SOVYET VE SOVYET SONRASI DÖNEMDE AHISKA TÜRKLERİNİN KARŞILAŞTIKLARI İNSAN HAKLARI İHLALLERİ VE AYRIMCILIKLAR

Yıl 2017, Sayı: 18, 13 - 46, 01.03.2017

Serhat Keskin , Hazar Ege Gürsoy

Öz

Ahıska Türkleri günümüz Gürcistan sınırları içerisinde kalanSamtshe-Cavahetya bölgesinde yaşamış olan Türk dilli, Müslüman birtopluluktur. Bahsi geçen bölge, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetive Sovyetler Birliği arasında imzalanan Moskova (16 Mart 1921) veKars (13 Ekim 1921) antlaşmalarıyla Sovyetler Birliği’nin yönetimialtına girmiştir. 1944 yılında, Ahıska Türkleri diğer birçok Slav olmayanetnik grup gibi Sovyetler Birliği’nin güvenliğine tehdit oluşturduklarısuçlamasıyla anavatanlarından Orta Asya’ya sürgün edilmişlerdir. Busürgün, Ahıska Türklerinin maruz kaldığı ne ilk ne de son hak ihlalidir.Ahıska Türkleri, Sovyet ve Sovyet sonrası dönemde birçok ayrımcılığamaruz kalmışlardır. Ancak, günümüzde her ne kadar on farklı ülkeyeyayılmış olsalar da, Ahıska Türklerinin bir kısmı anavatanlarına geridönüş isteklerini muhafaza etmektedir. Bu makale Ahıska Türklerininmaruz kaldıkları hak ihlallerinin tarihsel ve hukuki boyutlarını, hemSovyet hem de Sovyet sonrası dönemi kapsayacak şekilde analizetmektedir. Bu bağlamda, Rusya’nın Krasnodar bölgesine yerleştirilenAhıska Türklerine yönelik tutumu ve Gürcistan devletinin AhıskaTürklerinin geri dönüşüne ilişkin politikaları detaylandırılarakincelenmektedir

Anahtar Kelimeler

Ahıska Türkleri, 1944 Sürgünü, Fergana Olayları

HUMAN RIGHTS VIOLATIONS AND DISCRIMINATION AGAINST AHISKA TURKS IN THE SOVIET AND POST-SOVIET PERIODS

Öz

Ahıska Turks (Meskhetian Turks) are a Turkish-speaking,Muslim community who were living in Samtskhe-Javakheti region ofGeorgia, which went under the control of Soviet regime in 1921 with thetreaties of Moscow (16 March 1921) and Kars (13 October 1921) signedbetween Grand National Assembly of Turkey and the Soviet Union. In1944, like many other non-Slavic nationalities, Ahıska Turks wereaccused of posing a threat to the national security of the Soviet Unionand thus, were deported from their homeland to Central Asia. However,this deportation was neither the first nor the last human rights violationthey have been subjected to. Ahıska Turks have experienced varioushuman rights violations under both Soviet and post-Soviet periods.Although dispersed to ten different countries, some Ahıska Turks stillpreserve the desire to return to their homeland. This article aims toanalyze the historical and legal dimensions of human rights violationsand discriminations experienced by Ahıska Turks both in Soviet andpost-Soviet periods. With that aim, this article pays special attention tothe attitude of Russia towards Ahıska Turks resettled in Krasnodarregion and the policies of Georgia regarding the repatriation of AhıskaTurks to their homeland

