Farklı Fenolojik Özelliklere Sahip Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Ekin Sap Arısı [(Cephus pygmaeus L. (Hymenoptera: Cephidae)] Zararına Dayanıklılık Yönünden İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 1, 65 - 76, 31.03.2017

Hasan Kılıç Yunus Bayram Sertaç Tekdal

https://doi.org/10.29133/yyutbd.305101

Cited By: 5

Öz

Ekin sap arısı [Cephus pygmaeus L. (Hymenoptera: Cephidae)] ülkemiz buğday ekili
alanlarda yaygın olarak görülen önemli zararlılardan biridir. Bu çalışmada Ekin
sap arısının, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaygın olarak ekimi yapılan bazı
ekmeklik buğday çeşitlerinin verim unsurlarında meydana getirdiği zarar durumu
araştırılmıştır. Çalışmalar, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim
Merkezi’nde 2007-2008 ve 2008-2009 yıllarında yürütülmüş olup, çalışmada 12 hat
ve çeşitten oluşan ekmeklik buğday denenmiştir. Bulaşık bitkilerin tespiti için
parsellerden 0.75 m x 2 sıradan ve 4 tekerrür üzerinden örnekleme yapılmıştır.
Ekin sap arısı ile bulaşık bitki oranı 2007-2008 yılında %0.0-18.62 arasında yer
alırken, 2008-2009 yılında %0.0-8 arasında yer almıştır. Kontrol çeşitlerinden Nurkent, Pehlivan ve Sagittario’da
2007-2008 yılında sırasıyla %13.1, %11.3 ve %5.26 olarak bulunurken, 2008-2009
yılında ise %3.71, %5.5 ve %0 olarak belirlenmiştir (P < 0.05). Çeşit ve
hatlara ait başakta tane ağırlığında en yüksek azalma 2007-2008 yılında %36.1
ile Sagittario çeşidinde, en düşük azalma ise %0 ile G6 hattında meydana
gelmiştir (P<0.05).

Anahtar Kelimeler

Cephus pygmaeus, Ekin sap arısı, Ekmeklik buğday, Verim ve verim unsurları

Evaluation in Terms of Resistance to Wheat Stem Sawfly [Cephus pygmaeus L. (Hymenoptera: Cephidae)] Damage of Bread Wheat Genotypes with Different Phenological Characters

Öz

Wheat
stem sawfly [Cephus
pygmaeus L. (Hymenoptera: Cephidae)] is one of the most common and
important pests in wheat cultivated areas of Turkey. In this study, the
effect of wheat stem sawfly damage on yield and yield components of some common
cultivated bread wheat varieties that common in Southeastern Anatolia Region
have been investigated. Studies were established in GAP International
Agricultural Research and Training Center in 2007-2008 and 2008-2009 years and
12 wheat lines and varieties were tested in this study. For determining
infested wheat plants, samples have been taken from each plot as 0.75 m x 2
lines with four replications. While infestation rate of saw fly in 2007-2008
was found as 0.0-18.62%, in 2008-2009 this rate was found as 0.0-8%.
Infestation rate of control varieties such as Nurkent, Pehlivan and Sagittario
in 2007-2008 have been determined as 13.1%, 11.3% and 5.26% respectively, while
in 2008-2009 this rate decreased as 3.71%, 5.5% and 0% (P<0.05). It was observed
that maximum reduction in kernel weight spike was found as 36.1% in Sagittario
cultivar, while minimum reduction was found as 0% in G6 cultivar (P<0.05). 

