Deprem Sonrası Mobil Hizmet Tesisi Seçim Problemi için Çok Kriterli Bir Karar Modeli Önerisi

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 2, 753 - 763, 30.06.2020

Burcu Tezcan Nermin Avşar Özcan Evrencan Özcan Tamer Eren

https://doi.org/10.29137/umagd.732978

Öz

Afetler meydana geldiği bölgede büyük zararlar vermekte ve toplumsal yaşamı kesintiye uğratmaktadır. Afet öncesinde zararların önlenmesi için alınması gereken tedbirler olduğu gibi sonrasında da afete maruz kalan bölgede kişilerin sağlık, barınma, beslenme, temizlik gibi ihtiyaçları karşılanmalıdır. Deprem gibi yüksek zararlara yol açan ve birçok alanı kullanılamaz hale getiren afetlerde kişilerin ihtiyaçlarının sağlanması için yeni tesislerin kurulması gerekmektedir. Bu aşamada, olası bir deprem öncesinde söz konusu tesislerin yerlerinin analitik bir temelle uygun olarak belirlenmesi, deprem sonrasında depremzedelere hizmetin etkin bir şekilde ulaşmasını sağlayacaktır. Kırıkkale, deprem üretme potansiyeli yüksek fay zonlarına mesafesi nedeniyle deprem tehlikesi yüksek olan bir şehirdir. Ayrıca, Türkiye’nin en önemli ve stratejik sanayi kuruluşlarının üretim tesislerini sınırları içinde bulundurmaktadır. Bunların yanı sıra, 46 ilin kesişim noktasında oluşu, özellikle Ankara’ya olan yakınlığı ve Ankara ile arasında yer alan kritik ve büyük sanayi kuruluşlarının varlığı Kırıkkale haricindeki lokasyonlarda olabilecek bir depremde de Kırıkkale’de kurulacak deprem sonrası mobil hizmet tesisinin seçimini önemli kılmaktadır. Bu kapsamda bu çalışmada, literatürde ilk kez Kırıkkale ilinde mobil hizmet tesisi seçim problemi için çok kriterli bir karar modeli önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi, Tesis Yer Seçimi, AHP, TOPSIS

A Multi-Criteria Decision Model Proposal for the Selection of the Mobile Service Plant Problem After Earthquake

Öz

Disasters cause great damage in the region where they occur and disrupt social life. As well as the measures to be taken to prevent the damages before the disaster, the health, shelter, nutrition and cleaning needs of the people who are exposed to the disaster should be met afterwards. It is necessary to establish new facilities to meet the needs of people in disasters that cause high damages such as earthquake which makes many areas unusable. At this stage, determining the locations of the relevant facilities prior to a possible earthquake on an analytical basis will ensure that the services reach the earthquake victims effectively after the earthquake. Kırıkkale is a city with high earthquake hazard due to its distance to important fault zones. Also, it has important manufacturing facilities of Turkey's most important and strategic industrial organizations within its borders. In addition to these, Kırıkkale, which is the closest province to Ankara, is located at the intersection of 46 cities and between Kırıkkale-Ankara there are critical and large industrial facilities. These facts make even more important the mobile service facilities to be established in Kırıkkale for a disaster in relevant locations.