Anahtar Kelimeler

Ahıska Turks (Meskhetian Turks), 1944 Deportation

Kaynakça

• Aliyeva, Minara. “Ahıska Türkleri ve Anavatana Dönme Sorunu.” Yeni Türkiye, Türk Dünyası Özel Sayısı II, no. 54 (2013): 2686-2696.
• Avrupa Konseyi. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.” Erişim Tarihi: Ocak 14, 2017. http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_TUR.pdf.
• Aydıngün, Ayşegül, “Ahıska (Meskhetian) Turks: Source of Conflict in the Caucasus.” International Journal of Human Rigths, no. 6 (2002): 49-64.
• Aydıngün, Ayşegül. “Ahıska Türklerinin Dünü, Bugünü ve Yarını.” Yeni Türkiye, Türk Dünyası Özel Sayısı II. no. 54 (2013): 2665-2674.
• Aydıngün, Ayşegül. “Ahıska Türklerinin Gürcistan’a Dönüşü.” ASAM Bakış, Rapor No. 6 (2008): 1-20.
• Aydıngün, Ayşegül, Balım-Harding, Çiğdem, Hoover, Matthew, Kuznetsov, Igor ve Swerdlow, Steve. “Meskhetian Turks-An Introduction to their History, Culture and Resettlement Experiences.” Center for Applied Linguistics, (2006):1-37.
• Aydıngün, Ayşegül. “Etnik Bir Demokraside Müslüman Azınlık Olmak: Yeni Başlangıçlar Mümkün mü?.” Gürcistan’daki Müslüman Topluluklar – Azınlık Hakları, Kimlik ve Siyaset içinde, der. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker, Aslan Y. Şir, 83 -122. Ankara: Terazi Yayıncılık, 2016.
• Aydıngün, Ayşegül. “Resettlement and Belonging among Cultural and Ethnic Kin: Meskhetian Turks in Turkey.” The Meskhetian Turks at a Crossroads- Integration, Repatriation or Resettlement? içinde, der. Tom Trier ve Andrei Khanzin, 340-377. Berlin: LIT Verlag, 2007.
• Aydıngün, Ayşegül ve Asker, Ali. “Gürcistan: De Jure Üniter, De Facto Parçalı.” Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Azerbaycan, Gürcistan ve Ukrayna, Türk Dilli Halklar-Türkiye ile İlişkiler içinde, der. İsmail Aydıngün ve Çiğdem Balım, 117-207. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını, 2012.
• Aydıngün, Ayşegül, ve Aydıngün, İsmail. Ahıska Türkleri: Ulusötesi Bir Topluluk - Ulusötesi Aileler. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk - Kazak Üniversitesi, 2014.
• Aydıngün, İsmail. “Ne Doğu Ne Batı, Hem Doğu Hem Batı: Avrasya’nın ‘Geçiş’ Ülkesi Ukrayna.” Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Azerbaycan, Gürcistan ve Ukrayna-Türk Dilli Halklar-Türkiye ile İlişkiler içinde, der. İsmail Aydıngün ve Çiğdem Balım, 209-309. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını, 2012.
• Aydıngün, Ayşegül. “Ahıska Türkleri: Küresel Dinamikler Işığında Göç, Kimlik ve Ulusötesicilik.” Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu, c.2 (2017): 299-305.
• Baratashvili, Marat. Legal State of Meskh Repatriates in Georgia. Tbilisi: United States Informational Agency (USIA), 1998.
• Baydar-Aydıngün, Ayşegül. “Rethinking Ethnic Identity Formation: The Case of the Ahıska (Meskhetian) Turks in Turkey and Kazakhstan.” Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
• Biletska, Yulia ve Tuncel, Turgut K. “Ahıska Türklerinin Gürcistan’a Geri Dönüşü ve ‘Ermeni Faktörü.” Gürcistan’daki Müslüman Topluluklar – Azınlık Hakları, Kimlik ve Siyaset içinde, der. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker ve Aslan Y. Şir, 319-346. Ankara: Terazi Yayıncılık, 2016.
