Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardımların Etkinliği, Sivas Örneği

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 29 - 46, 10.01.2025

Zeynep Kaya , Adnan Mahiroğulları

Öz

Bireyin gelir yetersizliği nedeniyle asgari yaşam düzeyinin gerisinde kalması anlamına gelen yoksulluk, ekonomik bir problem olmakla birlikte psikolojik ve toplumsal birçok sorunu da beraberinde getiren bir kavramdır. Günümüzde yoksulluk sorunu, bireye bağlı sebeplerden daha çok bireyin dışında gelişen küresel, siyasal, yapısal ve tarihsel birçok nedenden kaynaklanmaktadır. Yoksulluk, temelde gelir yetersizliği ile ilişkili bir durum olsa da aynı zamanda göreli de bir kavramdır. Bu sebeple, yoksulluğu değerlendirmek ve mücadele etmek açısından ülkeler arasında farklı önlem ve uygulamalar görülebilmektedir. Neticede hem gelişmiş hem gelişmekte olan ülkelerin yoksulluk sorununun çözümüne yönelik uygun ve etkin sosyal politika uygulamalarına ihtiyaçları vardır. Bu nedenle devletler yoksullukla mücadele amacıyla çeşitli sosyal yardım uygulamaları geliştirmektedirler.
Çalışmada, yoksulluk kavramı ve nedenleri genel düzeyde kavramsal çerçevede ele alınmış ve yoksulluğu önlemede veya yoksullukla mücadelede, sosyal yardımların rolü üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda çalışmada, “Sivas Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfının” 2000-2019 arası yardım kalemlerine yönelik faaliyetleri incelenmiştir. Çalışmada, kamusal sosyal yardımların yoksullukla mücadeledeki fonksiyonu, keza yeterli olup olmadığı yardımlardan yararlananların görüşleri alınarak tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında, “Sivas Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı” aracılığıyla, sosyal yardımlardan faydalanan 414 kişiyle görüşülmüştür. Alan araştırması, 2018 yılı içerisinde sosyal yardımlardan faydalanan, Sivas ili ve merkez ilçede ikamet eden Türk vatandaşı olan kişilere yönelik uygulanmış ve çalışmada 2020 yılı öncesine ait veriler kullanılmıştır. Çalışmada faydalanıcıların, sosyal yardım uygulamalarına yönelik değerlendirmelerinin, bireylerin yaş-cinsiyet-eğitim-meslek-gelir düzeyi gibi birtakım kişisel özelliklerine göre değiştiği görülse de genel olarak katılımcıların önemli bir kısmı, yardımların yaşam düzeylerini rahatlattığını ancak yardım düzeyini yeterli bulmadıklarını ifade etmişlerdir

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Sosyal Yardım, Sivas, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları

