Mutasyon Islahı ile Geliştirilmiş Bazı Aspir (Carthamus tinctorius L.) Hatlarının Tarımsal Performansları

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 262 - 273, 23.04.2021

Arzu Köse , Ferda Çelikoğlu Koşar , Özlem Bilir

https://doi.org/10.30910/turkjans.685982

Öz

Bu çalışma, Eskişehir ekolojik koşulları altında, bazı aspir hat ve çeşitlere ait tane ve yağ verimleri ile komponenetlerinin belirlenmesi amacı ile yürütülmüştür. Araştırma, 2015, 2016 ve 2017 yıllarında, Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü (GKTAE) deneme tarlalarında gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, GKTAE-Eskişehir tarafından geliştirilmiş 12 adet hat ve 3 standart çeşit (Dinçer, Balcı, Linas) kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan hatlar mutasyon ıslahı yöntemi ile elde edilmiştir. 3 yıla ait veriler, tesadüf blokları deneme desenine uygun olarak analiz edilmiştir. Çalışmada, Balcı ve Linas çeşitlerinin diğer hat ve çeşitlere oranla daha yüksek yağ oranı değerine sahip oldukları, birim alan tane ve yağ verimi bakımından ES-MUT-1 hattının ön plana çıktığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aspir, mutasyon, hat, tane verimi, yağ verimi

