Ekim Sıklığının Ekmeklik Buğday Çeşitlerinde (Triticum aestivum L.) Verim ve Bazı Kalite Özelliklerine Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 4, 788 - 800, 31.12.2020

İbrahim Ulucan Mehmet Atak

https://doi.org/10.29133/yyutbd.698437

Cited By: 5

Öz

Bu deneme, 2017-2018 bitki yetiştirme döneminde, Hatay-Reyhanlı’da ekim sıklığının ekmeklik buğday çeşitlerinde verim ve bazı kalite özelliklerine etkisini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Altı adet ekmeklik buğday çeşidi (Karatopak, Seri-2013, Osmaniyem, Yakamoz, Sagittario ve Masaccio) ve üç ekim sıklığı (450, 550 ve 650 tohum / m2) kullanılarak yetiştirilmiştir. Denemeler; Tesadüf Blokları Bölünmüş Parseller Deneme Deseninde 3 tekerrürlü olarak kurulmuş olup, ana parsellere ekim sıklıkları ve alt parsellere ise çeşitler yerleştirilmiştir. Çalışmada; başaklanma süresi, bitki boyu, başakçık sayısı, başakta tane sayısı, fertil başak sayısı, tane verimi, bin tane ağırlığı, protein oranı, yaş gluten oranı ve sedimentasyon değeri özellikleri incelenmiştir. Deneme sonucunda; ekim sıklığı x çeşit interaksiyonu, başaklanma süresi, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, tane verimi, protein oranı, yaş gluten oranı ve sedimentasyon değeri özellikleri için önemli bulunmuştur. Ekim sıklığı, başaklanma süresi, fertil başak sayısı, tane verimi ve protein oranı özellikleri için önemli olurken, çeşitler ise, başaklanma süresi, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, tane verimi, protein oranı, yaş gluten oranı ve sedimentasyon değeri yönünden önemli bulunmuştur. Ekim sıklığı artıkça başaklanma süresi kısalmış, fertil kardeş sayısı ve protein oranı ise artmıştır. Ekim sıklıkları yönünden en yüksek tane verimi 559.2 kg/da ile 550 tohum/m2 uygulamasından elde edilmiş olup, bu uygulamayı 520.0 kg/da ile 650 tohum/m2 ve 519.4 kg/da ile 450 tohum/m2 uygulamaları izlemiştir. Çeşitler yönünde ise tane verimleri 652.6 kg/da (Yakamoz) 456.7 kg/da (Karatopak) kg/da arasında değişim göstermiştir. Sonuçlarımız, ekim sıklığının ekmeklik buğday çeşitlerinde verim ve kalite üzerine genotiplere göre değişen oranlarda etkili çevresel bir faktör olduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, çeşit, ekim sıklığı, tane verimi

Effects of Seeding Rates on Yield and Some Quality Traits of Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Cultivars

Öz

This study was conducted in Hatay-Reyhanlı conditions during 2017-2018 plant growing season to determine the effect of seeding rate effect on the yield and some quality characteristics of bread wheat cultivars. Six bread wheat cultivars (Karatopak, Seri-2013, Osmaniyem, Yakamoz, Sagittario and Masaccio) and three seeding rates (450, 550 and 650 seeds m-2) were tested. The experimental design was split plot arranged completely randomized block design with three replications. Seeding rates was settled in main plots and cultivars were settled in sub plots. Heading date, plant height, spikelet number, kernel number per spike, fertile tiller number, grain yield, thousand kernel weight, protein ratio, wet gluten ratio and sedimentation values were investigated. Seeding rates x cultivar interaction was significant in terms of heading dates, grain yield, and protein ratio. Cultivars were significant in terms of heading date, kernel number per spike, kernel weight per spike, grain yield, protein ratio, wet gluten ratio and sedimentation value. As the seeding rates increased the duration of the heading period was shortened, fertile tiller number and protein ration were decreased. In terms of seeding rates the highest grain yield of 5592 kg ha-1 was obtained from seeding rate of 550 seed m-2, followed by 650 seed m-2 with 5200 kg ha-1 and 450 seed m-2 with 5194 kg ha-1. In terms of cultivars, mean grain yield varied between 6526 kg ha-1 (Yakamoz) 4567 kg ha-1 (Karatopak). Our results showed that seeding rates was an effective environmental factor affecting yields and quality of bread wheat cultivars at varying rates.