• Bugai, Nikolai ve Kotof, Kalinina. Mesketya Türkleri-Rehabilitasyon İçin Uzun Yol. Kısmen Çev. Kazım Dursun. Moskova: Russian Deportation Department, Vatan Society and Rehabilitation Found Publication, 1994.
• Buntürk, Seyfettin. Rus Türk Mücadelesinde Ahıska Türkleri. Ankara: Berikan Yayınları, 2007.
• Cobb, Robert. “Meskhetian Turks: Ten Years On.” Erişim Tarihi: Kasım 27, 2013. http://www.refworld.org/docid/5296fd8b4.html.
• Conquest, Robert. The Nation Killers-The Soviet Deportation of Nationalities. Glasgow: Macmillan, 1970.
• Council of Europe. “FCNM Factsheet.” Erişim Tarihi: Aralık 16, 2017. http://www.coe.int/en/web/minorities/fcnm-factsheet.
• Doğan, İlyas ve Salihpaşaoğlu, Yaşar. “Ahıska Türklerinin Uluslararası Statüsüne İlişkin Dönüm Noktaları.” Ahıska Dosyası, yıl: 1, sayı: 1 (2007):10-16.
• Geostat. “2014 General Population Census Results-Total Population by Regions and Ethnicity.” Erişim Tarihi: Şubat 5, 2018. http://census.ge/files/results/engli sh/17_Total%20population%20by %20regions%20and%20ethnicity.xls.
• Gökdemir, A. Ender. Cenûb-i Garbi Kafkas Hükümeti. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1989.
• Gürsoy, H. Ege. “Etnik Bir Demokraside Azınlık Tanımı ve Azınlık Hakları: Gürcistan’daki Ahıska Türkleri.” Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu, c.2 (2017): 375-384.
• Hasanoğlu, İbrahim. “Ahıska Türklerinin Geri Dönüş Sorunu ve Gürcistan’ın Yükümlülükleri.” OAKA, c.10 no. 20 (2015): 75-105.
• Keskin, Serhat. “Ahıska Türklerinin Gürcistan’a Geri Dönüşü: 2007 Geri Dönüş Yasası ve Uygulamadaki Sorunlar.” Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu, c.2 (2017): 399-409.
• Keskin, Serhat ve Anaç, Özge. “Ahıska Türklerinin 1944 Sürgünü’nden Günümüze Gürcistan’a Geri Dönüş Mücadelesi ve 2007 Yılına Kadar Dönenlerin Durumu.” Gürcistan’daki Müslüman Topluluklar – Azınlık Hakları, Kimlik ve Siyaset içinde, der. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker ve Aslan Y. Şir, 275 -294. Ankara: Terazi Yayıncılık, 2016.
• Keskin, Serhat, Mehmet Oğuzhan Tulun ve Aytaç Yılmaz. “2007 Geri Dönüş Yasası ve Ahıska Türklerinin Gürcistan’a Geri Dönüş Sürecindeki Son Durum.” Gürcistan’daki Müslüman Topluluklar – Azınlık Hakları, Kimlik ve Siyaset içinde, der. Ayşegül Aydıngün, Ali Asker ve Aslan Y. Şir, 295 -318. Ankara: Terazi Yayıncılık, 2016.
• Khazanov, Anatoly M. “Meskhetian Turks in Search of Self-Identity.” Central Asian Survey, c. 11, no. 4 (1992): 1-16.
• Khazanov, Anatoly M. “People with Nowhere to Go: The Plight of the Meskhetian Turks.” After the USSR-Ethnicity, Nationalism, and Politics in the Commonwealth of Independent States. Wisconsin: University of Wisconsin Press, 1995.
• Kreindler, Isabelle. “The Soviet Deported Nationalities: A Summary and Update.” Soviet Studies, c. 38, no. 3 (1986): 387-405.
• Kuznetsov, Igor. “Constructing Identity and Social Networks: Meskhetian Turks in the Russian Federation.” The Meskhetian Turks at a Crossroads - Integration, Repatriation or Resettlement? içinde, der. Tom Trier ve Andrei Khanzin, 197-237. Berlin: LIT Verlag, 2007.
• Kütükçü, M. Akif. “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Ahıska Türklerinin Anavatanlarına Dönüş Sorunu.” Akademik Bakış, no. 13 (2005): 271-285.