Anahtar Kelimeler

Cephus pygmaeus, Wheat stem sawfly, Bread wheat, Yield and yield components

Kaynakça

• Abbas K, Zadeh H, Ghadiri S, Ol-Lah V (2004). An investigation on wheat cultivars resistance to sawfly (Cephus pygmaeus). FAO. AGRİS.: http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=IR20080 00308. (Erişim tarihi: 06.09.2016)
• Adıgüzel N (1978). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Ekinlerde Zarar Yapan Sap Tırtılları (Lepidoptera) Tanınmaları, Yayılışları, Kısa Biyolojileri ve Zararları Üzerinde Araştırmalar. Diyarbakır Bölge Zirai Mücadele Araşt. Enst.(Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi).
• Aktaş H, Kılıç H, Kendal E, Altıkat A (2010). Diyarbakır koşullarında bazı ekmeklik (Triticum aestivum L.) buğday çeşit ve hatlarının verim ve verim unsurlarının değerlendirilmesi. Uluslararası Katılımlı Kamu-Üniversite-Sanayi İşbirliği Sempozyumu (24-26 Diyarbakır, Mayıs 2010), s. 357-363.
• Aktaş H, Kılıç H, Kendal E, Tekdal S, Kahraman M, Altıkat A (2011). Diyarbakır koşullarında bazı ekmeklik (Triticum aestivum L.) buğday genotiplerinin verim ve kalite bakımından değerlendirilmesi. I. Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı (27-30 Nisan 2011 Eskişehir), s. 2273-2283, 2011.
• Albert T, Sherman J, Hofland M, Lanning S, Blake N, Grabbe R, Lamb P, Martin J, Weaver D (2014). Resistance to Cephus cinctus Norton, the wheat stem sawfly, in a recombinant inbred line population of wheat derived from two resistance sources. Plant Breeding, 133: 427-432.
• Anonim (2009). Meteoroloji Genel Müdürlüğü resmi verileri. www.meteor.gov.tr.
• Aydın N, Bayramoğlu HO, Mut Z, Özcan H (2005). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının Karadeniz koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 11(3): 257-262.
• Carolyn K (2012). Wheat stem sawfly decision support strategy. A sustainable, integrated approach to controlling a serious Top Crop Manager. May. Erişim tarihi: 26.02.2017. http://www.topcropmanager.com/insect-pests/wheat-stem-sawfly-decision-support-strategy-11503
• Baniţă, Emilia, Popov, C., Şarpe, Doina, Voicu, M., Cantoreanu, Maria, Vilău, Florica, Luca, Emilia, (1996). Cercetări privind evoluţia faunei de artropode dăunătoare şi utile în agroecosistemul grâului de toamnă din câmpia Olteniei. A lll-a Conferinţă Naţională pentru Protecţia Mediului, Brasov: 60-65.
• Berzonsky WA, Ding H, Haley SD, Harris MO, Lamb RJ, McKenzie RIH, Ohm HW, Patterson FL, Peairs FB, Porter DR, Ratcliffe RH, Shanower TG (2003). Breeding wheat for resistance to insects. Plant Breed. Rev. 22: 222-296.
• Birişik N, Bayram Y, Kılıç M, Mutlu Ç, Öğreten A, Eren S, Kaplan M, Süer E, Baran B, Duman K, Karaca V, Duman M, Çiftçi O, Türkölmez Ş, Peçen A, Sağır P, Yatkın G, Güler B, Kaya C, Çelik Y, Orak A, Yaman B ve Ateş E (2017). Teoriden pratiğe kültürel mücadele (Ed: Nevzat Birişik). Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yayınları. www.tarim.gov.tr. S. 285.
• Blum A (1985). Photosynthesis and transpiration in leaves and ears of wheat and barley varieties. J. Exp. Bot. 36: 432-440.
• Delaney KJ, Peterson RKD, Weaver DK (2010). Photosynthesis and yield reductions from wheat stem sawfly (Hymenoptera: Cephidae): interactions with wheat solidness, water stress, and phosphorus deficiency. J. Econ. Entomol. 103:516-524.
• Fulbright J, Wanner K and Weaver D (2011). Wheat stem sawfly biology. agriculture and natural resources (Pest Management). Montana State University. MT201107AG New 8/11. P.4.
• Gebeyehou G, Knott DR, Baker RJ (1982). Relations among durations of vegetative and grain filling phases, yield Components and grain yield in durum wheat cultivars. Crop Sci. 22: 287-290.