Anahtar Kelimeler

Disaster Management, Plant Location Selection, AHP, TOPSIS

Kaynakça

• Ahmadi, M., Seifi, A. & Tootooni, B. (2015). A Humanitarian Logistics Model for Disaster Relief Operation Considering Network Faile and Standard Relief Time: A Case Study on San Francisco District. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 75, 145-163.
• Afet, B., Başkanlığı, A. D. Y. (2011). Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı. 2012-2023.
• Ağdaş, M., Bali, Ö. & Ballı, H. (2014). Afet Lojistiği Kapsamında Dağıtım Merkezi için Yer Seçimi: SMAA-2 Tekniği ile Bir Uygulama. Beykoz Akademi Dergisi, 2(1), 75-95.
• Arslan, H. M. & Yıldız, M. S. (2017). Maksimum Kapsama Modeli ile Yaralı Toplanma Noktalarının Konuşlandırılması: Düzce İlinde Bir Lokasyon Analizi. 15. Üretim Araştırmaları Sempozyumu, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Awasti, A., Chauhan, S.S. & Goyal, S.K. (2011). A Multi-CriteriaDecisionMaking Approach for Location Planning for Urban Distribution Centers Under Uncertainty. Mathematical and Computer Modelling, 53, 98-109.
• Bilgilioğlu, S.S, (2014). Ulusal Heyelan Haritaları için Coğrafi Veri Modelinin Geliştirilmesi ve Afet Yönetiminde Kullanılması. (Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aksaray.
• Chan F.T.S. & Kumar, N. (2007). Global Supplier Development Considering Risk Factors Using Fuzzy Extended. AHP-Based Approach, Omega-The International Journal of Management Science, 35, 417-431.
• Chan F.T.S., Kumar, N. & Choy, K. L. (2007). Decision Making Approach for the Distribution Centre Location Problem in an Supply Chain Network Using the Fuzzy-Based Hierarchical Concept. Journal of Engineering Manufacture, 221 (B): 725-739.
• Cheng, H. & Yang, X. K., (2012). A Comprehensive Evaluation Model for Earthquake Emergency Shelter. Sustainable Transportation Systems, 412- 2.
• Chen, N., Chen, L., Ma, Y., Chen, A. (2019). Regional Disaster Risk Assessment of China Based on Self-OrganizingMap Clustering, Visualization and Ranking. International Journal of Disaster Risk Reduct, 33, 196–206.
• Chen, Y. & Qu, L. (2006). Evaluating the Selection of Logistics Centre Location Using Fuzzy MCDM Model Based on Entropy Weight. Proceedings of the 6th World Congress on Intelligent Control on Automation, 21-23 June Dalian China, 7128-7132.
• Chu, J. & Su, Y. (2012). The Application of Topsıs Method in Selecting Fixed Seismic Shelter for Evacuation in Cities. Systems Engineering Procedia, 3, 391-397.
• Donevska, K. R., Gorsevski, P. V., Jovanovski, M. & Peševski, I. (2012). Regional Non-Hazardous Landfill Site Selection by İntegrating Fuzzy Logic AHP and Geographic İnformation Systems. Environmental Earth Sciences, 67(1), 121-131.
• El-Anwar, O., El-Rayes, K. & Elnashai, A. S. (2009). Maximizing The Sustainability of İntegrated Housing Recovery Efforts. Journal of Construction Engineering and Management, 136(7), 794-802.
• Erden, T. & Coşkun, M.Z. (2010). Acil Durum Servislerinin Yer Seçimi: Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve CBS Entegrasyonu. İTÜ Mühendislik Dergisi, 9(6), 37-50.
• Junian, J. & Azizifar, V. (2018). The Evaluation of Temporary Shelter Areas Locations Using Geographic Information System and Analytic Hierarchy Process. Civil Engineering Journal, 4(7), 1678-1688.
• Kobu B. (2008). Üretim Yönetimi. Genişletilmiş Güncellenmiş 14.Baskı, Beta Basım Yayım, İstanbul.
• Kütükçü, A. & Eren, T., (2017). Acil Durum Haberleşmesinde Kullanılan El Telsizinin Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri ile Seçilmesi. Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(2), 183-203.
• Liu, S., Chan, F. T. S. & Chung, S. H. (2011). A Study of Distribution Center LocationBased on theRoughSets and Interactive Multi-Objective Fuzzy Decision Theory. Robotics and Computer Integrated Manufacturing, 27: 426-433.
