Türk ve Moğol Dillerinde Ortak ve Benzer Hayvan Adları

Year 2024, Volume: 8 Issue: 1, 1 - 38, 30.04.2024

Başak Perçin Bostan

https://doi.org/10.34083/akaded.1440009

Abstract

Bu çalışmada Türk ve Moğol dillerinde ortak ve benzer olan hayvan adları karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Toplam 59 ad tespit edilmiştir. Madde başları her iki dildeki biçimlerine göre sıralanmıştır. Türk dillerinde mevcut olan hayvan adlarının çok ve çeşitli olması sebebiyle konuyu sınırlandırma ihtiyacı oluşmuş, bu nedenle çalışmamıza sadece memeliler sınıfına mensup olan hayvanlara verilen adlar dahil edilmiştir.
Giriş bölümünde Altayistik araştırmaları ile Türk-Moğol dil ilişkileri çerçevesinde memeli sınıfına dahil olan hayvan adlarına değinen çalışmalardan bahsedilmiş, daha sonra tespit ettiğimiz hayvan adları maddeler halinde incelenmiştir. Madde başları Türk dilindeki en eski biçimler ile Moğolcadaki karşılıklara göre sıralanmıştır. Her bir maddede hayvan adının Eski Türkçe döneminden itibaren tarihi Türk dilinde almış olduğu biçimlerden bahsedilmiş, ardından çağdaş Türk dillerinde mevcut olan biçimlerine yer verilmiştir. En sonda ise Moğol dillerinde mevcut olan karşılıklardan bahsedilerek, Türk ve Moğol dillerindeki biçimler karşılaştırılmıştır. Ayrıca çalışmamızda her bir hayvan adına ilişkin daha önce yapılmış olan etimolojik açıklamalara, mevcut olan farklı değerlendirmelerle birlikte yer verilmiştir.

Keywords

Eski Türkçe, Türk dilleri, Moğol dilleri, hayvan adları, etimoloji

COMMON AND SIMILAR ANIMAL NAMES IN TURKIC AND MONGOLIC LANGUAGES

Abstract

In this study, animal names that are common and similar in Turkic and Mongolic languages are discussed comparatively. A total of 59 names were identified. Headings of articles are listed according to their forms in both languages. The animal names available in Turkic languages are many and varied. Therefore, there was a need to limit the subject. Thus, only names given to animals belonging to the mammal class were included in our study.
In the introduction, within the framework of Altayistic research and Turkic-Mongolic language relations, studies on animal names included in the mammal class are mentioned. Then, the animal names that we identified were examined item by item. Headings are listed according to the oldest forms in the Turkish language and their equivalents in Mongolian. In each article, the forms that the animal name has taken in the historical Turkish language since the Old Turkish period are mentioned. Then, the forms available in contemporary Turkish languages are included. Finally, the equivalents in Mongolian languages were mentioned and the forms in Turkish and Mongolian languages were compared. In addition, in our study, previous etymological explanations regarding each animal name are included along with different evaluations available.

