DÖVİZ PİYASALARINDA DÖVİZ REZERVLERİNİN DÖVİZ EKONOMİSİNE OLAN ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 97 - 119, 31.12.2024

Dr. Hatip Yurgiden , Nurullah Çelik

https://doi.org/10.54961/uobild.1489610

Öz

Döviz rezervlerinin günümüzde giderek artan bir öneme sahip olduğu ve özellikle gelişmekte olan piyasalar ile gelişmiş ekonomiler arasında önemli bir bağlantı unsuru olarak işlev gördüğü bilinmektedir. Döviz rezervlerinin kullanımı, merkez bankalarının ekonomik istikrarı sağlamak, para ve kur politikalarını desteklemek, dış ödemeleri gerçekleştirmek ve döviz likiditesini sağlamak gibi temel amaçları bulunmaktadır. Bu çalışmada, döviz rezervlerinin döviz piyasalarıyla olan ilişkisine bakılarak döviz ekonomisine olan etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, 2002-2023 yılları arasında literatür taraması yapılarak döviz rezervlerinin neden önemli olduğu ve döviz rezervlerinin kullanılmasında ne gibi sonuçlar doğuracağına bakılmıştır. Bunun yanı sıra, döviz kurundaki dalgalanmaların dış ticarete olan etkisi incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, döviz rezervlerinin gelişmekte olan piyasalar ile gelişmiş ekonomileri birbirine bağlamada giderek daha önemli bir rol oynadığı görülmüştür. Ayrıca, döviz kurundaki dalgalanmaların ülkelerin Pazar paylarına göre dış ticarette farklılıklar yaratabileceği tahmin edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Ekonomisi, Döviz Piyasası, Döviz Rezervi

