Value Chain Analysis in Olive Oil Sector: The case of Kahramanmaraş Province

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 1134 - 1142, 12.10.2024

Mehmet Fatih Kaytancı , Hasan Burak Ağır

https://doi.org/10.30910/turkjans.1516166

Öz

This study encompasses the methodology and outcomes of the value chain analysis conducted on the olive and olive oil sector in Kahramanmaraş province. The objective is to identify the sector's weaknesses and strengths by calculating the costs, revenues, and profitability of the stakeholders comprising the chain. A face-to-face survey was conducted with 103 olive farmers, 10 olive oil enterprise and one producer, packaging and distribution facility in Kahramanmaraş in 2023. In addition, the average selling prices of olive oil on local markets in the province were included in the analysis. Gross production value, variable costs, fixed costs, gross profit, and relative profits were calculated using single product budget analysis. For 1 kg of natural extra virgin olive oil, the costs were as follows; olive producers, 165.7 TL, olive oil producers, 204.2 TL; packaging and distribution activities 239 TL and retail sales 262.5 TL. The analysis showed that the packaging and distribution sector was the most disadvantageous in terms of sales prices. In order to ensure the future of the sector, it is important that all stakeholders of the sector come together to address the problems currently facing the sector and develop solutions to the numerous intertwined problems that exist.

Anahtar Kelimeler

Olive, olive oil, value chain, Kahramanmaraş

Zeytinyağı Sektöründe Değer Zinciri Analizi: Kahramanmaraş Örneği

Öz

Bu çalışmada Kahramanmaraş ilinde zeytin ve zeytinyağı sektörü üzerine yürütülen değer zinciri analizinin süreç ve sonuçlarını kapsamaktadır. Çalışmada zinciri oluşturan paydaşların maliyetlerini, gelirlerini ve karlılıklarının hesaplayarak sektörün zayıf ve güçlü yönlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Kahramanmaraş ilinde 2023 yılında 103 zeytin işletmesi, 10 zeytinyağı işletmesi ve bir adet üretici, paketleme ve dağıtım tesisi ile yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Ayrıca ilde bulunan yerel marketlerden zeytinyağı satış fiyatları ortalaması da analize dahil edilmiştir. İşletmelerin ekonomik analizlerinde tek ürün bütçe analizi kullanılarak brüt üretim değeri, değişken masraflar, sabit masraflar, brüt kar ve nisbi karları hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, 1 kg natürel sızma zeytinyağı üretimi için yapılan değerlendirmede zeytin üreticilerinin maliyeti 165,7 TL, zeytinyağı üreticisinin maliyeti 204,2 TL, paketleme ve dağıtım faaliyetleri maliyeti 239 TL ve perakendeci satışı ise 262,5 TL olarak bulunmuştur. Satış fiyatları üzerinden yapılan değerlendirmede en dezavantajlı faaliyet alanının paketleme ve dağıtım alanı olduğu görülmüştür. Genel bir değerlendirme yapıldığında, sektörde iç içe geçmiş birçok sorunun çözümü için sektörün tüm paydaşlarının bir araya gelerek sektördeki sorunların ele alınması ve çözüm önerileri geliştirilmesi sektörün geleceği için oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Zeytin, zeytinyağı, değer zinciri, Kahramanmaraş

Kaynakça

• Akciğer, E. 2021. Türkiye’de fındık piyasasında değer zinciri analizi Ordu ili örneği. Yüksek Lisans Tezi. Antalya Bilim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Antalya. 89 sayfa
• Aktoprak, G. 2019. Malatya ve Mersin kayısı piyasalarında karşılaştırmalı değer zinciri analizi. Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Antalya. 176 sayfa
• Azak, S. ve Tuzun, T. 2012. Value chain analysis of extra virgin olive oil in march. Journal of Food Science and Engineering, 2: 51-55.
• Boudi, M., Laoubi, K. ve Chehat, F. 2016. A value chain analysis for sustainable development of olive oil agro-industry: The case of Algeria. Journal of Agriculture and Environment for International Development, 110 (2): 267-292.
• Bozkıran Yılmaz, S. 2023. Kuru incir ve kestanede değer zinciri analizi. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Programı, Doktora Tezi, Aydın. 157s.
• Bülbül, C. 2011. Finike portakalının sürdürülebilir rekabetinin araştırılması: Değer zinciri analizi. Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya. 112 sayfa
• İnan, İ.H. 2006. Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği. Hasad Yayıncılık. ISBN: 975-93281-0-0, Türkiye, Tekirdağ, 372s
• Kahraman, A. 2019. Pamuk değer zinciri ve pamuk üreticilerinin değer zincirinde yükseltme / iyileştirme stratejilerinin incelenmesi: Şanlıurfa örneği. Yüksek Lisans Tezi. Bölge Planlama, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara. 180s.
• Birsin, S. ve Kızılaslan, H. 2022. Zeytin üreten işletmelerin yapısal özellikleri ve yıllık faaliyet sonuçlarının analizi (TR 22 Bölgesi Örneği). Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 11(2): 149-164.
• Kaplinsky, R. and Morris, M.. 2001. A Handbook for Value Chain Research. Institute of Development Studies, University of Sussex Publishing, London, 15p.
• Kıral, T., Kasnakoğlu, H., Tatlıdil, F.F., Fidan, H. ve Gündoğmuş, E. 1999. Tarımsal Ürünler İçin Gelir ve Maliyet Hesaplama, Metodolojisi ve Veri Tabanı Rehberi. Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Yayın No: 37, Ankara. 144s.
• Özalp, B. 2019. Türkiye’de yerfıstığı sektörünün değer zinciri analizi. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Adana. 87s.
• Özdoğan, Y. 2009. Sofralık zeytin sektöründe değer zinciri analizi ve ISO 22000 uygulamalarında karşılaşılan sorunlar. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Bölümü, İzmir. 249s.
• Porter, M.E. 1985. Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. The Free Press, s. 557, New York
• Sanz Cañada, J., García Brenes, M.D. and Barneo Alcántara, M. 2015. Value chain and typicity analysis in Jaén Mountain olive oil, Spain. New medit: Mediterranean Journal of Economics, Agriculture and Environment, 14 (3): 50-60.
• Savcı, M. 2012. Çay işletmelerinde üretim maliyetlerinin değer zinciri analizi. Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kocaeli. 167 s.
• Tunalıoğlu, R., Çobanoğlu, F. ve Mutlu, Ç. 2017. Zeytinyağında değer zinciri ve kalite döngüsü. Meyve Bilimi, 1(Özel): 188-193.
• Tunalıoğlu, R., Çobanoğlu, F., Karaman, A.D. 2011. Aydın ili sofralık zeytin işleme firmalarının pazarlama stratejileri. Zeytin Bilimi, 2(1): 21-30.