• Genç I (1974). Yerli ve Yabancı ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinde verim ve verime etkili başlıca karakterler üzerinde araştırmalar. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yay. No:82. Bilimsel İnceleme ve Araştırma Tezleri,10.
• Hoel BO (1998). Use of a hand-held chlorophyll meter in winter wheat: Evaluation of different measuring positions on the leaves. Acta Agric. Scand., Sect. B, Soils and Plant Sci. 48:222-228.
• Holmes ND, Peterson LK (1960). The influence of the host on oviposition by the wheat stem sawfly, Cephus cinctus Nort. (Hymenoptera: Cephidae). Can. J. Plant Sci. 40: 29-46.
• Holmes ND (1977). The effect of the wheat stem sawfly, Cephus cinctus (Hymenoptera: Cephidae), on the yield and quality of wheat. The Canadian Entomologist, 109(12): 1591-1598.
• JMP (2007). Copyright © 2007), SAS Institute Inc. Statistic software program.
• Karaca V, Gözüaçık C, Şimşek Z (2012). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde hububatın entomolojik sorunları ve çözüm önerileri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 5(2): 154-159.
• Kılıç H, Erdemci İ, Karahan T, Aktaş H, Karahan H, Kendal E (2005). Güneydoğu Anadolu Bölgesi şartlarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim stabiliteleri üzerine araştırmalar. GAP IV. Tarım Kong. (21-23 Eylül 2005 Şanlıurfa). s. 809-814.
• Kılıç H (2007). Güneydoğu Anadolu Bölgesi tahıl değerlendirme raporu 2006-2007. Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Diyarbakır.
• Kılıç H, Kendal E, Aktaş H, Tekdal S (2014). İleri kademe ekmeklik buğday hatlarının farklı çevrelerde tane verimi ve bazı kalite özellikleri yönünden değerlendirilmesi Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4(4):87-95.
• King C (2012). Wheat stem sawfly decision support strategy: A sustainable, integrated approach to controlling a serious pest. Top Crop manager..http://www.topcropmanager.com/insect-pests/wheat-stem-sawfly-decision-support-strategy-11503 (Erişim tarihi: 08.09.2016)
• Lamb RJ, Wise IL, Smith MAH, McKenzie RIH, Thomas J, Olfert O (2002). Oviposition deterrence against Sitodiplosis mosellana (Diptera: Cecidomyiidae) in spring wheat (Gramineae). Canadian Entomologist 134: 85- 96.
• Macedo TB, Weaver DK, Robert K, Peterson D (2006). Characterization of the Impact of Wheat Stem Sawfly, Cephus cinctus Norton, on Pigment Composition and Photosystem II Photochemistry of Wheat Heads Entomol. 35(4): 1115-1120.
• Michaud JP (2013). Wheat Stem Sawfly. Kansas State University agricultural experiment station and cooperative extension service MF3089. p3. http://www.bookstore.ksre.ksu.edu/pubs/mf3089.pdf. (Erişim tarihi 08.09.2016).
• Miller RH, Pike KS (2002). Insect in wheat-based systems in bread wheat improvement and production. In: Curtis, B. C., Rajaram, S., Gomez Macpherson, H. (Eds.), FAO Plant Production and Protection Series No. 30, Rome.
• Morrill WL, Kushnak GD (1999). Planting date influence on the wheat stem sawfly (Hymenoptera: Cephidae) in spring wheat. J. Agric. Urban Entomol. 16:123–128.
• Morrill WL, Weaver DK, Johnson GD (2001). Trap strip and field border modification for management of the wheat stem sawfly Cephus cinctus Norton (Hymenoptera: Cephidae). J. Ento. Sci. 36: 34 -35.
• Mutlu Ç, Karaca V, Tonga A, Erol Ş, Duman M, Blank S (2016). The studies of wheat stem sawflies (Hym.:Cephidae) in Southeast Anatolia Region, Turkey. International Conference on Natural Science and Engineering (ICNASE’16) March 19-20, 2016, Kilis.
• Özberk İ, Atlı A, Yücel A, Özberk F, Coşkun Y (2005). Wheat stem sawfly (Cephus pygmaeus L) damage; impacts on grain yield, quality and marketing prices in Anatolia. Crop Protection 24: 1054-1060.
• Pena RJ, Amaya A, Rajaram S, Mujeeb A (1990). Variation in quality characteristics with some spring 1B/1R translocation wheat. Journal of Cereal Science. 12: 105-112.
