Çapakçur Mikro Havzası’nda (Bingöl) Mikro Havza Ölçekli Peyzaj Değerlendirmesi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 16 - 26, 25.01.2020

Alaaddin Yüksel Alperen Meral Yasin Demir Engin Eroğlu

https://doi.org/10.30910/turkjans.679893

Öz

Günümüzde doğal ve kültürel kaynaklar hızla tükenmekte ancak buna karşılık etkili olabilecek koruma yaklaşımları sergilenememektedir. Mevcut kaynaklar da yanlış alan kullanımları ve yoğun kullanımlar neticesinde yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Doğru ve etkili kaynak yönetimi ve plan kararlarının alınabilmesi için, ekolojik yapının korumasını hedef alan optimal alan kullanımlarının hassas bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Doğal kaynakların en belirgin sınırlarını küçük, orta ve büyük ölçekte havzalar belirlemektedir. Havza bazında ele alınan ekolojik doğal kaynak envanteri yerel ölçekte en önemli oluşumunu da mikro havzalar özelinde ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın amacı; mikro havza planlamasına yardımcı olması açısından alandaki mevcut sorunlar ve alanın sahip olduğu doğal ve kültürel olanaklar alanında uzman kişiler ve mikro havza sakinlerinin görüşleri doğrultusunda belirlemek ve bu yönde öneriler geliştirilmesine olanak sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışma; Bingöl ili Çapakçur Mikro Havzası sahip olduğu doğal ve kültürel kaynakları ile tarım ve rekreasyonel açıdan önemli bir potansiyelleri araştırılmıştır. Bu kaynakların belirlenerek mikro havzanın bu veriler doğrultusunda planlanması, doğallığın korunması ve sürdürülebilirliğin sağlanması açısından çok önemlidir. Sor-Sapta-Çözümle (Sor-Sap-Çöz) analizleri gerçekleştirilerek, yapılan bu çalışmanın sonucunda da alanın en belirgin sorunları; rekreasyon imkanlarının varlığına rağmen planlamaların olmadığı, sulama yapılarının yetersizliği ve bakımsızlığı, yayla yollarının kullanılamaz halde oluşu, arıcılık ve tarımsal faaliyetlerin yetersizliği, heyelan ve erozyon yapılarının eksikliği nedeniyle yaşanan toprak kayıpları ve yeterli doğal kaynaklara sahip olunmasına rağmen (rüzgar, güneş, su) yenilenebilir enerji kaynaklarının verimli kullanılamaması olarak belirlenmiştir. Doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı ve orman tahribatının çokluğu da mikro havzanın sürdürülebilir kullanımı açısından büyük tehdit oluşturduğu çalışmanın bir diğer önemli sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çapakçur mikro havzası, peyzaj değerlendirmesi

Teşekkür

Bu çalışma Orman Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, International Fund for Agricultural Development (IFAD), Elazığ Orman Bölge Müdürlüğü ve Bingöl Orman İşletme Müdürlüğü tarafından desteklenmiştir.