• Luna, S., & Pennock, M. J. (2018). Social Media Applications and Emergency Management: A Literature Review and Research Agenda. International Journal of Disaster Risk Reduction, 28, 565-577. Ofluoğlu, A, Baki, B. & Ar, I. (2017). Multi-Criteria Decision Analysis Model for Warehouse Location in Disaster Logistics. Journal of Management Marketing and Logistics, 4(2), 89-106.
• Özcan, T., Çelebi, N. & Esnaf, Ş. (2011). Comparative Analysis of Multi-Criteria Decision Making Methodologies and Implementation of A Warehouse Location Selection Problem. Expert Systems with Applications, 38: 9773–9779.
• Özcan, E., Danışan, T. & Eren, T. (2019). Hidroelektrik Santralların En Kritik Elektriksel Ekipman Gruplarının Bakım Stratejilerinin Optimizasyonu için Matematiksel Bir Model Önerisi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 25(4), 498-506. Peker, İ., Korucuk, S., Ulutaş, Ş., Okatan, B. S. & Yaşar, F. (2016). Afet Lojistiği Kapsamında En Uygun Dağıtım Merkez Yerinin AHS-VIKOR Bütünleşik Yöntemi ile Belirlenmesi: Erzincan İli Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(1), 82-103.
• Roh, S., Jang, H. & Han, C. (2013). Warehouse Location Decision Factors in Humanitarian Relief Logistics. The Asian Journal of Shipping and Logistics, 29(1): 103-120.
• Saaty, T.L., (1980). The Analytic Hierarchy Process. USA: Mcgraw-Hill International Book Company.
• Sönmezer, Y. B., Akbaş, S. O. & Işık, N. S. (2015). Kırıkkale İli Yerleşim Alanı için En Büyük İvme, Zemin Büyütmesi ve Hâkim Titreşim Periyodu Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 30(4).
• Şahin, Y. & Akyer, H. (2011). Ülke Kaynaklarının Verimli Kullanımı: 4x4 Arama ve Kurtarma Aracı Seçiminde AHS ve TOPSIS Yöntemlerinin Uygulaması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(5), 72-87.
• Şahin, Y. & Hazırcı, M. (2019). Geçici İskân Alanlarının Seçimi için AHP Temelli P-Medyan Modeli: Burdur Örneği. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 7(2), 403-417.
• Şahin, S. (2017). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Bulanık Ortamda Afet Yönetimi Sisteminde Geçici Barınma Alanları Yer Seçimi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tanyaş, M., Günalay, Y., Aksoy, L. & Küçük, B. (2013). Afet Lojistik Yönetiminde Rize İline Yönelik Yeni Model Önerisi. Bildiriler Kitabı, 256.
• Tekin T., G., Turgut, Y., Yılmaz, A., Arslan, S. & Camcı, A. (2019). Logistic Network Design for Post-Earthquake Planning: A Case Study for Umraniye District under Different Earthquake Scenarios. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 25(1), 98-105.
• Uslu, A. (2018). Afet Sonrası Hizmet Noktası Yer Seçimi için Kullanılacak Kriterlerin Belirlenmesi ve Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleri Kullanılarak Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale.
• Uzer, E. & Gülersoy, N. Z. (2011). Kentsel Kültür Mirası İçin Risk Analizi, Büyükada Örneği. İTÜ dergisi/A, 10(1).
• Üreten, S., (2006). Üretim/İşlemler Yönetimi Stratejik Kararlar ve Karar Modelleri. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Vitoriano, B., Ortuno, T., & Tirado, G. (2009). HADS, A Goal Programming‐Based Humanitarian Aid Distribution System. Journal of Multi‐Criteria Decision Analysis, 16(1‐2), 55-64.
• Yalçın, M. (2012). Afet Yönetimi-Hazırlık Bileşeni için Konumsal Veri Altyapısı Tasarlanması, Sel ve Taşkına Duyarlı Alanlar: İstanbul Avrupa Yakası Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yang, H., Yang, L. & Yang, S. (2011). Hybrid Zigbee RFID Sensor Network for Humanitarian Logistics Centre Management. Journal of Network and Computer Applications, (34): 938–948.