Ekim, Adana, Cilt:1, s. 84-88.
• Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, T., Gültekin, N., Toprak Özcan, E., Aslan, A., Aslantaş, R. 2018. Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, 7 (1): 9-16.
• Bostan, S.Z., Şen, S.M. 1991. Van ve çevresinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(3): 153-169.
• Bostan, S. Z. 2009. Pomological traits of local apple and pear cultivars and types grown in Trabzon province (Eastern Black Sea Region of Turkey). Acta Horticulturae, 825: 293-298.
• Bostan, S.Z., Acar, Ş. 2012. Ünye’de (Ordu) yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 1(2): 97-106.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A. N. ve Burak, M. 1992. Doğu Marmara Bölgesinde yetişen akça armutlarında klon seleksiyonu. Bahçe, 21(1-2): 61-68.
• Büyükyılmaz, M., Bulagay, A.N., Burak, M. 1994. Marmara Bölgesi için ümitvar armut çeşitleri. Bahçe, 23(1-2): 79-92.
• Cemeroğlu, B. 1992. Meyve ve Sebze İşleme Endüstrisinde Temel Analiz Metotları. BİLTAV Üniversite Kitapları Serisi. No: 02-2, Ankara, 381 s.
• Cevahir, G., Bostan, S.Z. 2017. Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Erkenci ve orta mevsim çeşitleri. Meyve Bilimi, 4(2): 19-25.
• Çöçen, E., Macit T., Ernim C., Kokargül R., Uğur Y., Kan T., Pırlak L. 2018. Malatya yöresinde yetiştirilen "Arapkızı"’ elma çeşidinde klon seleksiyonu. Meyve Bilimi, 5(2):43-48.
• Demirsoy, L., Öztürk, A., Serdar, Ü., Duman, E. 2007. Saklı cennet Camili'de yetiştirilen yerel armut çeşitleri. V. Ulusal Bahçe Bitkileri Sempozyumu, 4-7 Eylül, Erzurum, Cilt:1, s. 396-400.
• Ertaş, A. 2016. Siirt ve Çevresinde Yetişen Mahalli Armut Çeşitlerinin (Pyrus communis L.) Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri. Siirt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Siirt, 98 s.
• FAO, 2016. Dünya Gıda ve Tarım Örgütü, (Web sayfası: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC), (Erişim tarihi: 25.07.2018).
• Güleryüz, M. 1977. Erzincan’da yetiştirilen Bazı Önemli Elma ve Armut Çeşitlerinin Pomolojileri ile Döllenme Biyolojileri Üzerine Araştırmalar. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 483, Erzurum.
• Karadeniz, T. ve Kalkışım, Ö. 1996. Görele ve çevresinde yetiştirilen mahalli yazlık armut çeşitleri üzerinde pomolojik çalışmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(1): 81-86.
• Karlıdağ, H., Eşitken, A. 2006. Yukarı Çoruh vadisinde yetiştirilen elma ve armut çeşitlerinin bazı pomolojik özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 6(2): 93-96.
• Kılıç, D. 2015. Gürgentepe (Ordu) İlçesinde Yetiştirilen Yerel Armut Çeşitlerinin Meyve ve Ağaç Özellikleri. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 91 s.
• Kılıç, D., Bostan, S.Z. 2016. Gürgentepe (Ordu) ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri. Electronic Journal of Vocational Colleges, December, (2): 1-32.
• Michelson, L.F., Lachman, W.H., Allen, D.D. 1958. The use of the “Weighted-Rankit” method in variety trials. Proceedings of the American Society for Horticultural Science, 71: 334-338.
• Orman, E. 2005. Bahçesaray Yöresi Mahalli Armutlarının Pomolojik ve Morfolojik İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Van, 94 s.
• Oturmak, İ., Özrenk, K., Çavuşoğlu, Ş. 2017. Diyarbakır (Silvan, Kulp, Hazro) yöresindeki bazı mahalli armut (Pyrus communis L.) gen kaynaklarının belirlenmesi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD), 3(2): 61-67.
• Öz, M., Aslantaş, R. 2015. Doğu Anadolu Bölgesi armut genotiplerinin morfolojik Karakterizasyonu. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 46(2): 93-106.
• Özbek, S. 1947. Türkiye Armut Yetiştiriciliği ve Önemli Armut Çeşitlerimiz. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Basımevi, Ankara.
• Özbek, S. 1978. Özel Meyvecilik. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yayın No: 128, Adana, 486 s.
• Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., İsfendiyaroğlu, M. 2004. Ilıman İklim Meyve Türleri (Yumuşak Çekirdekli Meyveler Cilt-II). Ege Üniv. Ziraat Fakültesi, Yayın No: 556, İzmir.
• Öztürk, A. 2010. Sinop İlindeki Armut Genotiplerinin Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Karakterizasyonu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Samsun, 200 s.
• Öztürk, A., Demirsoy, L. 2013. Promising pear genotypes from North Anatolia, Turkey: Preliminary Observations. Journal of the American Pomological Society, 67(4): 217-227.
• Sağır, N. 2017. Trabzon İlinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Çeşitlerinin Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ordu, 110 s.
• Ülkümen, L. 1938. Malatya'nın Mühim Meyve Çeşitleri Üzerinde Morfolojik, Fizyolojik ve Biyolojik Araştırmalar. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü, Sayı 65, Ankara.
• Ünal, A., Saygılı, H., Hepaksoy, S., Can, H.Z., Türküsay, H. 1997. Ege Bölgesinde armut yetiştiriciliği ve seçilen bazı armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyumu, 2-5 Eylül, Yalova, s. 29-35.
• Yarılgaç, T., Yıldız, K. 2001. Adilcevaz ilçesinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri. Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 11(2): 9-12.