Keywords

Old Turkic, Turkic languages, Mongolic languages, animal names, etimology

References

• Ağca, F. (2019). Uygur harfli Oğuz Kağan destanı metin-aktarma-notlar-dizin-tıpkıbasım. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Ahmerov. (1958). Başkirsko-Russkiy slovar. Akademiya Nauk SSSR. (BaşRS).
• Akar, A. (2020). Bilge Tonyukuk yazıtı. Ötüken Neşriyat.
• Aksenova, E. E., Beltukova, N. P. ve Koşeverova, T. M. (1992). Slovar Dolgansko-Russkiy i Russko-Dolganskiy. St. Peterburg. (DRS).
• Aljiganova, O. P., Baskakov, N. A., Bargoyakov, M. İ. (2006). Hakassko-Russkiy slovar’. Novosibirsk: Nauka. (HRS).
• Altaylı, S. (2018). Azerbaycan Türkçesi sözlüğü I-II. Türk Dil Kurumu Yayınları. (ATS I, II).
• Argunşah, M., Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. Kesit Yayınları. (CC).
• Arıkoğlu, E., Kuular, K. (2003). Tuva Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (TuvTS).
• Arıkoğlu, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe sözlük. Akçağ Yayınları. (ÖHTS).
• Aşmarin, N. İ. (1994). Slovar Çuvaşskogo yazıka, Tom 1-2. İzdatelstvo Russika.
• Ata, A. (1997). Nāṣırü’d-dīn Bin Burhānü’d-dīn Rabġūzī Ḳıṣaṣü’l- Enbiyā (Peygamber Kıssaları). I. Giriş- Metin- Tıpkıbasım. II. Dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KE).
• Ata, A. (1998). Nehcü’l-Ferādīs, Uştmaḫlarnıng Açuḳ Yolı Cennetlerin Açık Yolu III Dizin Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları. (NF).
• Atalay, B. (1970). Abuşka Lügati veya Çağatay sözlüğü. Ayyıldız Matbaası.
• Ayazlı, Ö. (2016). Eski Uygurca din dışı metinlerin karşılaştırmalı söz varlığı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aydın, E. (2015). Yenisey yazıtları. Kömen Yayınları.
• Aydın, E. (2016). Eski Türk Yazıtlarında bitkiler ve hayvanlar. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 1, 1-51.
• Aydın, E. (2018). Uygur yazıtları. Bilge Kültür-Sanat.
• Aydın, E. (2019). Orhon yazıtları (Köl Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). Bilge Kültür-Sanat.
• Baskakov, N. A. ve İnkijekova-Grekul, A. İ. (1953). Hakassko-Russkiy slovar. Ministerstvo Kulturıy SSSR, Glavizdat, Gosudarstvennoe İzdatelstvo İnostrannıh i Natsionalnıh Slovarey. (HaRuSL).
• Baskakov, N. A. (1963). Nogayskiy- Russkiy slovar. Moskova. (NRS).
• Baskakov, N. A. (1964). Russko-Altayskiy slovar. İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya. (RAS).
• Battal, A. (1998). İbnü Mühenna lugati. Türk Dil Kurumu Yayınları. (İML).
• Bayat, F., Çınar, M. A. (2020). Eski Türkçe sözlük. Ötüken Neşriyat. (ETS).
• Bayat, F. (2020). Orta Türkçe sözlük (11.-16. yüzyıllar). Ötüken Neşriyat. (OTS).
• Bayatlı, H. K. (1996). Irak Türkmen Türkçesi. Türk Dil Kurumu Yayınları. (ITürT).
• Bayrak, S. (2020). Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile ortaklaşan hayvan adları üzerine. Türkiyat Mecmuası. 30(2). 395-409). https://doi.org/10.26650/iuturkiyat. 786021.
• Bayram, B. (2007). Çuvaş Türkçesi-Türkiye Türkçesi sözlük. İzmir. (ÇTS).
• Bektaev, K. Bolşoy Kazahsko-Russkiy Russko-Kazahskiy slovar. (KRRKS).
• Caferoğlu, A. (2010). Türk Onomastiğinde “At” Kültü. Journal of Turkology, 10, 201-212. https://doi.org/10.18345/tm.07732
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (EUTS).
• Clauson, G. (1959). The Earliest Turkish Loan Words in Mongolian. Central Asiatic Journal, 4(3), 174–187. http://www.jstor.org/stable/41926439.
• Clauson, G. (1960). The Turkish Elements in 14th Century Mongolian. Central Asiatic Journal, 5(4), 301–316. http://www.jstor.org/stable/41926480.
• Clauson, G. (1965). Turkish and Mongolian Horses and Use of Horses, An Etymologıcal Study. Central Asiatic Journal, 10(3/4), 161–166. http://www.jstor.org/stable/41926731. (EDPT).
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary Of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
• Clauson, G. (2017). Türkçe-Moğolca çalışmaları. (Çev. Fatma Kömürcü). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dağlı, H. (2019). Gagavuz Türkçesinde hayvan adları ve fonetik görünümleri üzerine bir araştırma. Takvim-i Vekayi. 7(2), 23-39.
• Dankoff, R. (2013). Evliya Çelebi Seyahatnamesi okuma sözlüğü. Yapı Kredi Yayınları. (EÇS).
• Dankoff, R., Kelly, J. (1985). Compendium of The Turkic Dialects (Diwan Luyat at-Turk) Part III. Harvard University Printing Office. (Dankoff).
• Daşman, A. (2019). Kırgızca Türkçe yaban hayvan adları sözlükçe denemesi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi. 7(19). 149-164.
• Derleme Sözlüğü I, II, III, IV. (2019). Birleştirilmiş Tıpkı Basım. Türk Dil Kurumu Yayınları. (DS I, II, III, IV).
• Doerfer, G. (1965). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen Band II: Mongolische Elemente im Neupersischen. Franz Steiner Verlag GMBH.
• Doerfer, G. (1975). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen Band IV: Mongolische Elemente im Neupersischen. Franz Steiner Verlag GMBH.
• Doerfer, G. (1993). The Older Mongolian Layer in Ancient Turkic. Türk Dilleri Araştırmaları. 3. s. 79-86.
