MÂNEVÎ DEĞERLER BAĞLAMINDA KÜLTÜRÜN ŞEHİRLEŞMEYE ETKİSİ

Yıl 2018, Sayı: 3, 49 - 62, 25.12.2018

Hayati Tetik

Öz

Bir
milletin toplumsal hayatının ortak bir bilinci olan kültür; bir toplumun inanç,
fikir, sanat, görgü, gelenek ve maddî-mânevî değerlerinin bütününden
oluşmaktadır. Bu bakımdan kültürel şartlarla mevcudiyetini bulan şehir, devam
etmesini ve gelişmesini de kültüre borçludur. Şehir, sırf mekânsal
bazdatanımlanacak bir gerçeklik değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel bir
yapıdır. Zira fizikî bir oluşumu şehir haline getiren şey bizâtihi mânevî
kültür çevresidir. Çünkü kültürün ortaya konan ve apaçık gözlemlenebilen insanî
değerleri, vahiy kaynaklı ilahî dinlerle, medeniyet ilişkisi ayrı bir öneme
sahiptir. Dolayısıyla Kur'an-ı Kerim'de "medinî" kelimesi şehir ve
kasaba anlamında kullanılmış, çölde yaşayanlara da "Arab - A'râb" denilmiştir.
Bir yerde oturmak, ikâmet etmek mânâsına gelen ve "müdün" kökünden
türeyen "medine", ikâmet anlamına geldiğinden Hz. Peygamber'in
yerleştiği Yesrib şehrine, önce "Medine-i Resûl", sonra
"Medine" denilmesi şehir kavramına ayrı bir anlam kazandırmıştır.Zira
tarihî, kültürel, siyasal, idarî, iktisadî, malî olarak bütün olguları bir
arada tutan şehirler, temsil ettikleri medeniyetlerin özü gibidirler. Maalesef
artık günümüzde insanı ölçü alan şehir tasavvuru yok olmuştur. İnsana dâir
hasletler ölçü olmaktan çıkınca, şehir mekanikliğe ve tek düzeliğe mahkûm
edilmiştir. Bu tebliğimizde şehrin de insan gibi bir iskeleti, bedeni, ruhu ve
uzuvları olduğu üzerinde durulacak aynı zamanda din, medeniyet ve kültür
ilişkisi bağlamında şehir teması işlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Din, Medeniyet, Kültür, Şehir