Destekleyen Kurum

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

TAGEM/TBAD/15/A04/P01/04

Kaynakça

• Ada, R. 2013. Cluster analysis and adaptation study for safflower genotypes. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 19: 103-109.
• Arslan, B. 2007. Assessing of heritability and variance components of yield and some agronomic traits of different safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars. Asian Journal of Plant Science, 6: 554-557
• Agasimani, C A., Patil, R. ve Hand Radder, G. E. 1997. Recent advances in agronomy of safflower (C. tinctorius L.) in India. IVth International Safflower Conference, 2-7 June, Bari, Italy, pp. 77-82.
• Alizadeh, K. 2005. Safflower as a New Crop in the Cold Drylands of Iran. Sesame and Safflower Newsletter, No.20 pp. Anonim. 2004. Mutation breeding review. International Atomic Energy Agency (IAEA), No: 14, Wien, Austria. Anonim. 2019. Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği, http://www.bysd.org.tr, Erişim tarihi: 15.01.2020. Anonim. 2018. Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr Erişim tarihi: 15.01.2020. Bahman, P.E. 2015. Effects of planting date on grain yield, yield components and oil content of safflower spring cultivars in Tabriz. Journal of Agricultural Science, 25(2): 155-164.
• Bartlett, M.S. ve Kendall, D.G. 1946. "The statistical analysis of variances heterogeneity and the logarithmic transformation," JRSS Suppl 8: 128-138. Bayraktar, N. 1995. Üçüncü generasyon aspir (Carthamus tinctorius L.) melezinde tane verimi ve verim öğeleri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 4 (1): 23-29.
• Beyyavas, V., Haliloglu, H., Copur, O. ve Yılmaz, A. 2011. Determination of seed yield and yield components of some safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars, lines and populations under the semi-arid conditions. African Journal of Biotechnology, 10: 527-534.
• Cazzato, E., Borazio, L., Corleto, A. 2001. Grain yield, oil content and earliness of flowering of hybrids and open- pollinated safflower in southern Italy. Vth International Safflower Conference, Wiliston, N.D., U.S.A., July 23-27, 185-189.
• Çamaş, N., Esendal, E. 2006. Estimates of broad-sense heritability for seed yield and yield components of safflower (Carthamus tinctorius L.). Hereditas, 143: 55-57.
• Demirsoy, A. 1997. Kalıtım ve Evrim, Meteksan Yayınları, 8. Baskı, Ankara, S. 902.
• Ekingen, H.R. 1991. Genetik, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları No: 15, Bursa, S. 152.
• Eslam, B.P., Monirifar, H. ve Ghassemi, M.T. 2010. Evaluation of late season drought effects on seed and oil yields in spring safflower genotypes. Turkish Journal of Agricultural Foresty, 34 (2010): 373-380.
• Gawand, P. B., Reddyand, B. N. ve Tambe, S. I., 2005. Evaluation of productivity of safflower cultivars under moisture and nutrient management in rainfeed vertisols. VIth International Safflower Conference, 6-10 June, Istanbul, Turkey, pp. 205-209.
• Gencer, O., Sinan, NS. ve Gülyaşar, F. 1987. Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de yağ verimi ile verim unsurlarının korelasyon ve path kat sayısı analizi üzerine bir araştırma. Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2): 37–43.
• Hang, A. N. ve Evans, D. W. 1985. Deficit sprinkler irrigation of sunflower and safflower. Agronomy Journal, 77: 588-592.
• Johnson, R. C., Bergman, J. W. ve Flynn, C.R. 1999. Oil and meal characteristics of core and non-core safflower accessions from the USDA collection. Genetic Resources and Crop Evolution, 46: 611-618.
• Khadeer, M. A. ve Anwar, S.Y. 1990. Induced mutation in the improvement of safflower (Carthamus tinctorious L). International Symposium on the Contribution of Plant Mutation Breeding to Crop Improvement, 18-22 June, Vienna (Austria), 449-453.
• Kıllı, F. ve Ermiş, H. 2009. Kahramanmaraş koşullarında farklı miktarlarda ve zamanlarda uygulanan azotun aspir (Carthamus tinctorius L.)’ de tohum verimi, verim unsurları ve tohumun makro-mikro element içeriğine etkisi. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, 19-22 Ekim, Hatay, s.107-110.
• Koç, H., Keleş, R., Ülker, Ü., Gümüşçü, G., Ercan, B., Göçmen, A., Güneş, A., Özdemir, F., Özer, E. ve Uludağ. E. 2010. Bazı aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının verim, verim öğeleri ve kalite özellikleri ile bu özellikler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Bitkisel Araştırma Dergisi, 2: 1–7.
• Koutroubas, S. D. ve Papadoska, D. K. 2005. Adaptation, grain yield and oil content of safflower in Greece. VIth International Safflower Conference, 6-10 June, Istanbul, Turkey, pp. 161-167.
• Kose, A., Onder. Ö., Bilir. Ö. ve Kosar. F. 2018. Application of multivariate statistical analysis for breeding strategies of spring safflower (Carthamus tinctorius L.) Turkish Journal Of Field Crops, 23(1): 12-19.
• Mozaffari, K. ve Asadi, A.A. 2006. Relationships among traits using correlation, principal components and path analysis in safflower mutants sown in irrigated and drought stress condition, Asian Journal of Plant Sciences, 5(6), 977-983.
• Nabloussi, A., El Fechtali, M. ve Lyagoubi, S. 2008. Agronomic and technological evaluation of a world safflower collection in moroccan conditions. VII. International Safflower Conference, Wagga Wagga Australia.
• Omidi, A.H., Khazaei, H., Monneveux, P. ve Stoddard, F. 2012. Effect of cultivar and water regime on yield and yield components in safflower (Carthamus tinctorius L.). Turkish Journal of Field Crops,17 (1): 10-15.
• Öz, M. 2016. Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de ekim zamanı, çeşit ve verim ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (1):71-81.
• Parameshwarpa, K.G. ve Meghannavar, R.D. 2001. Combining hybridization and ırridation for enhancing genetic variability in early segregating generations of safflower crosses. 5th International Safflower Conf. Williston North Dakota and Sidney, Montana USA, Pp:83-89.
• Pahlavani, M.H. 2005. Some technological and morphological characteristics of safflower (Carthamus tinctorius L.) from Iran. Asian Journal of Plant Science, 4 (3): 234–237.
• Patıl, S.A., Ravikumar, R.L., Prabhu, T.G. ve Parameshwarpa, G. 2001. Gamma radition ınduced polygenic variation homozygous genotypes of safflower. 5th International Safflower Conf. Williston North Dakota and Sidney, Montana USA, Pp:99-101.
• Tonguç, M. ve Erbaş, S. 2009. Yerli ve yabancı orijinli aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşit ve hatlarının verim ve verim öğelerinin belirlenmesi. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, Hatay, 115–119.
• Turan, Z.M. 1995. Araştırma ve Deneme Metotları, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları No: 62, Bursa, S. 121.
• Uslu, N. 1997. An improvement study in safflower by radiation induced mutations. Proceedings IV. International Safflower Conference, Bari-Italy, Pp: 248-251.
• Zhang, Z. ve Chen, Y. 2005. Studies on adaptability of safflower germplasms in Xinjiang China. VIth International Safflower Conference, 6-10 June, İstanbul, Turkey, pp. 132-139.
• Weiss, E.A. 2000. Safflower. In: Oil seed Crops. 2nd ed. Blackwell Science, Oxford.