DOĞU TÜRKİSTAN KAZAK TÜRKLERİ LiDERLERİNDEN BİR PORTRE: HÜSEYİN TEYCİ ALKENBAYOĞLU (1900-20 EYLÜL 1963)

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 02, 103 - 130, 10.07.2011

Ömer Kul , Emin Kırkıl

Öz

Doğu
Türkistan'daki Çin işgali ve bu bölgedeki insanların özgürlük mücadelesi 21.
yüzyıl dünyasının anlatılması ve anlaşılması en zor konularından birisidir. Çin
kuvvetlerinin bölgeyi işgal ettiği günden beri Türkistan'ın Türk kökenli halkı
özgürlük mücadelesi yürütmüşlerdir. Her açıdan kendilerinden çok güçlü Çin
kuvvetlerine karşı bu mücadeleyi yürütmek oldukça zordu. Türkiye'ye sığınan
birçok Türkistanlı vardır. Hüseyin Teyci de bunlardan biri hatta ilkidir. Bu
incelememizde, adı üzerinde birçok spekülasyon üretilmiş olan Hüseyin Teyci'nin
hayatı, Doğu Türkistan milli mücadelesindeki yeri ve Türkiye'ye gelişi ele
alınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Hüseyin Teyci, Doğu Türkistan, Çin, Göç

Kaynakça

• Alptekin, İsa Yusuf, Esir Doğu Türkistan İçin, İsa Yusuf Alptekin'in Mücadele Hatıraları, Derleyen, M. Ali Taşçı, İstanbul 1985.
• Altay, Halife, Anayurt'tan Anadolu'ya, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, t.y.
• Bacon, E., Central Asians under Russian Rule: A Study in Cultural Change, NY, Ithaca, 1966.
• Benson, L., "Osman Batur: The Kazak's Gohlen Legend", The Kazaks of China Essays on an Ethnic Minority, Upsala 1988, s. 141-188.
• Boorman H. L.-R. C Howard., Biographical Dictionary of Republican China, . C. 111, IV, Columbia UP, New York 1967.
• Bush, R. C., Religion in Communist China, NY 1970.
• Cable, M., "The Neıv 'New Dominion", JRCAS, c. XXXV, No: 1, (1938), s. 9-21.
• Canaltay, Delilhan, Klylı Zaman Kıyın Künder, Almati 2000.
• Chen, J., The Xin-jiang Story, Macmillan, NY 1977.
• Clark, M. J., "How the Kazakhs Fled to Freed", National Geographical Magazine, c. CVI, No: 5, (Nov. 1954), s. 625-626.
• Çağatay, Saadet, Kazakça Metinler, TTKB, Ankara 1961.
• Çandarlıoğlu, Gülçin, Özgürlük Yolu, Nurgocay Bahadır'ın Anılarıyla Osman Batur, DTV Yay., İstanbul 2006.
• Delilhanulu, Tatikan, İli Tarihi Materyaldarı, Gulca 1992.
• Dreyer, J. T., "The Kazakhs in China" Etnic Conflict in International Relations, (ed. Astri ve diğ.), s. 146-177, Praeger, NY 1977.
• Emiloğlu, A., "Changes in the Uighur Script During the Past Fifiy Years", CAJ, C. XVII, No: 1, (1973), s. 128-129.
• Fedyshyn, O. S., "Sovlet Retreat in Xin-jiang" American Slavonk and East European Review, c. XVI, No: 2, (April 1957), s. 127-145.
• Forbes, A. D. W., Doğu Türkistan'daki Harp Beyleri (Doğu Türkistan'ı!? 1911-1949 Arası Siyasi Tarihi), (çev. Enver Can), DTV Yay., Münih 1990.
• Gayretullah, Hızırbek, "Belgelerle Osman Batur", Şehadetinin 53. Yılında Altay Kartal' Osman Batur, (haz. Hızırbek Gayretullah-Dr. Ahmet Türkoz), ilâveli 5. Basım, DTGD Yay., İstanbul 2004.
• ___________ , "Osman Batur ve Milli Mücadelesi", Milli Kahraman Osman Batur'un Şehadetrnin 50. Yılı Hatırasına, DTGD Yay., Nisan 2001, s. 6-21.
• ___________, Altaylarda Kanlı Günler, Hamle Yayınları, İstanbul 1977.
• ___________, Osman Batur, İstanbul 1966.
• ___________, Uzaklara Balam, (ed. Ömer Kul), Toker Yay., İstanbul 2009.
• Hayıt, Baymirza, Turkestan zwischen Russland und China, Philo, Amsterdam 1971.
• ____________, Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi, TTKY, Ankara 1995.
• Karahoca, Amaç, Doğu Türkistan Çin Müstemlekesi, Doğu Türkistan Dayanışma Derneği Yay, İstanbul 2008.
• Kul, Omer, "Doğu Türkistan Türkleri Arasında ilk ye Tek Kadın Vali, Hadıvan Hatice Hanim", İslam Öncesinden cağdaş Türk Dünyasına Prof. Dr. Gülçin Çandarlioğlu Armağanı, Doğu Kütüphanesi Yayını, İstanbul 2006, s. 533-548.
• __________, "Osman Batur ye Doğu Türkistan Milli Mücadelesi (1941-1955)", İstanbul Üniversitesi Sos. Bit. Enst., Basılmamaş Doktora Tezi, İstanbul 2009.
• __________ , Esir Doğu Türkistan İçin-I, lsa Yusuf Alptekin'in Mücadele Hatıraları, Berikan Yayınevi, Ankara 2010.
• __________, On Yıla Sığan Efsanevi Ömür: Osman Batur İslamoğlu’ndan Osman Batur Han'a, Doğu Türkistan Göçmenler Derneği Yayını, İstanbul 2011.
• Lattimore, 0., Pivot of Asia: Xin-jiang and the Inner Aian Frontiers of China, Little, Brown&Co., Boston 1950.
• Lias, Godfrey, Kazak Exodus, Evans Brothers, London 1956.
• Mc Lean, N. L. D., "Xin-jiang: Today", International Affairs, c. XXIV, No: 3, (July 1948), s. 366-386.
• Moseley, George, A Sino-Soviet Cultural Frontier: The Ili-Kazakh Autonomous Chou, Harvard UP, Cambridge, Mass.1966.
• Norins, M. R., Moscow and Chinese Communists, UP, Stanford 1953.
• ____________ , Muslem Unrest in China, The Union Press, Hong Kong 1958.
• Oraltay, Hasan, Hürriyet uğrunda Doğu Türkistan Kazak Türkleri, Türk Kültür Yayını, 2. baskı, İstanbul 1976.
• Petrov, V. I., Myatejnoe serdtse Azii, sintszyan kratkaya istoriya narodnih dvijeniy i vospominaniya, Moskova 2003.
• Sheng Shi-cai, Liu ta-cheng ti chiaoch'eng, c. I, Urumchi 1942.
• Türkistan Şehitleri, DTGC Yay., İstanbul 1969.
• Whiting, A. A., Soviet Strategy in Xin-jiang, (Part I of Xinjiang: Pawn or Pivot, s. 3-148), East Lansing, Michigan UP, 1958.
• Winner, T. G., The Oral Art and Literature of the Kazakhs of Central Asia, Durham, N.C. 1958, s. 14-42.
• Yang I-fan, Islam in China, Hong Kong 1969.