Yeşilırmak Nehrinde Bazı Sulama Suyu Kalite Parametrelerinin Eğilim Analizi ve Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 992 - 1000, 12.10.2024

Elif Sürücü , Yasin Demir

https://doi.org/10.30910/turkjans.1513944

Öz

Su bütün canlıların yaşamlarını sürdürebilmesi için hayati bir öneme sahiptir. Artan nüfusla birlikte ekosistemde meydana gelen değişimler su kaynaklarının korunmasını ve izlenmesini zorunlu hale getirmiştir. Doğal veya suni etkiler neticesinde herhangi bir bölgedeki su miktarında ve kalitesinde meydana gelen değişimlerin belirlenmesi sürdürülebilirlik için önemlidir. Bu çalışmada Yeşilırmak nehrinin tarımsal sulama açısından bazı su kalite parametreleri araştırılarak trend analizi yapılmıştır. Bu amaç doğrultusunda Yeşilırmak nehrinin Samsun ili Çarşamba ilçesinde bulunan 47-00-27 nolu Su kalitesi gözlem istasyonunda Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından analiz edilen parametreler kullanılmıştır. Çalışma kapsamında 1995-2015 yılları arasında belirlenmiş olan akım, pH, elektriksel iletkenlik, sodyum, kalsiyum, magnezyum, potasyum, klor, karbonat, bikarbonat, sülfat, bor, sodyum absorbsiyon oranı ve yüzde sodyum parametreleri kullanılmıştır. Çalışmada parametrelerin trend analizi için, parametrik ve non-parametrik analizlerde yaygın olarak kullanılan Mann-Kendall yöntemi kullanılmıştır. Trend analizi sonuçları anlamlılık düzeyine beş sınıfta değerlenlendirilmiştir. Analiz sonuçlarına göre suyun debisinde ocak ayında, pH ve karbonat içeriğinde ise şubat ayında anlamlı pozitif trend meydana gelmiştir. Suyun elektriksel iletkenlik değeri ile kalsiyum+magnezyum içeriğinde ocak ayında anlamlı negatif trend meydana gelmiştir. Diğer sonuçlarda anlamlı bir trend tespit edilmemiştir. Sulama sezonu olan aylarda anlamlı trendlerin olmaması dikkat çekmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeşilırmak, sulama suyu kalitesi, trend analizi, su kirliliği, mann-kendal

Etik Beyan

1. Makale yazarları aralarında herhangi bir çıkar çatışması olmadığını beyan ederler. 2.Yazarlar makaleye eşit oranda katkı sağlamış olduklarını beyan ederler.

Trend Analysis and Evaluation of Some Irrigation Water Quality Parameters in Yeşilırmak River

Öz

Water is of vital importance for all living things to survive. Changes in the ecosystem along with the increasing population have made it necessary to protect and monitor water resources. Determining the changes in water quantity and quality in any region as a result of natural or artificial effects is important for sustainability. In this study, some water quality parameters of the Yeşilırmak River in terms of agricultural irrigation were investigated and a trend analysis was made. For this purpose, the parameters analyzed by the State Hydraulic Works (DSİ) at the Water quality observation station numbered 47-00-27 located in Çarşamba district of Samsun province of Yeşilırmak river were used. Within the scope of the study, were used that flow, pH, electrical conductivity, sodium, calcium, magnesium, potassium, chlorine, carbonate, bicarbonate, sulfate, boron, sodium absorption rate and percent sodium parameters determined between 1995 and 2015. In the study, the Mann-Kendall method, which is widely used in parametric and non-parametric analyses, was used for trend analysis of the parameters. Trend analysis results were evaluated in five levels of significance. According to the analysis results, a significant positive trend occurred in water flow rate in January and pH and carbonate content in February. A significant negative trend occurred in the electrical conductivity value and calcium+magnesium content of water in January. No significant trend was detected in other results. It was noteworthy that there were no significant trends in the months of the irrigation season.

Anahtar Kelimeler

Yeşilırmak, irrigation water quality, trend analysis, water pollution, mann-kendall

