Demiryolu Mirası Kapsamında Tarihi Lojmanların İncelenmesi; Konya-Çumra Örneği

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 18, 28.10.2025

Huriye Alp Koç , Mine Sungur

Öz

Çalışmasının ana problemi, demiryolu mimarisine gerekli hassasiyetin gösterilmesine yönelik farkındalık oluşturmaktır. Tarım kenti olan Çumra’da üretilen tarım ürünlerinin demiryolu ulaşımı vasıtasıyla diğer kentlere ve ülkelere gönderilmesi amacıyla Konya Sulama Projesi inşaatına başlanmıştır. İnşaat sırasında işçi ve mühendislerin ikamet etmesi amacıyla dört adet lojman Almanlar tarafından inşa edilmiştir. Söz konusu lojmanlar hakkında çeşitli kurumların arşivlerinde ve bilimsel çalışmalarda yetersiz sayıda veriye ulaşılması çalışmanın önemini yansıtmaktadır. Çalışmada seçilen lojmanların incelenerek mekânsal ve cephesel olarak belgelendirilmesi çalışma konusu olarak belirlenmiştir. Söz konusu yapılar hakkında literatür kaynak taraması, yerinde gözlem, görüşme ve tespit çalışmalarından oluşan nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bir metodoloji izlenmiştir. Çalışma ile taşıdığı kültürel, ekonomik, sosyal anlamlar sebebiyle kenti diğer kentlerden ayıran değerlerin özgünlüğünün korunarak gelecek nesillere taşınması açısından arşivleme ve belgeleme uygulamalarının doğru ve sistematik bir biçimde oluşturulması gerekliliği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alman mimarisi , lojman , demiryolu mirası , Çumra

Etik Beyan

Yazar ve diğer üçüncü kişi ve kurumlarla çıkar çatışmasının olmadığını veya varsa bu çıkar çatışmasının nasıl oluştuğuna ve çözüleceğine ilişkin beyanlar ile yazar katkısı beyan formları makale süreç dosyalarına ıslak imzalı olarak eklenmiştir.

Destekleyen Kurum

Bu çalışmada herhangi bir finansal destek bulunmamaktadır.

Teşekkür

Bu çalışma kapsamında teşekkür edilecek kişi veya kurum bulunmamaktadır.

Analysis of Historical Lodgings within the Scope of Railway Heritage; Konya-Çumra Example

Öz

The primary issue of this study is to raise awareness regarding the necessity for sensitivity in railway architecture. The Konya Irrigation Project was initiated to facilitate the transportation of agricultural products from Çumra, a city recognized for its agricultural output, to other cities and countries via railway. To support this construction, four lodgings were established by German architects to accommodate workers and engineers. The lack of comprehensive data on these lodgings in the archives of various institutions and literature accentuates the importance of this study. The focus of the research is the examination of the selected lodgings, including an analysis of their spatial configurations and façade documentation. A methodological approach that includes a literature review, on-site observations, interviews, and investigative studies was adopted to assess these structures. The study's conclusions highlight the necessity of implementing systematic and effective archiving and documentation practices. Such measures are essential to preserve the distinctive cultural, economic, and social significance of these lodgings, ensuring their legacy is transmitted to future generations.

Anahtar Kelimeler

German architecture , lodging , railway heritage , Çumra

Etik Beyan

The author(s) declare that they do not have a conflict of interest with themselves and/or other third parties and institutions, or if so, how this conflict of interest arose and will be resolved, and author contribution declaration forms are added to the article process files with wet signatures.

Destekleyen Kurum

This study did not receive any financial support.

Teşekkür

There are no individuals or institutions to be acknowledged in this study.