Kaynakça

• Ağaoğlu, Ahmet.Üç Medeniyet,Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1972.Albayrak, Ahmet. “İbn Haldun’un Medeniyet Tasarımı ve İnsan”, Journal of Islamic Research, 21 (1): 2010, 7-20.Alver, Köksal. “Mahalleye Giriş”, Hece Der., sayı 151/152/1513, Ankara 2009.Baltacı, Cahid. İslam Medeniyeti Tarihi, 3. bsk., M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul 2010.Bammat, Haydar. İslam’ın Çehresi, Sancak Yayınları, İstanbul1975.Bozkurt, Güvenç. İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1979., s. 95-100.Çelebi, Ahmed. İslam’da Eğitim-Öğretim Tarihi, trc: Ali Yardım, İstanbul 1983.Elias,Norbert. Uygarlık Süreci, İletişim Yay., I, İstanbul 2000.El-Faruki, İsmail Raci, El-Faruki, Luis Lamia, İslam Kültür Atlası, İnkılab Yay., İstanbul 1999.el-Makdisî, Ebu Muhammed.Ahsenü’t-Tekâsîm fî ma’rifeti’l-ekâlîm, (nşr. M. J. de Goeje) Leiden 1906.Eş-Şafii, Muhammed B. İdris. Er-Risâle,(thk. Ahmet Muhammed Şâkir) Kahire 1358/1939.en-Nedvi, Ebu’l-Hasen Ali. Dünya Kültür ve Medeniyetine İslam’ın Etkileri, Mahya Yay., İstanbul 2015.Grabar, Oleg. İslam’ın Sanat Konusundaki Tutumu. (Çev.).N.Yavuz, İslam Sanatının Oluşumu İçinde,Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1998. Gökalp, Ziya, Hars ve Medeniyet, Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği Yay., Ankara, 1972.-----------------.Türkçülüğün Esasları, Hazırlayan: Mehmet Kaplan, Kültür Bakanlığı Yayanı, İstanbul 1976. Gül, Hüseyin. “Kentleşme, Çevre, Yerel Politika ve Sürdürebilirlik”, ÇevreSosyolojisi, Edt. Muhammed Tuna, Anadolu Ünv. Açık Öğretim Fak. Yay.,Eskişehir 2012.Güngör, Erol. Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ötüken Yay.,İstanbul 1986.----------------. İslâm’ın Bugünkü Meseleleri, Ötüken Yay., İstanbul 1989.İbn Battuta, er-Rihle(nşr. Al i Muntasır el-Kettanl), Beyrut 1405/ 1985.İbn Haldun, Mukaddime, Çev: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 2015.İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-‘Arab, Dâru Sâdır, Beyrut 1414/1994.Kafesoğlu, İbrahim. "Milli Kültür-Siyaset İlişkisi", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sayı: 4,1984, 1.Karakoç, Sezai. Düşünceler-1, Diriliş Yay., İstanbul 1998.Kaya, Erol. Kentleşme ve Kentlileşme, Okutan Yayıncılık,İstanbul 2007.Kazıcı, Ziya. İslam Medeniyeti ve Müessesleri Tarihi, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1999. -------------. "İslam Medeniyeti", Köprü Üçaylık Fikir Dergisi, Sayı: 81, 2003,55-65.Koçak, Hüseyin. Kent-Kültür İlişkisi Bağlamında Türkiye'de Değişen ve Dönüşen Kentler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. Cilt 2.2011,262.Küçükaşçı, M.Sabri. “Şehir,” DİA, C 38, s. 444.Malik B. Nebi. Şurutu’n-Nahda, Dâral Fikr, Damascus 1979.Meriç, Cemil. Kültürden İrfana, İnsan Yayınları, İstanbul 1986.Muhammed Fuâd Abdu’l-Bâkî. Mu’cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Kahire 1364.Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam Sanatı ve Maneviyatı (tre. Ahmet Demirhan), İstanbul 1992.Özakpınar, Yılmaz. İslam Medeniyeti ve Türk Kültürü, Ötüken Yay., İstanbul 1999.Sarıçam, İ.& Erşahin, S. İslam Medeniyeti Tarihi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2007.Sevgi, Aktüre. "Anadolu Kentinde Türkleşme-İslamlaşma Süreci, Mekânsal Yapı Değişimi ve İslam Mimari Mirası", İslam Mimari Mirasını Koruma Konferansı, Bildiriler, İstanbul 1987, s. 20-38.S.Hüseyn Nasr, İslâm Sanatı ve Mâneviyatı, trc. Ahmet Demirhan,İnsan Yayınları İstanbul 1992.Süleyman Uludağ, "Din ve Medeniyet", Köprü Üçaylık Fikir Dergisi, Sayı: 81, 2003,22-30.Tahsin Görgün, “Kültür Ve Medeniyet Mekânı Olarak Şehir”,Din ve Hayat Dergisi, Sayı:9, 2010, s.4.Taşçı, Hasan. Şehir Mekân Meydan, Kaknüs Yay., İstanbul 2014.Topçu, Nurettin. Yarınki Türkiye, Yağmur Yay., İstanbul 1961.--------------------.Kültür ve Medeniyet, Hareket Yayınları,İstanbul1970.Yılmaz Can, İslam Şehirlerin in Fiziki Yapısı, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995. Tuna, Korkut. “İdeal Şehir Üzerine Düşünceler”, Şehir ve Düşünce, Sayı 1, İstanbul 2013.Ülken, H. Ziya. "Medeniyetimizin Değerler Sistemi", Türk düşüncesi Mecmuası”,1(1),1953,13.