Kur’ân-ı Kerim’de Çevre Bilincine Dair Bazı Ahlâkî Esaslar

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 139 - 162, 05.07.2015

Mustafa Güven

https://doi.org/10.20493/bt.07395

Cited By: 2

Öz

Kur’ân-ı Kerim’de, çevre ile ilgili ayetleri incelediğimiz zaman
doğrudan veya dolaylı olarak, ayetleri üç çerçevede tahlil edebileceğimizi
gördük. Birincisi, yer, gök, yağmur, bulut, ırmaklar, dağlar, canlı
varlıklar şeklinde yani genel hatları ile evrenden bahseden ve niçin
yaratıldığını anlatan ayetler. İkincisi, insanın evrenle ilişkisini konu
edinen ve evrendeki bu genel işleyişin insan hayatına sunduğu
katkıyı ele alan ayetler. Üçüncüsü ise, israf, denge, ölçü, aşırılıklardan
kaçınma, haddi aşma, adalet, kıst, sırat-ı müstakim gibi kavramlarla
insan hayatına çeki düzen veren ve eşyadan yararlanırken “hikmetli
olma” gibi hususlar üzerinde duran ayetler. Bunlara ilave olarak
ruhun, bedenin, çevrenin, aklın, zihnin, duyguların, nefis ve iradenin
korunmasını isteyen ayetleri de bu kategoride değerlendirmek
mümkündür. Şunu unutmamak gerekir ki insan, ne kadar kendisi
ile barışık olursa, o ölçüde evren ile dolayısıyla çevre ile barışık olur.
Kendisi ve çevresi ile barışık olan bir insanın ise, gelecek nesillere
bırakabileceği en büyük mirasın başında “çevre bilinci”nin geldiğini
söylememiz gerekir. Bu nedenle biz, bu makalemizde, Kur’ân’ın
insana sunduğu çevre bilinci ve ortaya koyduğu bazı ahlâkî temelleri
üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Çevre, Ahlâk, İlâhî denge, İsraf, Ölçü

Kaynakça

• Abdulbaki, Muhammed Fuad, el-Mucemu’l-Mufehres li-Elfâzi’l-Kur’anı’l-
• Kerîm, Çağrı, Yay. İstanbul, 1986.
• Bayraktar, Mehmet, İslâm ve Ekoloji, DİB. Yay. Ankara, 1992.
• Bayraktar, Mehmet, Tasavvuf ve Modern Bilim, İstanbul, 1989.
• Bolay, Süleyman Hayri, Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşlerin Mücadelesi,
• Ankara, 1978.
• Cessas, Ahmed b. Ali Ebûbekr er-Razî, Ahkâmu’l-Kur’ân, Beyrut, Lübnan,
• -
• Çepel Necmettin, Doğa Çevre Ekoloji ve İnsanlığın Ekolojik Sorunları,
• İstanbul, 1992.
• Draz, Abdullah, Kur’ân’a Giriş, Çev. Salih Akdemir, Ankara, 2000.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Eser Kitabevi,
• İstanbul, trs.
• Esed, Muhammed, Kur’ân Mesajı Meâl-Tefsir, İstanbul, 1999.
• Foltz, Richard, They Are Communities Like You: Animals in Islamic Traditionand
• Muslim Culture, (New York: 2005).
• Gazzâlî, Ebû Hamid, el-Mustasfa min İlmi’l-Usûl, Beyrut, tsz.
• Gürdoğan, Ersin, Kirlenmenin Boyutları, İstanbul, 1989.
• Izutsu, Toshihiko, Kur’ân’da Allah ve İnsan, Çev. Süleyman Ateş, Ankara,
• -
• İslam, Beyhan, Ekoloji Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 2000.
• Keleş Ruşen-Hamamcı Can, Çevrebilim, Ankara, 2002.
• Kula, Naci, “Kur’ân Işığında İnsan-Çevre İlişkisinin Ruh Sağlığı Açısından
• Önemi”, UÜİFD, Sayı: 9, Cilt: 9, 2000.
• Mâtûrîdî, Ebû Mansur Muhammed, Te’vîlâtü Ehl-i’s-Sünne (Tefsîru’l-
• Mâtûrîdî), Tahkik: Mecdi Basellum, Beyrut, Lübnan, 2005.
• Maverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habib el-
• Basrî el-Bağdadî, en-Nüketü ve’l-Uyûn (Tefsîru’l- Mâverdî), Beyrut,
• Lübnan, trs.
• Özdemir, İbrahim, “Kur’ân’a Göre Çevre”, http://www.ibrahimozdemir.
• com/Makaleler/KuranveCevre.pdf.
• Özdemir, İbrahim, “Kur’ân’a Göre Çevre”, İİD, Güz, Çorum Çağır Eğitim
• Vakfı, Ankara, 2006.
• Özdemir, İbrahim-Yükselmiş, Münir, Çevre Sorunları ve İslâm, Ankara,
• -
• Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’ân Açısından Küresel Âfetler, İstanbul, 2008.
• Râzî, Fahreddin, et-Tefsîru’l-Kebîr (Mefîtîhu’l-Ğayb), Lübnan, Beyrut, 1981.
• Sabûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefâsîr, Beyrut, trs.
• Taberî, Ebû Ca’fer, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyı’l-Kurân, thk. Ahmed
• Şakir, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 2000.
• Taslaman, Caner, Big Bang ve Tanrı, İstanbul, 2003.
• Yıldırım, B. Ferzan, Çevre Terimleri Sözlüğü, İst. 1997.
• Yıldırım, Zeki, “Kur’ân ve Çevre Sorunları”, AÜİFD, Sayı: 38, Erzurum,
• -
• Zeydan, Abdulkerim, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, İstanbul, tsz.