• Peterson RKD, Knodel J, Shanower T, Patrick B (2016). Integrated pest management of wheat stem sawfly in North Dakota. E1479 (Revised) NDSU Extension Service North Dakota State University. https://www.ag.ndsu.edu/publications/crops/integrated-pest-management-of-wheat-stem-sawfly-in-north-dakota/e1479.pdf. (Erişim Tarihi 06.09.2016)
• Popov C, (2003). Recomandări privind combaterea larvelor ploşniţelor cerealelor (Eurygaster integriceps), în anul 2003, Probl. Prot. Plant. 31(1): 99-102.
• Popov C, Trotuş E, Vasilescu S, Bărbulescu A and Râşnoveanu L (2006). Drought effect on pest attack in field crops. Romanian Agricultural Research. http://www.incda-fundulea.ro/rar/nr23/23.8.pdf
• Seçkin R (1970). Buğdayın bileşimi ve kalitesine etki yapan faktörler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.430 Konferanslar Serisi 8, Ankara.
• Shanower TG, Hoelmer KA (2004). Biological control of wheat stem sawflies: past and future. J. Agric. Urban Entomol. 21 (4): 197-220.
• Sherman JD, Weaver DK, Hofl ML, Sing SE, Buteler M, Lanning SP, Naruoka Y, Crutcher F, Blake NK, Martin JM, Lamb PF, Carlson GR, Talbert LE (2010). Identification of novel QTL for sawfly resistance in wheat. Crop Science, 50:73-86.
• Szczepaniec A, Glover KD, Berzonsky W (2015). Impact of solid and hollow varieties of winter and spring wheat on severity of wheat stem sawfly (Hymenoptera: Cephidae) infestations and yield and quality of grain. J Econ Entomol.108(5):2316-2325.
• Sahin M, Göçmen A ve Aydoğan S (2004). Ekmeklik buğdayda mini SDS (sodyum dodesil sülfat) sedimantasyon testi ile bazı kalite özellikleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Bitkisel Araştırma Dergisi 2: 1-5.
• Şimşek Z (1991). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde hububat hortumlu böceği (Pachytchius hordei (Brulle): Coleoptera, Curculionidae)’nin yayılış alanları ve biyo-ekolojisi üzerinde araştırmalar. TO ve Köyişleri Bakanlığı Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enst. Müd., Araştırma Eserleri Serisi, No:7,147s.
• Tulio B. Macedo,1 David K. Weaver, And Robert K. D. Peterson (2006) .Characterization of the Impact of Wheat Stem Sawfly, Cephus cinctus Norton, on Pigment Composition and Photosystem II Photochemistry of Wheat Heads Environmental Entomology, 35(4):115-120
• Tülek A, Koçak E, Akın K, Kahraman T (2011). Ekin sap arısı (Cephus pygmaeus L. (Hymenoptera: Cephidae))’nın bazı ekmeklik buğday çeşitlerinde kalite ve verim komponentleri üzerine etkisi. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri (28-30 Haziran 2011, Kahramanmaraş).
• Ünal SS (2003). Buğday un ve kalitesinin belirlenmesinde uygulanan yöntemler, Nevşehir Ekonomisinin sorunları ve Çözüm Önerileri: Un Sanayi Örneği. Erciyes Üniversitesi, Nevşehir İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. Nevşehir Ekonomisi Sempozyumu Bildirileri, 27-28 Haziran 2003, I: 15-29.
• Wallace LE, McNeal FH (1966). Stem sawflies of economic and importance in grain crops in the United States. Technical bulletin No: 1350, p.5.
• Weaver DK, Buteler M, Hofland M, Runyon JB, Nansen C, Talbert LE, Lamb P, Carlson GR (2009). Cultivar Preferences of ovipositing wheat stem sawflies as influenced by the amount of volatile attractant. J. Econ. Entomol. 102(3): 1009-1017.
• Williams P, El-Haremein FJ, Nakkoul H, Rihav S (1986). Crop quality evaluation methods and guidelines. ICARDA. Technical Manual 14 (Rev.1).
• Yıldırım A, Sakin MA, Gökmen S (2005). Tokat Kazova koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşit ve hatlarının verim ve verim unsurları yönünden değerlendirilmesi. G.O.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1): 63-72.
• Yurtsever N (1984). Deneysel istatistik metotları. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü yayın no:121/56. Ankara.