• Osipov, Alexander G. “Falling Between the Cracks: The Legal Status of the Meskhetian Turks in the Russian Federation.” The Meskhetian Turks at a Crossroads-Integration, Repatriation or Resettlement? içinde, der. Tom Trier ve Andrei Khanzin, 435-486. Berlin: LIT Verlag, 2007.
• Osipov, Alexander “Meskhetian Turks in Krasnodar Krai in 2003.” Erişim Tarihi: Şubat 3, 2018. http://lists.delfi.lv/pipermail/minelres/2004-January/003157.html.
• Osipov, Alexander G. ve Cherepova, Olga. “The Violation of the Rights of Forced Migrants and Ethnic Discrimination in Krasnodar Territory.” The Situation of the Turks-Meskhetians. Moscow: Human Rights Center (1996).
• Pentikäinen, Oskari ve Trier, Tom. “Between Integration and Resettlement: The Meskhetian Turks.” ECMI Working Paper, no. 21 (2004).
• Peuch, J. Christophe. “Russia: Krasnodar Meskhetians Fast To Protest Ethnic Discrimination.” Erişim Tarihi: Şubat 3, 2018. https://www.rferl.org/a/1100133.html.
• Ray, Kakoli. “Repatriation and De-territorialization: Meskhetian Turks’ Conception of Home.” Journal of Refugee Studies, c. 13, no. 4 (2000): 391-414.
• Ryazantsev, Sergei. Ethnic Migration and Condition of the Meskhetian Turks at the South of Russia. Stavropol. Russia: United Nations High Commissioner for Refugees and Danish Refugee Council (2000).
• Shanin, Theodor. “Soviet Theories of Ethnicity: The Case of a Missing Term.” NLR, no: 158 (1986).
• Sheehy, Ann ve Nahaylo, Bohdan. “Crimean Tatars, Volga Germans and Meskhetians: Soviet Treatment of Some National Minorities.” Minority Right Group Report, no. 6 (1980).
• Sumbadze, Nana. “Back Home Again: The Repatriation and Integration of Meskhetian Muslims in Georgia.” The Meskhetian Turks at a Crossroads-Integration, Repatriation or Resettlement? içinde, der. Tom Trier ve Andrei Khanzin, 288-339. Berlin: LIT Verlag, 2007.
• Swerdlow, Steve. “Understanding Post-Soviet Ethnic Discrimination and the Effective Use of U.S. Refugee Resettlement: The Case of the Meskhetian Turks of Krasnodar Krai.” California Law Review, c: 94, no: 6, (2006): 1826-1878.
• The Public Defender of Georgia. “The Situation of Human Rights and Freedoms in Georgia. Annual Report of the Public Defender of Georgia 2013.” Erişim Şubat 3, 2018. http://www.ombudsman.ge/uploads/other/1/1934.pdf.
• Tolz, Vera. “New Information about the Deportation of Ethnic Groups under Stalin.” Report on the USSR, c. 3, no. 17, (1991): 16-20.
• Tomlinson, Kathryn. “Coping as kin: Responses to suffering amongst displaced Meskhetian Turks in post-Soviet Krasnodar, Russian Federation.” Basılmamış doktora tezi, University College London, 2001.
• Trier, Tom ve Khanzin, Andrei. The Meskhetian Turks at A Crossroads - Integration, Repatriation or Resettlement?. Berlin: LIT Verlag, 2007.
• Trier, Tom, Tarkhan-Mouravi, George ve Kilimnik, Forrest. Meskhetians: Homeward Bound...,.Georgia: European Center for Minority Issues (ECMI), 2011.
• Uravelli, Orhan. “Şevarnadze’nin Ardından.” Bizim Ahıska, y. 10, s. 35, (2014): 32-37.
• Uravelli, Orhan. “Sovyet Resmi Belgelerinde Ahıska Sürgünü.” Bizim Ahıska, no. 16, (2011): 8-12.
• Üren, Mustafa. “Kimlik, Çıkar ve Jeopolitik Ekseninde Ahıska Türkleri Sorunu.” Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
• Yunusov, Arif. Meskhetian Turks: Twice Deported People. Baku: Institute of Peace and Democracy, 2000.