Kaynakça

• Acaravcı A. & Dağlı, Ö. (2021). Döviz Kurundaki Değişkenliğin Türkiye Dış Ticaretine Etkisi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 7 (2), 213-232.
• Adler, G., Lama, R. & Medina, J. P. (2019). Foreign Exchange Intervention and Inflation Targeting: The Role of Credibility, Journal of Economic Dynamics & Control,106, 1-20. https://doi.org/10.1016/j.jedc.2019.07.002
• Aizenman, J. (2013). The Impossible Trinity (aka The Policy Trilemma), The Evidence and Impact of Financial Globalization, 381-390. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-397874-5.00041-5
• Alev, N. (2020). Döviz Kuru ve Döviz Kuru Volatilitesinin İhracat Ve İthalata Etkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 606-623.
• Altın, H. & Süslü, C. (2017). Türkiye İçin Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (2), 105-112.
• Andreou, E., Matsi, M. & Savvides, A. (2013). Stock and foreign exchange market linkages in emerging economies. Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, 27, 248-268.
• Ata, H. A. & Arslan, İ. (2003). Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi İlişkisi: Türkiye Örneği (1980-2000). Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2, 105-123.
• Aydın, M. (2020). Döviz Kuru Dalgalanmalarının Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir İnceleme. Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(3), 45-62.
• Bahtiyar, B. & Güdenoğlu, E. (2023). Türkiye’de Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Zamana Göre Değişen Nedensellik Testlerinden Bulgular. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (2), 454-481.
• Bernoth, K. & Herwartz, H. (2021). Exchange Rates, Foreign Currency Exposure and Sovereign Risk. Journal of International Money and Finance, 117, 1-18.
• Can, G. & Kılıç, C. (2021). Döviz Kurunun Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi: BRICS-T Ülkeleri için Panel Veri Analizi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 16(2), 48-59.
• Cornelius, P. (2016). Cross-border Fund Commitments, Due Diligence, and The Allocation Matrix, International Investments in Private Equity, 159-181. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-375082-2.10008-4
• Corporate Finance Institute-CFI, (2023, 01 Aralık). Foreign Exchange https://corporatefinanceinstitute.com/resources/foreign-exchange/foreign-exchange/
• Çiftci, N. (2014). Türkiye’de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 129-142.
• Davis, J. S., Devereux, M. B. & Yu, C. (2023). Sudden Stops and Optimal Foreign Exchange Intervention, Journal of International Economics,141, 1-19. https://doi.org/10.1016/j.jinteco.2023.103728
• Dülger, F. & Cin, M. F. (2002). Türkiye’de Döviz Kuru Dinamiklerinin Belirlenmesinde Parasalcı Yaklaşım ve Eşbütünleşme Yöntemiyle Sınama. ODTÜ Gelişme Dergisi, 29 (1-2), 47-68.
• Eichengreen, B., Lafarguette, R., Mehl, A. & Minesso, M. F. (2023). Technology and The Geography of Theforeign Exchange Market. Journal of International Money and Finance, 131, 1-22.
• Frankel, J. (2010). Monetary Policy in Emerging Markets, Handbook of Monetary Economics, 3, 1439-1520. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-53454-5.00013-X
• Giovanni, D. J. & Shambaugh, J. C. (2008). The Impact of Foreign Interest Rates on The Economy: The Role of The Exchange Rate Regime. Journal of International Economics, 74, 341-361.
• Gök, İ. Y., Özkul, G., & Öztürk, E. (2016). Merkez Bankası Müdahalelerinin Döviz Kurları Üzerine Etkileri: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 8(15), 359-384.
• Investing.com, (2023, 16 Aralık). Döviz Rezervi Nedir? Merkez Bankası Rezervi Neden Önemlidir?, https://tr.investing.com/analysis/doviz-rezervi-nedir-merkez-bankas-rezervi-neden-nemlidir1630166986 0viz%20rezervleri %20neden%20%C3%B6ne mlidir %3F,sahip%20olabilmek%20rezervlerle %20do%C4%9Frudan%20ili%C5 %9Fkilidir.
• Investopedia, (2023, 28 Kasım). Foreign Exchange Market: How It Works, History, and Pros and Cons, https://www.investopedia.com/terms/forex/f/foreign-exchange-markets.asp
• Kara, H., & Yılmaz, H. (2018). Döviz Rezervlerinin Kur İstikrarına Etkisi ve Türkiye Örneği. Uluslararası Ekonomi ve Finans Dergisi, 5(2), 78-95.
• Kızıltan, A. & Ciğerlioğlu, O. (2008). Türkiye’de Reel Döviz Kuru Değişmelerinin İhracat ve İthalata Etkisi. EKEV Akademi Dergisi, 36, 49-50.
• Kim, D. (2023). International Effects of Quantitati ve Easing and Foreign Exchange Intervention, Journal of International Economics,145, 1-35. https://doi.org/10.1016/j.jinteco.2023.103815
• Kim, S.S., Chung, J., Hwang, J. H. & Pyun, J. H. (2020). The Effectiveness of Foreign Debt in Hedging Exchange Rate Exposure: Multinational Enterprises vs. Exporting Firms, Pacific-Basin Finance Journal,64, 1-16. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2020.101455
• Kofali, A. (2021). Ekonomi 101. Döviz Rezervi Nedir? Neden Önemlidir? https://ekonomi101.net/doviz-rezervi-nedir-neden-onemlidir/
• Köse, N., Ay, A. & Topallı, N. (2008). Döviz Kuru Oynaklığının İhracata Etkisi: Türkiye Örneği (1995–2008). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 25-45.
• Melvin, M. & Norrbin, S. (2023). International Monetary Arrangements, International Money and Finance,21-48. https://doi.org/10.1016/B978-0-323-90621-0.00002-8
• Montoro, C. & Ortiz, M. (2023). The Portfolio Balance Channel of Capital Flows and Foreign Exchange Intervention in a Small Open Economy. Journal of International Money and Finance, 133, 1-21.
• Nasdaq, 2024. Foreign Exchange Reserves, https://www.nasdaq.com/glossary/f/foreign-exchange-reserves
• Özek, Y. & Ergür, H. O. (2022). Uluslararası Rezervler Döviz Piyasalarındaki Dalgalanmaları Önlemede Yeterli midir?. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 22-27.
• Reserve Bank of Australia-RBA, (2023, 28 Kasım). https://www.rba.gov.au/education/resources/explainers/exchange-rates-and-their-measurement.html
• Sa, F. (2013). Bilateral Financial Links, The Evidence and Impact of Financial Globalization, 51-65. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-397874-5.00045-2
• Saatçioğlu, C. & Karaca, O. (2004). Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(2), 183-195.
• Statista, (2023, 23 Aralık). Leading Countries World Wide, by value of Foreign Currency Reserves 2020 https://www.statista.com/statistics/368101/countries-with-largest-foreign-currency-reserves/
• Steiner, A. (2016). Determinants of the Public Budget Balance: The Role of Official Capital Flows, Global Imbalances, Financial Crises, and Central Bank Policies, 71-117. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-810402-6.00004-9
• Suslu, B. (2012). TCMB'nin Döviz Kuruna Müdahalesinin Nedenleri ve Sonuçları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(1).
• Şit, M. & Karadağ, H. (2019), Döviz Kurunu Belirleyen Ekonomik Faktörler: Türkiye Ekonomisi için ARDL Sınır Testi Uygulaması. International Journal of Economic and Administrative Studies 23, 151-168.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası-TCMB, (2023, 12 Aralık). https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Doviz+Efektif
• Türkiye İstatistik Kurumu-TUİK, (2024, 10 Şubat). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104&dil=1
• World Economic Forum-WEF (2022) What are Foreign Currency Reserves and Can They Help Combat The Global Economic Crisis? https://www.weforum.org/agenda/2022/08/foreign-currency-reserves-global-economic-crisis/
• Yücesan, M., Torun, M., & Kurt, S. (2017). Döviz Kuru Değişimlerinin Diş Ticaret Üzerine Etkileri: Türkiye’nin Yeni Diş Ticaret Pazarları Arayışında Seçilmiş Ülke Grupları Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1288-1297.
• Zhang, D., Zhuang, Y., Tang, P. & Han, Q. (2022). The Evolution of Foreign Exchange Market: A Network View, Physica A, 608, 1-25. https://doi.org/10.1016/j.physa.2022.128311