Etnosentrizm ve ulusal kimlik: Afganistan’da Peştun etnik milliyetçiliği

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 21, 27.12.2023

Yusuf Ziya Bölükbaşı Abdul Hakim Qadery

Öz

“Etnosentrizm ve Ulusal kimlik: Afganistan’da Peştun Etnik milliyetçiliği” isimli çalışmada, Afganistan’da yaşanan siyasi değişimler temelinde Peştun etnik milliyetçiliğinin gelişimi açıklanmaya çalışılmaktadır. Afganistan, savaşlar, siyasi istikrarsızlıklar ve sahip olduğu yapısal sorunlar nedeniyle modernleşme serüveni sekteye uğramış ve bunun neticesinde ulus-devlet haline bir türlü dönüşememiş bir devlettir. Modernleşme ve dolayısıyla uluslaşma sürecinde yaşanan sorunlar Afgan toplumundaki etnik milliyetçiliği güçlendirmiştir. Afganistan’daki en büyük etnik grup olan Peştunlar, 18. yüzyılın son çeyreğinden günümüze kadar Afganistan’ın yönetimine elinde bulunduran topluluktur. Afganistan siyasi tarihi, Peştunların işgalci devletler -İngiltere, Sovyetler ve ABD- ve kendi aralarındaki iktidar mücadelesiyle şekillenmiştir. 19. Yüzyılın başından itibaren Birleşik Krallık ve Çarlık Rusya’sı arasındaki jeopolitik çatışma, Afganistan’ın bu dönemden itibaren bir savaş sahasına dönmesine neden olmuştur. Aynı durum Soğuk Savaş’ın son on yılında yaşanan hadiselerde de görülmekte, ABD ile Sovyetler arasındaki çatışma sahalarından biri olarak Afganistan öne çıkmaktadır. Küresel rekabet Afganistan siyasetini, toplumunu, ekonomisini ve devlet aygıtını her daim olumsuz etkilemiş ve etnik kimlikleri güçlendirici bir işlev görmüştür. Bunun yanında Peştun etnisizmi Pakistan’ın bağımsızlığını ilan etmesiyle sınırları aşan bir hüviyete bürünmüş, bu durum Taliban’ın kurulmasıyla yeni bir veçhe kazanmıştır. Nitel araştırma deseninin kull anıldığı bu çalışmanın sonucunda Peştun etnik milliyetçiliğinin hem Peştunların kültürel yapıları hem de Afganistan’ın yaşadığı siyasi istikrarsızlıktan kaynaklanan sorunlar nedeniyle güçlü bir yapıya haiz olduğu ve bunun Afgan toplumunda ulusal kimliğin oluşumunu engellediği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Peştun, Taliban, Etnisizm, Milliyetçilik.

Etik Beyan

yok

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

yok

ETHNOCENTRISM AND NATIONAL IDENTITY: PASHTUN ETHNIC NATIONALISM IN AFGHANISTAN

Öz

"Ethnocentrism and National Identity: Pashtun Ethnic Nationalism in Afghanistan" tries to explain the development of Pashtun ethnic nationalism on the basis of political changes in Afghanistan. Afghanistan is a state whose modernisation adventure has been interrupted due to wars, political instability and structural problems, and as a result, it has never been able to transform into a nation-state. The problems experienced in the process of modernisation and thus nation-building have strengthened ethnic nationalism in Afghan society. Pashtuns, the largest ethnic group in Afghanistan, have been in control of Afghanistan since the last quarter of the 18th century until today. The political history of Afghanistan has been shaped by the power struggle of the Pashtuns between the occupying states - the UK, the Soviets and the US - and among themselves. Since the early 19th century, the geopolitical conflict between the United Kingdom and Tsarist Russia has turned Afghanistan into a battlefield. The same situation is also seen in the events of the last decade of the Cold War, and Afghanistan stands out as one of the fields of conflict between the US and the Soviets. Global competition has always had a negative impact on Afghanistan's politics, society, economy and state apparatus and has served to strengthen ethnic identities. In addition, Pashtun ethnocentrism took on a cross-border character with the declaration of independence by Pakistan, and this situation gained a new dimension with the establishment of the Taliban. As a result of this study, which uses a qualitative research design, it is seen that Pashtun ethnic nationalism has a strong structure due to both the cultural structures of Pashtuns and the problems arising from the political instability in Afghanistan, and this prevents the formation of national identity in Afghan society.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, Pashtun, Taliban, Ethnicism, Nationalism.