Kaynakça

• Anonim, 2024. Yeşilırmak havzası kalkınma birliği Havza veri tabanı http://www.yesilirmak.org.tr/documents/harita/t%C3%BCm.pdf (Erişim tarihi: 10.01.2024).
• Ay, M., Kişi, O. 2017. Kızılırmak Nehrinde Bazı İstasyonlardaki Akımların Trend Analizi. Teknik Dergi, ACE 2014 Konferansı Özel Sayısı. 28(2):7779–7794.
• Bauder, T.A., Waskom, R.M., Sutherland, P.L., Davis, J.G., 2011. Irrigation Water Quality Criteria. Colorado State University Extension Publication, Crop series/irrigation. Fact sheet no. 0.506, 4 pp
• Cebe, E. N. 2007. Türkiye Akarsularında Mevsimsel Trend Analizi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 82s. İstanbul.
• Çevik, O. 2003. Mevsimsel ARIMA Modeli Kullanılarak Yeşilırmak Nehri Aylık Akım Serisinin Modellenmesi. Journal of Agricultural Sciences, 09(03). https://doi.org/10.1501/Tarimbil_0000000820
• Demir, A. D., Demir, Y. 2016. Mean, Minimum and Maximum Temperature Trends in Bingol. Middle East Journal of Science, 2(2): 101-109.
• Demir, Y., Demir, A. D. 2019. Determination And Evaluation of İrrigation Water Quality in Areas İrrigated with Groundwater in The Southeast Of Harran Plain. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 7(11): 1894-1900
• Doğan Demir, A., Şahin, Ü., Demir, Y. 2016. Murat Nehri Su Kalite Parametrelerinin Trend Analizi Vve Tarımsal Açıdan Kullanılabilirliği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 26:414-420
• FAO, 1999. Food and Agriculture Organization, Guidelines for irrigation water quality. Record updated on 2023-04-28
• Follett, R.H., Soltanpour, P.N., 2002. Irrigation Water Quality Criteria. Colorado State University Publication No. 0.506
• Gümüş, V., Yenigün, K. 2006. Aşağı Fırat Havzası Akımlarının Trend Analizi ile Değerlendirilmesi. Yedinci Uluslararası İnşaat Mühendisliğinde Gelişmeler Kongresi, 11-13 Ekim 2006. İstanbul
• Hong, H., Zhang, Z., Guo, A., Shen, L., Sun, H., Liang, Y., Lin, H. 2020. Radial basis function artificial neural network (RBF ANN) as well as the hybrid method of RBF ANN and grey relational analysis able to well predict trihalomethanes levels in tap water. Journal of Hydrology, 591, 125574.
• Kothari, V., Vij, S., Sharma, S., Gupta, N. 2021. Correlation of various water quality parameters and water quality index of districts of Uttarakhand. Environmental and Sustainability Indicators, 9, 100093.
• Jeong, H., Kim, H., Jang, T. 2016. Irrigation Water Quality Standards for İndirect Wastewater Reuse in Agriculture: A Contribution Toward Sustainable Wastewater Reuse in South Korea. Water, 8(4), 169.
• Saglam, M., Dengiz, O., Özyazıcı M. A., Kizilkaya, R. 2011. Application of Geostatistical Methods to Heavy Metals Status in Çarsamba Plain Soils. Asian Journal of Chemistry, 23(8): 3454.
• Salifu, M., Aidoo, F., Hayford, M. S., Adomako, D., Asare, E. 2017. Evaluating The Suitability of Groundwater for İrrigational Purposes in Some Selected Districts of The Upper West Region of Ghana. Applied Water Science, 7, 653-662.
• Shainberg, I., Shalhevet, J. (Eds.). 2012. Soil Salinity Under İrrigation: Processes And Management (Vol. 51). Springer Science & Business Media.
• Soylu, E. N., Gönülol, A. 2003. Phytoplankton and Seasonal Variations of the River Yeşilırmak, Amasya, Turkiye. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 3(1).
• Suhaila, J., Deni, S. M., Zin, W. W., Jemain, A. A. 2010. Trends in Peninsular Malaysia Rainfall Data During the Southwest Monsoon and Northeast Monsoon Seasons: 1975–2004. Sains Malaysiana, 39(4): 533-542.
• Şimşek, A., Türkten, H., Bakan, G. 2022. Su Kalite İndeksi ve İstatistiksel Analiz Kullanılarak Orta Karadeniz Bölgesi Kızılırmak ve Yeşilırmak Nehirleri Su Kalitesinin Değerlendirilmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 12(2): 645-662.
• USSL Staff 1954. Diagnosis And İmprovement Of Saline And Alkali Soils. USDA Handbook No 60. Washington DC, USA 160 pp
• Yenilmez, F., Keskin, F., Aksoy, A. 2011. Water Quality Trend Analysis in Eymir Lake, Ankara. Physics and Chemistry of the Earth, Parts a/b/c, 36(5-6): 135-140.
• Yu, Y. S., Zou, S. Whittemore, D. 1993. Non-Parametric Trend Analysis of Water Quality Data of Rivers in Kansas, Journal of Hydrology, 150(1): 61-80.
• Zaman, M., Shahid, S.A., Heng, L., Zaman, M., Shahid, S.A., Heng, L. 2018. Irrigation Water Quality. Guideline For Salinity Assessment, Mitigation And Adaptation Using Nuclear And Related Techniques, 113-131.