Kaynakça

• Akbulut, E. (2023). Zonguldak-ırmak demiryolu hattı ve yapılarının koruma sorunları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Akçakaya, U. (2022). Bir karış fazla şimendifer: osmanlı’dan cumhuriyet’e demiryolu politikasının değişimi. ESOGÜ Tarih Dergisi, 5(1), 29–61. https://doi.org/10.47437/esogutd.1078259
• Alp Koç, H. (2024). Demiryolu mirası kapsamında Konya-Çumra tarihi yönetim binası ve lojmanların incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Selçuk Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Araz, M. (1995). Impacts of political decisions in the formation of railroads and railroad architecture in Turkey between 1856 and 1950 [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Başar, M. E. & Erdoğan, H. A. (2009). Osmanlı’dan cumhuriyet’e Türkiye’de tren garları. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 24(3), 29–44.
• Büyükşahin Sıramkaya, S., Yaldız, E., & Aydın, D. (2019, Nisan 5-6). Eski yapılar, yeni işlevler: Konya TCDD lojmanları. In L. Uğur (Ed.), ERASMUS Fen, Mühendislik ve Mimarlık Bilimlerinde Uluslararası Akademik Çalışmalar Sempozyumu Bildirileri. ASOS Yayınları.
• Bildirici, M. (1994). Tarihi su yapıları (Konya, Karaman, Niğde, Aksaray, Yalvaç, Mut, Silifke). T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.
• Can, M. (2009). Kültürel miras ve müzecilik çalışma raporu (Eylül 2009). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. http://teftis.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/1279,muserrefcanpdf.pdf?0
• Cultural and Natural Heritage Protection Board Archive, (2006).
• Çoygun Sabutay, G. L. (1996). Türkiye’de istasyon yapılarının geçmişten günümüze değişmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Çumra İlçe Oluşunun 97. Yılına Girdi. (2024, October 17). Çumra Belediyesi. https://www.cumra.bel.tr/Detay/cumra-ilce-olusunun-97-yilina-girdi-16878636632.html
• Çumra mahalleleri, (n.d.). Çumra ilçesi, Retrieved July 24, 2025 from https://sehirsorgula.com/cumra-mahalleleri/
• Durak, S. (2003). Bir modernleşme projesi olarak anadolu’da demiryolları ve bursa-mudanya demiryolu hattı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Erdoğan, H. A. (2005). Konya tren istasyonu ve yakın çevresinin gelişimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Google Map. (2024). Retrieved July 24, 2025 from https://www.google.com/maps
• Göktaş, A. (2020). Kütahya'daki tren istasyonları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Haştemoğlu, H. & Erkan, İ. (2013). Tarihsel süreçte türkiye’de demiryolu istasyon binaları ve isparta burdur örneği, History Studies, 5(6), 165–181. Doi Number: 10.9737/historyS912.
• Kalay, G., & Bölükbaşı Ertürk, A. E. (2023). Irmak – zonguldak demiryolu hattı: karabük (ismetpaşa) – zonguldak arası demiryolu mimari yapılanması. Sanat Tarihi Dergisi, 32(1), 169–203. https://doi.org/10.29135/std.1122249
• Kolay, E., Özkan, S., & Temiz, M. (2022). Yok olmaya yüz tutan bir miras: Afrin-Katma Tren İstasyonu. In C. Ülkü & H. Elemana (Eds.), 26. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı (pp. 1748–1779). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Mülayim, M. (2024). Çumra tarihi. çumra tanıtım ve ticaret rehberi, 62–64. https://konyayeniguncom.teimg.com/konyayenigun-com/uploads/2024/02/116sayi.pdf (Erişim Tarihi 20.02.2025).
• Muşmal, H. (2015). Konya ovası sulama projesi fikrinin ortaya çıkışı ve projeyle ilgili ilk çalışmalar. The Journal of Academic Social Science Studies, 33, 11–28. https://doi.org/10.9761/JASSS2705
• Özmertyurt, G. (2018). Niğde tren garı kompleksinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Konya Teknik Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr
• Özpay, A, G., Akpınar, E.,(2020). Kültürel mirasa bir örnek: Sivas cer atölyesi. Doğu Coğrafya Dergisi 25(44), 1-12. Özyiğit, H. (2017). Zamanın tanıkları: bozkurt ve çardak tren istasyonları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(39), 4379–407.
• Sezginalp, Ş. (2020). Station buildings in the history of turkish railways: catalogue of buildings constructed between 1850s-1950s, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ortadoğu Teknik Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr Sunay, S. (2021). Birinci ulusal mimarlık akımının taşrada izleri: cumhuriyetin demiryolu anıtlarından “kayseri istasyonu 31 plan numaralı lojman”. DTCF Dergisi, 61(2), 1101–1122.
• Sungur, M., & Alp Koç, H. (2025). Çumra kent kimliğinde bağdat demiryolu ve konya sulama projesi ara kesitinde tarihi istasyon ve yönetim binası. Kent Akademisi, 18(1), 353-372. https://doi.org/10.35674/kent.1513609 TCDD 6. Bölge Müdürlüğü Emlak Servis Müdürlüğü Arşivi, (2022). TCDD Konya-Çumra Gar Sahası Tescilli İstasyon Binası Rölöve-Restitüsyon-Restorasyon Raporu.
• Tuncer, B. & Tapur, T. (2012). Çumra'da Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. Marmara Coğrafya Dergisi, (25), 274–301.
• Uysal, M., Ersöz, Z. R., & Fazla, İ. A. (2019). Konya Tren Garı yerleşkesi tarihi lokomotif deposu için bir yeniden kullanım önerisi. Konya Sanat Dergisi, (2), 67–86.
• Yaldız, E., Sıramkaya, S., & Aydın, D. (2017, September 26–28). Station streets in formation of Anatolian city identity: Konya. In A. Beşgen & N. Kuloğlu (Eds.), Proceedings of the Livenarch 5th International Congress: Rejecting/Reversing Architecture (ss. 248–265). Karadeniz Teknik Üniversitesi.