Kaynakça

• Acar, C. 2004. Peyzaj Mimarlığında Ekolojik Restorasyon/Rehabilitasyon Çalışmaları ve Önemi, KTÜ Orman Fakültesi, Bahar Yarıyılı Seminerleri, 8 : 233-241, Trabzon.
• Acar, C., Kalın, A., Çakır, G. 2011. Dağlık Alan Yol Koridorlarının Peyzaj Karakterinin Belirlenmesi: Doğu Karadeniz Bölgesi Ataköy-Sultanmurat-Uzungöl Yol Güzergahı Örneği, 109Y021 TÜBİTAK-ÇAYDAG Projesi Sonuç Raporu.
• Anonim, 2003a. European landscape convention (florence convention); Sythesis of the recieved ınformation concerning summary descriptive note on landscape policies pursued in the council of Europe mamber states, Italy.
• Anonim, 2003b. Avrupa Peyzaj Sözleşmesinin Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, T.C. Resmi Gazete Sayı: 25141,17 Haziran 2003.
• Anonim, 2004. A new look at the landscape of worcestershire, design and produced by environmantal services worcestershire county council, England.
• Anonim, 2016. Murat Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi Çapakçur Mikro havza Planı, 184s, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Atıl, A., Gülgün, B., Yörük, İ. 2005. Sürdürülebilir Kentler ve Peyzaj Mimarlığı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42 (2): 215-226.
• Atik, M. 2009. Avrupa birliğinde doğanın korunması ve natura 2000, Ankara, Türkiye. Peyzaj Yönetimi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Yerel Yönetimler Merkezi Yayını, 27: 119-134.
• Bouyoucos, G., J. 1951. A calibration of the hydrometer method for making mechanical analyses of soils. Agron J., 43: 434-438.
• Çakçı, I., Çelem, H. 2009. Kent Parklarında Görsel Peyzaj Algısının Değerlendirilmesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 15(1): 88-95.
• Çelik, D.,Yazgan, M., E. 2009. Kentsel peyzaj tasarımı kapsamında tarihi çevre yenileme çalışmalarının araştırılması, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3: 235-244.
• Çepel, N. 1988. Peyzaj Ekolojisi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 391, 228s.
• Demir, Y., Demir, A., D., Meral, R., Yüksel, A. 2015. Bingöl Ovası İklim Tipinin Thornthwaite ve Erinç İndisine Göre Belirlenmesi, Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 2(4): 332-337. Demiralay, İ. 1993. Toprak Fiziksel Analizleri, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 143, Erzurum.
• Eroğlu, E. 2012. Dağlık alan yol koridorlarında peyzaj karakterini belirleyen doğal bitki kompozisyonlarının tanımlanması; Ataköy – Sultanmurat - Uzungöl yol güzergâhı örneği, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Trabzon.
• Forman, R., T. 1995. Land mosaics ecology of landscape and region. Cambridge, U.K., Cambridge University Press, 178s.
• Gündoğan, R., Yüksel, A., Akay, A., E., Bozali, N., Doğan, O. 2008. Arazi Kullanım Planlamasının Erozyon Kontrol Çalışmalarındaki Önemi: Kartalkaya Baraj Havzası Örneği, Baraj Havzalarında Ormancılık I. Ulusal Sempozyumu, 29-30 Nisan 2008, Kahramanmaraş.
• Hersperger, A., M. 1994. Landscape Ecology and Its Potential Application to Planning, Journal of Planning Literature, c. 9 (1): 15-29.
• Koçan, N. 2012. Kütahya-Eskigediz tarihi kent dokusunun peyzaj mimarlığı açısından değerlendirilmesi, Ordu Üniv. Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1: 81-96.
• Meral, A., Yüksel, A., Demir, Y., Başaran, N., Doğan, T., G., Kaya, S., Eroğlu, E. 2019. Soil Stabilization and Landscape Rehabilitation Studies in Erosion Areas: Capakcur Microcatchment Example, Fresenius Environmental Bulletin, 28(7/2019): 5518-5529.
• Ortaçeşme, V. 2007. Avrupa peyzaj planlama bağlamında peyzaj planlama, Avrupa peyzaj sözleşmesinin uygulanması yolunda Türkiye, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, 17-20 Mayıs, Ankara.
• Polat, A., T., Önder, S. 2006. Karapınar ve Yakın Çevresi Peyzaj Özelliklerinin Ekoturizm Kullanımları Yönünden Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(40): 53-64.
• Swanwick, C. 2002. Landscape character assessment guidance to for England and Scotland, Prepared on behalf of the countrside agency and Scottish natural haritage, England.
• Swanwick, C. 2006. The role of landscape character assessment in Farming, Forestry and the National Heritage – Towards a more Integrated Future´. Davison, R. and Galbraith, C. (Eds) The Stationery Office, Edinburgh.
• Şahin, Ş., Bilgili, C., Müftüoğlu, V. 2007. Peyzaj Envanteri, Avrupa peyzaj sözleşmesinin uygulanması yolunda Türkiye, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, 17-20 Mayıs, Ankara.
• Uzun, O. 2003. Düzce Asarsuyu havzası peyzaj değerlendirmesi ve yönetim modelinin geliştirilmesi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Uzun, O. 2009. Peyzaj Ekolojisi, Ankara, Türkiye: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, Yerel Yönetimler Merkezi Yayını, 27: 57-80.
• Uzun, O., Yılmaz, O. 2009. Düzce Asarsuyu Havzası Peyzaj Değerlendirmesi ve Yönetim Modelinin Geliştirilmesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 15(1): 79-87.
• Uzun, O; Karadağ, A., Gültekin, P. 2010. Coğrafi bilgi sistemlerinin ve uzaktan algılamanın peyzaj planlamada kullanımı, III. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, Kocaeli, Türkiye, 11-13 Ekim.
• Uzun, O., Çiftçioğlu, G., Ç., Nemutlu, F., E., İlke, E., F., Açıksöz, S. 2016. Deveopment of Sector Based Ecological Landscape Guides Within The Framework Of European Landscape Convention, Oxidation Communications, 39: 685-698.
• Yılmaz, B. 2006. Bartın ili yakın çevresi peyzaj özelliklerini etkileyen iklim parametrelerinin analizi ve değerlendirilmesi, Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 9: 33-41.
• Yücel, M., Babuş, D. 2005. Doğa korumanın tarihçesi ve Türkiye’deki gelişmeler. Journal of DOA, 11: 151-175.
• Yüksel, A., Meral, A., Demir,Y., Eroğlu, E. 2018. Yamaç Mikro havzası’nda (Bingöl) Arazi Kullanım Durumunun CBS ile Belirlenmesi ve Agro-Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi, Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 5(3): 236-244