Eğitim Örgütlerinde Örgütsel Vatandaşlık Alanında Yazılmış Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 51 - 63, 29.04.2025

Firdevs Yüksel Çetin , Gökhan Demirhan

https://doi.org/10.29065/usakead.1663008

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de 2005-2023 yılları arasında eğitim örgütlerinde örgütsel vatandaşlık davranışı konusunda yazılmış lisansüstü tezlerin analiz edilmesi ve örgütsel vatandaşlık davranışı konusunda yapılmış olan çalışmalarla ilgili benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu çalışmada betimsel doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın doküman havuzunu YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan ve 2005-2023 yılları arasında eğitim örgütlerinde örgütsel vatandaşlık konusunda yazılmış 152 lisansüstü tez oluşturmaktadır. Verileri toplamak için Örgütsel Vatandaşlık Davranışına İlişkin Yazılmış Tezleri İnceleme Formu hazırlanmıştır. Çalışma sonucunda toplanan veriler Excel programına aktarılmış, özet tablolar kullanılmış, sonrasında görsel olarak grafikler oluşturularak analizler tamamlanmış ve elde edilen verilerin yüzde ve frekans değerleri verilerek değerlendirmeler tamamlanmıştır. 2005-2023 yılları arasında yazılmış tezler genel olarak incelendiğinde araştırma yöntemi olarak çoğunlukla nicel yöntemin kullanıldığı, veri toplama yöntemi olarak anketin kullanıldığı, tesadüfi örnekleme yöntemin tercih edildiği ve betimsel analiz yöntemi ve tarama deseninin sıklıkla kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

örgütsel vatandaşlık davranışı, Betimsel analiz, eğitim örgütleri

Etik Beyan

Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulunun 08.02.2024 tarih ve 2024 26 sayılı kararı ekte yer almaktadır.

Analysis of Postgraduate Theses Written in the Field of Organizational Citizenship in Educational Organizations

Öz

In this study, it is aimed to analyze the postgraduate theses written on organizational citizenship behavior in educational organizations between 2005-2023 in Turkey and to reveal the similarities and differences related to the studies on organizational citizenship behavior. In this study, descriptive document analysis method was used. The document pool of the study consists of 152 postgraduate theses written on organizational citizenship in educational organizations between 2005-2023 in the YÖK National Thesis Center database. In order to collect the data, a Theses Review Form on Organizational Citizenship Behavior was prepared. The data collected as a result of the study were transferred to the Excel program, summary tables were used, then graphs were created visually and the analysis was completed and the evaluations were completed by giving the percentage and frequency values of the data obtained. When the theses written between 2005-2023 are examined in general, it is seen that quantitative method is mostly used as the research method, questionnaire is used as the data collection method, random sampling method is preferred, descriptive analysis method and survey design are frequently used.

Anahtar Kelimeler

organizational citizenship behavior, descriptive analysis, educational organizations