Kaynakça

• Afganistan Büyükelçiliği Ankara, “Afganistan Hakkında Genel Bilgiler”, AFGANISTAN İSLAM CUMHURİYETİ (afghanembassy.org.tr), (22.03.2023).
• Afghanistan - The World Factbook, Afghanistan Country Summary (cia.gov), (22.03.2023).
• Bellaw, H. W. (1880). The Races Of Afghanistan. Kalküta: Thacker Spink, And Co.
• Bigzad, N. (2021). Afganistan Sahası Tahar İli Çağdaş Özbek Şiirinde Çağatay Türkçesinin Biçim Bilgisel İzleri. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 5 (1), 122-130.
• Clements,F. A. (2003). Conflict İn Afghanistan: A Historical Encyclopedia. California: ABC-CLIOA.
• Demirel, E, (2003). Taliban, El Kaide, Ladin ve Paylaşılamayan Ülke Afganistan. İstanbul: İQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Gzt Mecra (2022). “Burhaneddin Rabbani: Bir dönem sonu”. Eylül 21, Burhaneddin Rabbani: Bir dönemin sonu (gzt.com), (02.04.2023).
• Hatunoğlu, N. (2022). Afgan Tarih Yazımının Kavramsal Sorunsalları Üzerine Bir Değerlendirme. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 55-70.
• Hopkirk, P. (2022). Büyük Oyun: Orta Asya’da Gizli Savaş. Çev. Renan Akman, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hyman, A. (2002). Nationalism in Afghanistan. International Journal of Middle East Studies, 34(2), 299-315. İnsamer, (2023). “Afganistan”. Afganistan - İNSAMER (insamer.com), (23.03.2023).
• Kartal, R. N. (2020). Problem Of Ethnicity, Religion And Politics İn Afghanistan: A Panorama of Pashtunisation Politics. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 55-63.
• Katılmış, C. ve Güven, M. E. (2022). Taliban’ın Toplumsal Gerçekliğinin Kurucu Zemini: “Biz” ve “Öteki” Oluşumu. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 107-120.
• Kaya, R. ve Bayar, E. (2022). Afganistan’da Taliban İktidarı Sonrası Orta Asya Bölgesel Güvenliği, Güvenlik Stratejileri Dergisi. TDT Özel Sayısı, 147-180.
• Khawarnasab, A. ve Avcı, M. (2023). Afganistan’da Etnik Gruplar ve Siyasal Yapı. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28 (1), 131-139.
• Maizland, L. (2023). “The Taliban in Afghansitan”, Council on Foreign Relations, 19 Şubat, The Taliban in Afghanistan (cfr.org), (06.05.2023).
• Mepa News, Media. Politics. Analysis, Mepa News, Afganistan etnik grup haritası (mepanews.com), (18.03.2023).
• Najibullah, F. ve Ahmadi, M. (2021). “Resistance Leader Masud ‘Visited Dushanbe’ For Afghan Peace Talks, But Taliban Didn’t Show Up”, Tajikistan – Mesud - talks Taliban (rferl.org), (29.04.2023).
• Oğuz, E. (2001). Hedef Ülke Afganistan. İstanbul: Doğan Kitap.
• Oğuz, E. (2021). Ülkem ve Ben. İstanbul: Truva Yayınları.
• Özturk, S. (2015). 11 Eylül Saldırıları ve Afganistan Müdahalesi. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Konya.
• Rasekh M. Yahya, S. (2017). Afganistan Eğitim Sisteminde Nitelik Sorununun Tarihsel, Siyasal, Ekonomik ve Sosyal Temelleri. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri AnabiIim Dalı, Ankara.
• Rashidi, Z. (2019). A Rewiew of Afghan Nationalism in Two Centuries (19th & 20th). (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Roberts, J. M. (2015). Avrupa Tarihi. Çev. Fethi Aytuna, İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Runion, M. L. (2007). The History of Afghanistan. London: Greenwood Press.
• Saikal, A. (2010). Afghanistan and Pakistan: The Question of Pashtun Nationalism?. Journal of Muslim Minority Affairs, 30(1), 5-17.
• Saray, M. (1988). Afganistan. İslam Ansiklopedisi 1. Cilt içinde (401-408 ss). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İSAM/İslam Araştırmaları Merkezi.
• Seren, M. (2021). Afganistan’da Ulus-Devlet İnşa Projesinin Başarısızlığı ve Taliban’ın Kazanma Stratejisi. Amme İdaresi Dergisi, 54(3), 1-40.
• Sheikh, S. R. (2016), Pashtun Nationalism: Politics and Talibanization. Pakistan Horizon, 69(1), 71-86.
• Sivrioğlu, T. ve Türkoğlu, A. J., (2017). Başlangıçtan Günümüze Afganistan Tarihi. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Smith, A. D. (2010). Nationalism: Theory, Ideology, History. Cambridge-Malden: Polity Press.
• Sultana, R. ve Azamatullah, (2015). Communist Rule in Afghanistan: Weakening Pashtun Power and Exacerbating Ethnic Conflict. Pakistan Horizon, 68(3/4), 25-49.
• Sungur, Z. T. (2013). Articulation of Tribalism into Modernity: The Case of Pashtuns in Afghanistan. (Yüksek Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Şahsi, R. (2022). Ülke Tanıtımı: Afganistan. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 131-148. T.C. Kabil Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (2017). “Afganistan Ülke Raporu”, Afganistan.pdf (kutso.org.tr), (02.05.2023).
• Thomas, C. (2021). “Taliban Government in Afghanistan: Background and Issues for Congress”.https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R46955 (23.03.2023).
• Tolo News, Attack on Media/Journalists, “Over 300 Media Outlets Closed in Around 2 Years”, https://tolonews.com/afghanistan/attack-mediajournalists-183214, (05.05.2023).
• Williem, E. (2021). Easo, (European Asylum Support Office). Afghanistan Security situation update, Country of Origin Information Report (coi.euaa.europa.eu). (02.08.2023).
• Yazıcı, O. (2011), Hazaraların Menşei ile İlgili Yeni Bir Görüş, Türklük Bilimi Araştırmaları, 29: 475-492.
• Yazıcı, O. ve Aksoy, N. D. (2010). The Effects of the Turkish Culture in Foundation of the Afghan State. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 9 (2), 331-344.