Anahtar Kelimeler

Cultivar, Bread wheat, Seeding rate, Grain yield, Quality

Kaynakça

• Anonim. (2017). T.C. Hatay Valiliği. İl, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2017 Yılı Faliyet Raporu. 84 sayfa. Hatay.
• Anonim, (2018). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Hatay il müdürlüğü.
• Arısoy, R.Z., Kaya, Y., Taner, A., Çeri, S., Gültekin, İ. (2005). Konya koşullarında farklı tohum sıklıklarında ekilen buğday ve tritikalenin verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye Ⅵ. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül 2005, Antalya (Araştırma sunusu Cilt1, Sayfa 131-135).
• Atlı, A., Koçak, N., & Aktan, M. (1999). Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 345-351, 8-11 Haziran, Konya.
• Aydın, N., Bayramoğlu, H.O., Mut, Z., & Özcan, H. (2005). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının karadeniz koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 11; 3, 257-262.
• Aydoğan, S., & Soylu, S. (2017). Ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26(1): 24-30.
• Boyacı, A., & Atak, M. (2013). Çukurova koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L..) çeşitlerinin verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye X. Tarla Bitkileri Kongresi, 10-13 Eylül, 2013, KONYA. Kitap 2, s:178-183. (Poster Bildiri).
• Çağlayan, M., & Elgün, A. (1999). Değişik çevre şartlarında yetiştirilen ekmeklik buğday hat ve çeşitlerinin bazı teknolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 513- 518, 8-11 Haziran, Konya.
• Dalkılıç, A.Y., Kara, R., Yürürdurmaz, C., Şimşek, B., Aldemir, Y., & Akkaya, A. (2016). Makarnalık buğdayda ekim sıklığının fizyolojik parametreler üzerine etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (1):78-87. Dinç, S., & Erakul, O. (2010). Bazı Ekmeklik buğdaylarda (Triticum aestivum L.) ekim sıklığının verim ve verim öğelerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(2):117-125.
• Dokuyucu, T., Cesurer, L., Akkaya, A., & Gezginç, H. (1997). Üç ekmeklik buğday çeşidinde uygulanan farklı ekim sıklıklarının tane verimi ve bazı verim unsurlarına etkisi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül, Samsun. 523-525.
• Elgün, A., Ertugay, Z., Certel, M., & Kotancılar, H.G. (2002). Tahıl ve ürünlerinde analitik kalite kontrolü ve laboratuvar uygulama kılavuzu (Düzeltilmiş 3. Baskı). Atatürk Üniversitesi Yayın No: 867, Ziraat Fakültesi Yayın No: 335, Ders Kitapları Serisi No: 82, Erzurum, 245s.
• Erekul, O., Öncan, F., Erkul, A., Yavaş, İ., Şengün, B., & Koca, Y.O. (2005). İleri ekmeklik buğday hatlarında verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 6. Tarla Bitkileri Kongresi, 5-9 Eylül, Cilt 1:111-116, Antalya.
• FAO .(2018). http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC, Erişim, Mart, 2020.
• Geleta, B., Atak, M., Baenziger, P.S., Nelson, L.A., Baltenesperger, D.D., Eskridge, K.M., Shipman, M.J., & Shelton, D.R. (2002). Seeding rate and genotype effect on agronomic performance and end-use quality of winter wheat. Crop Science, 42:827-832.
• Genç, İ., Kırtok, Y., Yağbasanlar, T., Özkan, H., & Toklu, F. (1999). Çukurova üniversitesi ziraat fakültesi tarafından geliştirilen Ka”S”/Nac ekmeklik buğday çeşidinin başlıca özellikleri. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım, Adana. s: 357–359.
• Gençtan, T., Sağlam, N., Başer, İ., Akyıl, S., & Cerit, T. (1992). Tekirdağ’da yetiştirilen başlıca buğday çeşitlerinde verim ve verim unsurları yönünden en uygun ekim sıklığının belirlenmesi. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(2):111-119.
• Grausgruber, H., Oberforster, M., Werteker, M., Ruckenbauer, P., & Vollmann J. (2000). Stability of quality traits in Austrain-grown winter wheats. Field Crops Research, 66:257-267.
• Güçlü, M. &Atak, M. (2015). Hatay koşullarinda bazi ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 11. Tarla Bitkileri Kongresi, 7-10 Eylül 2015 ÇANAKKALE. Cilt I, s: 112-116 (Poster bildiri).
• Güngör, H. & Dumlupınar, Z. (2019). Bolu koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim, verim unsurları ve kalite yönünden değerlendirilmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6 (1): 44-51.
• Karatoprak, G., & Dinçer, N. (1999). Çukurova bölgesi için uygun ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım, Adana. s: 343–348.
• Kılıç, H. & Gürsoy, S. (2010). Effect of seeding rate on yield and yield components of durum wheat cultivars in cotton-wheat cropping system. Scientific Research and Essays, Vol. 5 (15), pp. 2078-2084.
• Kısa, Ö. (2018). Ekim sıklığının Hatay koşullarında buğday (Triticum sp.) genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerine etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 60 sayfa, Basılmamış.
• Korkut, K.Z., Sağlam, N., & Başer, İ. (1993). Ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda verimi etkileyen bazı özellikler üzerine araştırmalar. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2 (2): 111-118.
• Kün, E. (1996). Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:1451, Ankara.
• Mut, Z., Erbaş Köse, Ö., & Akay, H. (2017). Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin tane verimi ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 32: 85-95.
• Özer, K. (1997). MV-20 Ekmeklik buğday (Triticum aestivum var. aestivum L.) çeşidinde farklı ekim sıklığı ve farklı azotlu gübre uygulamalarının verim ve verim öğeleri üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Pala, D. (2016). Farklı ekim sikliklarinin iki ekmeklik buğday (Triticum aestivum l.)’ çeşidinde tane verimi ve bazi verim öğeleri üzerine etkilerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilimdalı Yüksek Lisans Tezi, 64 s, (Basılmamış).
• Sharma, R.C., 1994. Early generation selection for grain-filling period in wheat. Crop Science, 34: 945-948.
• Shewry, P.R. (2009). Wheat. Journal of Experimental Botany, 60 (6), 1537–1553.
• Sönmez, A.C. & Olgun, M. (2019). Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivumL.) Ekim Sıklığının Tane İriliği ve Bazı Kalite Parametreleri Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(4): 729–736.
• Soylu, S., Sade, B., & Topal, A. (1999). Konya sulu koşullarında yetiştirilebilecek makarnalık buğday çeşitlerinin belirlenmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 91-96, 8-11 Haziran, Konya.
• Tüik. (2019). www.tuik.gov.tr/erişim Şubat, 2020.
• , İ., Bulur, V., Çelik, N., Doğan, R., & Yürür, N. (1997). Farklı ekim sıklığı ve azot dozlarının Otholom ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim öğelerine etkisi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül, s: 41-45, Samsun.
• Ünal, S., Olçay, M., & Özer, Ç. (1996). Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin kalite niteliklerinin belirlenmesi. Gıda, 21(6); 451-456.