Kaynakça

• Aca, Z. (2018). Türkiye'de kamusal sosyal yardımların yapabilirlik yaklaşımı çerçevesinde etkinliği analizi: Bursa örneği. (Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi)
• Acaroğlu, H. (2010). Türkiye’de çocuk işgücüne insan sermayesi açısından bir yaklaşım: yoksulluk çocuk işgücü ve insan sermayesi döngüsü,(Yayınlanmamış doktora tezi), Anadolu Üniversitesi.
• AÇSHB (2018). Faaliyet Raporu, T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayını.
• Arslan, N. (2014). Sosyal yardımlar ve istihdam ilişkisinin incelenmesi: Sivas ilinde bir alan araştırması. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 16-31.
• Aktan, C. C. ve İstiklal, V. (2003). Gelir dağılımında ki adaletsizlik ve gelir eşitsizliği; terminoloji, temel kavramlar ve ölçüm yöntemleri. Aktan, C. C. (Ed.), Yoksullukla mücadele stratejileri içinde (s. 1-21), Hak-İş Konfederasyonu Yayınları.
• Bülbül, S(2019).Sosyal veEkonomikDestekAlanAilelerdeYoksullukOlgusunuDeğerlendirilmesi ve Ümraniye Örneği. İstanbul: T.C Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Hizmet Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi
• Çakır, Ö. (2002). Sosyal dışlanma. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,4(2), 83-104.
• Daşlı, Y. (2015). Sosyal yardımların sorunlu alanı: Muhtaçlık tespiti. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 39(2), 135-155.
• Daşlı, Y.(2016). Kadın Yoksulluğu İle Mücadelede Eşi Vefat Etmiş Kadın Yardım Programı: Sivas Örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 33, 130-147
• Daşlı, Y. ve Sarıkoca, E. (2016). Yoksulluğun dünyada ve Türkiye’de seyri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,9(16), 1298-1309.
• DİE(2003).2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri. Ankara: T.C.Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Erdugan, F. E. (2010). Türkiye'de özürlü yoksulluğu ve mücadele politikalarının değerlendirilmesi Ankara-Keçiören örneği (Yayımlanmamış uzmanlık tezi), T.C Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı.
• Gitmez, E, Bakan, S. (2020). Yararlanıcıların gözünden mevcut sosyal yardım sistemi: bir yerel araştırma örneği. Toplumsal Politika Dergisi, 1(2), 67-89.
• Günel, Ö. (2019). Gelir dağılımı adaletsizliği ve Türkiye’de yoksullukla mücadele politikalarını etkinliği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi. Güneş, M. (2012). Yoksullukla mücadelede sosyal yardımların bir kamu yönetimi politikası olarak sürdürülebilirliği. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(24), 149-184.
• Güngör, E. (2017). Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarının politikaları ve politikaların etkinliği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Hamamcı, E. D. E. Kübra, A. N. I. K. (2020). Kadınların Yoksullukla Mücadelesinde Sosyal Yardımların Rolü: Erzurum’da Bir Uygulama. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 105-131.
• Kalkınma Bakanlığı (2017). https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege/il- sege-raporlarihttps: adresinden 28 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Karabaş, S. (2019). Yoksulluk perspektifinden Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı faaliyetlerinin incelenmesi: Çankırı ili Kızılırmak İlçesi Örneği. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (73), 97-118.
• Kılıç, S. (2013). Çevre sorunları ve yoksulluk. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi,5(1), 10-20.
• Koca, M. (2015). Kentsel yoksulluk yoksul yardımları ve dışlanma (Sivas merkez ilçe örneği). (Yayımlanmamış doktora tezi), Cumhuriyet Üniversitesi.
• Mahiroğulları, A. (2019). Sivas'ta işgücü istihdam ve işsizlik. Noyan Yaman, İ. (Ed.), Sivas ekonomisi geçmişi-bugünü ve geleceği içinde (s. 53-74), Sivas Valiliği.
• Metin, B. (2015). Gelir dağılımı ve yoksullukla mücadele. Oral, İ. Şişman, Y. (Eds.), Sosyal Politika içinde (s. 90-121), Anadolu Üniversitesi Web-Ofset.
• Nüfusu. Sivas nüfusu, https: //www.nufusu.com/il/sivas-nufusu. Adresinden 27 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Öztornacı, B. ve Demirdöğen, A. (2015). Farklı eşdeğerlik ölçeklerine göre temel yoksulluk göstergelerinin değişimi: Türkiye örneği. Tarım Ekonomi Dergisi,21(1), 7-15.
• Öztürk, N. ve Öztürk, Y. (2010). Yoksullukla mücadelede sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları. Palme Yayıncılık.
• Sivas Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı. (2019). Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakfı Verileri (Çalışmacı Tarafından Temin Edilmiştir)
• Sipahi, E. B. (2006). Yoksulluğun Küreselleşmesi ve Kentsel Yoksulluk: Ekonomik ve Sosyal Boyutlarıyla Konya Örneği Yoksulluk. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 172-189.
• SYGDM (2017). Barınma yardımları genelge. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü.
• Şenses, F. (2017). Küreselleşmenin öteki yüzü: Yoksulluk. İletişim Yayınları.
• T.C Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı. (2007). Gelir Dağılımı ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
• T.C Bayındırlık ve İskân Bakanlığı. (2009). Kentleşme şurası 2009 kentsel yoksulluk göç ve sosyal politikalar bakanlığı komisyonu raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/kentges/editordosya/kitap7.pdf adresinden 27 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Taş, Y. ve Özcan, S. (2012). Türkiye’de ve Dünya’da yoksulluk üzerine bir araştırma. Internatıonal Conference on Eurasıan Economıes, 423-430.
• Talas, Cahit (1997). Toplumsal Politika. Ankara: İmge Kitabevi.
• Taşçı, F. (2008). Sosyal yardım yapma (ma) gerekçeleri üzerine yaklaşımlar. Kamu-İş,9(4), 1- 17.
• Taşçı, Faruk (2010). “Türkiye’nin Kamusal Sosyal Yardım Anlayışı (1980-2007) Üzerine Bir Analiz”. Siyaset Konferansları Dergisi.Sayı.55:128-149. Tekindal, M. (2018). Türkiye'de sosyal yardımların yapısal işlevsel yaklaşıma göre analizi. Toplum ve Sosyal Hizmet,29(2), 335-362.
• Tokol, A. ve Alper, Y. (2018). Sosyal politika. Dora Yayıncılık.
• Topgül,S. (2013). Türkiye'de yoksulluk ve yoksulluğun kadınlaşması. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,14(1), 277-296
• Tunç, A. (2013). Türk kamu yönetiminde sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarının etkinliği: TRB1 bölgesinde bir araştırma. (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi.
• Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği. (2000). Türkiye'de bireysel gelir dağılımı ve yoksulluk: Avrupa Birliği ile bir karşılaştırma. TÜSİAD-T/2000-12/295.
• Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=130&locale=tr adresinden 27 Mart 2022 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İş Kurumu. (2018a ). Sivas mikro düzeyde işgücü piyasa analizi. Sivas: Sivas Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü.
• Türkiye İş Kurumu. (2018b). Sivas işgücü piyasası araştırma raporu. Sivas Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü. UNDP (1990), Human Development Report 1990, New York