Kavrama Dayalı Tarihi Dönem Anlatımına Yönelik Bir Çalışma (Tanzimat Dönemi Örneği)

Yıl 2015, Sayı: 12, 81 - 100, 23.07.2016

EROL Çiydem Yavuz Özdemir

Öz

Bir dönemin anlatımında ve yazımında kavramlar çok önemli bir konumdadır. Kavramların doğru kullanımı anlatılan tarihi dönemin daha iyi kavranmasını sağlayacak ve o döneme yönelik zihinsel derinlik kazandıracaktır. Bu bağlamda çalışmamızda Osmanlı – Türk modernleşme tarihinin miladı olarak kabul edilen Tanzimat dönemi kavramlar zemininden hareketle açıklanmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda tarafımızca tespiti yapılan kavramların, 2015-2016 eğitim öğretim yılında 9., 10. Ve 11. sınıflarda okutulan tarih ders kitaplarında Tanzimat dönemi ele alınırken kullanılıp kullanılmadığı, kullanılmışsa doğru bir şekilde mi kullanıldığı hususları da ele alınmıştır. Çalışmada Tanzimat döneminin tercih edilmesinin sebebi, bu dönemde çok sayıda yeni kavramın düşünsel boyutta tartışılmaya başlanmasıdır. Ayrıca bu dönem kullanılmaya başlayan kavramlar ileriki yıllarda da literatürdeki yerini korumuş ve tartışılmaya devam etmiştir. Ancak söz konusu dönemde kullanılan kavramlar, günümüzde Tanzimat dönemi yazınında kullanılmaya başladığı dönemki anlamına yakın ve doğru bir şekilde kullanılmakta iken, diğer bir kısmı tamamen göz ardı edilmektedir. Bu durum zaman zaman o dönem hakkında anakronizm problemini ortaya çıkarmaktadır. Bundan dolayı çalışmamızda Tanzimat dönemi kavramlar zemininden hareketle açıklanmıştır. Çalışmada yöntem olarak tarihsel araştırma ve betimsel yöntem kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda Tanzimat dönemini nitelemede kullanılması gereken kavramlar tespit edilmiş ve bu kavramlar yoluyla Tanzimat dönemi anlatısı oluşturulmuştur. Ayrıca incelenen tarih ders kitaplarında söz konusu kavramlardan bazılarının doğru şekilde ve doğru yerde kullanıldığı gözlemlenirken, var olan kavram yanılgıları ve değinilmeyen kavramların hangileri olduğu çalışmamızda açıklanmıştır

Anahtar Kelimeler

Kavram, Kavram Öğretimi, Tanzimat

A Study on a Historical Period Based Concepts (Tanzimat Period Example)

Öz

Concepts have very important position for writing and presenting of a period. The correct concepts using will ensure a better understanding of a historical period and will provide intellectual depth towards that period. In this context, in our study, the Tanzimat period that accepted as turning point of the Ottoman-Turkish modernization process was explained by using of the concepts. Then, the following questions were explained: Were these concepts used in history textbooks used 9th, 10th and 11th classes in 2015-2016 education year? Were these concepts used correctly as meaning in history textbooks used 9th, 10th and 11th classes in 2015-2016 education year? The reason of the choice of the Tanzimat period in the study is being discussed in the intellectual dimension of the many new concept in this period. In addition, the concepts began to be used in the Tanzimat period have been maintained its place in the literature of this period and continue to be discussed. However, while the some concepts used in that period have been used correctly as meaning, some concepts have been completely ignored for presenting of that period today. This case also raises the problem of anachronism on that period. Therefore, in our study Tanzimat period was explained correctly by using of concepts. As method, historical research and descriptive method was used in this study. As a result of the study was identified the concepts to be used in the characterization of the Tanzimat period and the presentation of the Tanzimat period was created through these concepts. In addition, some of the concepts in the history textbooks was observed to be used correctly. In addition misconceptions and lacking concepts in the history textbooks were explained in this study

Anahtar Kelimeler

Concept, Concept teaching, Tanzimat

Kaynakça

• Bora, T. ve Gültekingil, M. (2004). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. Cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (12. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Candan, A. S. (1998). Kavramlara Dayalı Tarih Öğretimi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Lisans Tezi. Ankara.
• Coştu, B., Ayas, A. ve Ünal, S. (2007). “Kavram Yanılgıları ve Olası Nedenleri: Kaynama Kavramı”. Kastamonu Eğitim Dergisi. 15(1). ss. 123-136.
• Develioğlu, F. (2003). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın
• Dündar, H. (2011). Sosyal Bilgilerde Kavram Öğretimi. Bayram Tay ve Adem Öcal (ed.), Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s. 309-342). Ankara: Pegem Akademi.
• Gencer, B. (2012). İslam’da Modernleşme 1839-1939. (2. Basım). Ankara: Doğubatı Yayınları.
• İnalcık, H. (1943). Tanzimat ve Bulgar Meselesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnalcık, H. (2013). Osmanlı ve Modern Türkiye. İstanbul: Timaş Yayıncılık
• Koçer, H. A.. (1970). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Kösebalaban, H. (2014). Türk Dış Politikası. (Çev. H. İnanç). Ankara: Bigbang Yayıncılık.
• Kudret, E. ve Suavi, A. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Malatyalı, E. ve Yılmaz, K. (2010). Yapılandırmacı Öğrenme Sürecinde Kavramlar ve Önemi: Kavramların Pedagojik Açıdan İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 14(3). ss. 320-332.
• Marshall, G. (2009). Sosyoloji Sözlüğü. çev: Osman Akınhay, Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Okumuş, E. (1999). Türkiye’nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Okur, Y., Aksoy, M., Kızıltan, H., Sever, A., Öztürk, M. ve Karaman, M. (2015). Ortaöğretim Tarih 11. (6. Baskı). Ankara: MEB.
• Özdemir, Y. (2008), “Postmodernite ve Etnisite”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2). Erzurum.
• Özdemir, Y. (2010). Türk İnkılâp Tarihi. Erzurum: Kültür Eğitim Vakfı Yayınevi.
• Özdemir, Y. (2011). Türk Modernleşmesi’nin İnkılâp Evresi. Erzurum: Kültür Eğitim Vakfı Yayınevi.
• Safran, M. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Sami, Ş. (2002). Kâmûs-i Türkî. 12. baskı. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Sertoğlu, M. (1973). Tanzimat Devrimi. İstanbul: İstanbul Gazetesi.
• Turan, R., Safran, M. ve diğerleri (2011). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi. 18. Baskı. Ankara: Okutman Yayıncılık.
• Turan, V., Genç, İ., Çelik, M., Genç, C. ve Türedi, Ş. (2015). Ortaöğretim Tarih 10. (7. Baskı). Ankara: MEB.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara.
• Türk Hukuk Kurumu. (1991). Türk Hukuk Lügatı. Ankara: Başbakanlık.
• TÜBA (2011). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü Sosyal Bilimler. Ankara.
• Ulusoy, K. (2010). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Laiklik Kavramının Öğretimi ile İlgili Görüşleri. Milli Eğitim Dergisi. (85). ss. 300-313.
• Ülgen, G. (2001). Kavram Geliştirme “Kuramlar ve Uygulamalar”. 3. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Ülken, H. Z. (1969). Sosyoloji Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi,
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 8. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2015). Ortaöğretim Tarih 10. Sınıf. Ankara: Ekoyay Yayıncılık.