Kaynakça

• Akar, H. (2018). Türkiye’de eğitim örgütlerinde yapılan örgütsel sinizm çalışmalarının içerik analizi. Opus Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 2097–2127. https://doi.org/10.26466/opus.486812
• Akkoç, N., Özakca, A., Yılmaz, E., & Uçan, G. (2023). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları. Journal Of Academic Social Resources, 8(52), 3231–3244. https://doi.org/10.29228/asrjournal.70727
• Akyol, B. ve Akçay, R. C. (2015). Türkiye’deki örgütsel davranış çalışmalarının analizi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(1), 149–170. https://doi.org/10.17244/eku.22744
• Akyürek, M. İ. (2020). Uzaktan eğitim: Bir alanyazın taraması. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1–9. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mead/issue/56310/711904
• Atalay, C. G. (2010). Personel güçlendirme ve örgütsel vatandaşlık davranışı bağlamında insan kaynakları yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Aydın, A., Selvitopu, A. ve Kaya, M. (2018). Sınıf yönetimi alanındaki lisansüstü tezlerin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1), 41-56.
• Aydın, M. (1993). Çağdaş eğitim denetimi. Ankara. Pegem Yayınları.
• Balay, R. (2000). Örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayınları.
• Balay, R. (2002). İşgörenlerin örgütsel bağlılık etkenleri ve sonuçları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 237-246. https://doi.org/10.1501/egifak_0000001161
• Balcı, A. ve Apaydın, Ç. (2009). Türkiye’de eğitim yönetimi araştırmalarının durumu: Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi dergisi örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 59(59), 325-344.
• Basım, H.N. ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasi Bilimler Fakültesi Dergisi, 61(4), 83-102.
• Bateman, T. S., & Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the Good Soldier: the relationship between affect and employee “Citizenship” Academy of Management Journal, 26(4), 587–595. https://doi.org/10.5465/255908
• Belenkuyu, C. (2015). Örgütsel vatandaşlık davranışının örgütsel çıktılara ve liderlik stillerine etkisi: bir meta-analiz çalışması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Berber, A. (2010). Çalışanların örgütsel adalet algılamaları ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Boz, D., Duran, C. ve Behdioğlu, S. (2018). Örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel yenilikçiliğin toplam kalite yönetimi uygulamaları üzerindeki etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 58, 160-184.
• Çelik, N. (2024). İlkokullarda akıl ve zekâ oyunlarıyla ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 9(1), 123-136. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1446873
• Duygulu, E. ve Sezgin, O. B. (2015). Türkiye’de örgütsel davranış yazını doktora tezlerine yönelik bir i̇nceleme. İş ve İnsan Dergisi, 2(1), 13-25.
• Erdoğan, İ. (1996). İşletme yönetiminde örgütsel davranış. İstanbul: Avcıol Yayınları.
• Ertem, H. Y. (2020). Okullarda gözlenen örgütsel davranışlar: Bir i̇çerik analizi çalışması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 802–817. https://doi.org/10.17556/erziefd.668162
• Graham, J. W. (1991). An essay on organizational citizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 4, 249-270.
• Graham, J. W., & Van Dyne, L. (2006). Gathering information and exercising influence: two forms of civic virtue organizational citizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 18(2), 89–109. https://doi.org/10.1007/s10672-006-9007-x
• Gündüz, G. (2008). İşletmelerde kuramsallaşma uygulamalarına yönelik çalışan tutumlarının örgütsel vatandaşlık ile ilişkisine yönelik bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Gürbüz, S., Ayhan, Ö. ve Sert, M. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Türkiye’de yapılan araştırmalar üzerinden bir meta analizi. İş ve İnsan Dergisi, 1(1), 3-20.
• İşbaşı, J. Ö. (2000). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışının oluşumundaki rolü: Bir turizm örgütünde uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Kamer, M. (2001). Örgütsel güven, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul
• Karakuş, M. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin duygusal zekâ yeterliklerinin, öğretmenlerin duygusal adanmışlık, örgütsel vatandaşlık ve iş doyumu düzeylerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Karaman, A. ve Aylan, S. (2012). Örgütsel vatandaşlık. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 35-48.
• Kazu, İ. Y. ve Çam, H. (2019). Öğretmen yeterliği ve nitelikleri üzerine yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi: Bir içerik analizi çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1349–1367. https://doi.org/10.17755/esosder.516910
• Keskin, S. (2005). Öğretmenlerde çalışma değerleri ve örgütsel vatandaşlık. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Konovsky, M. A., & Organ, D. W. (1996). Dispositional and contextual determinants of organizational citizenship behavior. Journal of Organizational Behavior, 17(3), 253–266. https://doi.org/10.1002/(sici)1099-1379(199605)17:3
• Koşar, D. (2018). Türkiye’deki örgütsel vatandaşlık davranışı konulu tezlerin i̇ncelenmesi: Bir ı̇çerik analizi çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(2), 777–800. https://doi.org/10.17152/gefad.382021
• Koşar, D., Er, E., Kılınç, A. Ç. ve Koşar, S. (2017). Öğretmen liderliğine i̇lişkin yapılan çalışmaların i̇ncelenmesi: Bir i̇çerik analizi çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(7), 21–40. https://doi.org/10.29129/inujgse.317712
• Mercan, M. (2006). Öğretmenlerde örgütsel bağlılık örgütsel yabancılaşma ve örgütsel vatandaşlık. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Mor, D. ve Kara, B. (2023). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları i̇le okul gelişimi arasındaki ilişki. Social Sciences Studies Journal, 114(114), 7796–7809. https://doi.org/10.29228/sssj.70748
• Nielsen, T. M., Bachrach, D. G., Sundstrom, E., & Halfhill, T. R. (2010). Utility of OCB. Journal of Management, 38(2), 668–694. https://doi.org/10.1177/0149206309356326
• Oktay, M. (1996), İletişimciler için davranış bilimlerine giriş. İstanbul: Der Yayınları.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: the good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
• Özdemir, O. ve Kalınkara, Y. (2020). Bulanık mantık: 2000-2020 yılları arası tez ve makale çalışmalarına yönelik bir içerik analizi. Acta Infologica, 4(2), 155-174. https://doi.org/10.26650/acin.762872
• Özdemir, T. Y. Ve Orhan, M. (2018). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel sosyalleşme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 48(48), 73-90. https://doi.org/10.15285/maruaebd.372496
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Moorman, R.H., & Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers' trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. Leadership Quarterly, 1(2), 107-142.
• Polat, S. (2007). Orta öğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri, ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Savaşkan, Y. ve Kulualp, H. G. (2019). Duygusal emek konusunu araştıran lisansüstü tezlere yönelik bir içerik analizi değerlendirmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 818–837. https://doi.org/10.17755/esosder.459025
• Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
• Şara, P., Karadedeli, İ. ve Hasanoğlu, G. (2016). Sınıf yönetimi alanında Ulakbim’de taranan makalelerin incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 291-307.
• Ünüvar, T. G. (2006). An integrative model of job characteristics, job satisfaction, organizational commitment and organizational citizenship behavior. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Wagner, S. L., & Rush, M. C. (2000). Altruistic organizational citizenship behavior: context, disposition, and age. The Journal of Social Psychology, 140(3), 379–391. https://doi.org/10.1080/00224540009600478
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı) Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, K., & Taşdan, M. (2008). Organizational citizenship and organizational justice scales’ adaptation to Turkish. Education and Science, 33(50), 87-96. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/633/103
• Yorulmaz A. ve Çelik, S. (2016). İlkokul öğretmenlerinin örgütsel bağlılık, örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri, 6(1), 161-193.
• Yücel, C. ve Belenkuyu, C. (2017). Örgütsel vatandaşlık. S. Özdemir ve N. Cemaloğlu (Ed.), Örgütsel davranış ve yönetimi içinde (s. 331-360). Ankara: Pegem Akademi.
• Yücel, F. G. (2006). Öğretmenlerde mesleki tükenmişlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.