• Doğan, İ., Usta, Z. (2014). Eski Uygur Türkçesi söz varlığı sözlük-gramatikal dizin. Altınpost Yayıncılık. (EUTSV). Durmuş, O. (2014). 18. yüzyıl Çuvaşçasının söz varlığı. Paradigma Akademi.
• Ehmetyanov, R. (2014). Türkçe-Tatarca sözlük. TDK Yayınları. (TTatS).
• Elmalı, M. (2016). Dasakarmapathavadanamala-giriş-metin-çeviri-notlar-dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları. (DKPAM).
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri sözlüğü dizin. Kültür Bakanlığı Yayınları. (KTLS).
• Ercilasun, A. B. (2016). Türk kağanlığı ve Türk bengü taşları. Dergâh Yayınları. (TBT).
• Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (TDES).
• Eren, H. (2006). Türkçede Moğolca kalıntılar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 51 (2003/1), 170-186. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/ issue/45321/567780.
• Ergin, M. (1964). Dede Korkut kitabı metin-sözlük. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Ergüzel, M. (2009). Kitab-ı Baz-name-i Padişahi-inceleme-metin-dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KBN).
• Ersoy, F. (2019). Altay Dil Ailesinin İki Önemli Kolu: Moğolca ve Türkçe. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 3(1). 65-86.
• Filiz, G. (2019). Kitab-ı Dede Korkut’ta hayvan ve bitki adları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gabain, A. (2007). Eski Türkçenin grameri (Çev. M. Akalın). Türk Dil Kurumu Yayınları. (ETG).
• Gulhan Abedalazız Moh'd Jalal Al-Turk. (2012). Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ Fì Luġati’t-Türk We’l-Ḳıfçāḳ Üzerine Dil İncelemesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Al-Turk).
• Gül, B. (2006). Hayvan Adları ile Kurulan Türk ve Moğol Kişi Adları. Türkbilig(12), 185-191.
• Gül, B. (2010). Moğol atasözleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Gül, B. (2018). Moğolca İbni Mühenna lügati. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Gülensoy, T. (1974). Eski ve Orta Türkçede Moğolca kelimeler ve Moğolca-Türkçe müşterek kelimeler üzerine notlar. Türkoloji Dergisi, 6(1). https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000061.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözlerin köken bilgisi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KBS).
• Gülensoy, T. (2011). Moğolca ve Türkçede Yaşayan Benzer Sözler Üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 6/1. Winter. p. 1-25. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2002.
• Gülensoy, T., Küçüker, P. (2015). Eski Türk-Moğol kişi adları sözlüğü. Bilge Kültür Sanat.
• Gülsevin, S. (2020). Karay Türklerinin dili (Troki diyalekti). Türk Dil Kurumu Yayınları. (KTD).
• Gündoğdu, V. K. (2018). Tuva Türkçesi grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları. (TTG). Haenish, E. (2020). Moğolların gizli tarihi sözlük (Çev. Mustafa S. Kaçalin). Türk Dil Kurumu Yayınları. (MGTS).
• Hauenschild, I. (2003). Die Tierbezeichungen bei Mahmud al-Kaschgari; Eine Untersuchung aus sprach-und kulturhistorischer Sicht. Turcologica 53. Harrassowiitz Verlag.
• Hauenschild, I. (2008). Lexicon Jakutischer Tierbezeichnungen. Turcologica Band 77. Harrassowitz Verlag. (LJTT).
• Hazai, G., Zieme, P. (1971). Berliner Turfantexte I, Fragmente der uigurischen Version des Jin gangjing mit den Gathas des Meister Fu. Nebst einem Anhang von T. Inokuchi. Akademie Verlag. (BTT I).
• Kaçalin, M. S. (2017). Oğuzların diliyle Dedem Korkudun kitabı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kanar, M. (2011). Eski Anadolu Türkçesi sözlüğü. Say Yayınları. (EATS).
• Karamanlıoğlu, A. F. (1989). Seyf-i Sarayi Gülistan tercümesi (Kitâb Gülistan bi't Türkî). Türk Dil Kurumu Yayınları. (GT).
• Karol, S., Suludere, Z. ve Ayvalı, C. (2010). Biyoloji terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (BTS).
• Kâşgarlı, M. (2018). Divânü Lugâti’t-Türk (Giriş, Metin, Çeviri, Notlar, Dizin) (Hazırlayanlar: Ahmet B. Ercilasun & Ziyat Akkoyunlu). Türk Dil Kurumu Yayınları. (DLT).
• Koç, K., Bayniyazov, A., Başkapan, V. (2019). Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi / Türkiye Türkçesi-Kazak Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KazTS I, II).
• Kormuşin, İ., Mozioğlu, E., Alimov, R. ve Yıldırım, F. (2016). Yenisey-Altay-Kırgızistan yazıtları ve kâğıda yazılı runik belgeler. Bilgesu Yayıncılık.
• Koşçanov, M. K., Akobirov, C. F., Alhamova, N. A. (1983). Russko-Uzbekskiy Slovar Tom I(A-O). Akademiya Nauk Uzbekskoy SSR. (RÖzbS I).
• Krueger, J. R. & Kaçalin, M. S. (2002). Eski Türkçede Moğolca. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4), 206-214. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/manassosyal/issue/49962/640466.
• Kunos, I. (1902). Sejx Sulejman Efendi's Cagataj-Osmanisches wörterbuch. Budapeşte. (ÇOW).
• Kurpeşko-Tannagaşeva, N. N., Aponkin, F. Y. (1993). Şorsko-Russkiy i Russko-Şorskiy slovar. Kemerovskoe Knijnoe İzdatelstvo. (ŞRS).
• Kutadgu Bilig Dizini. (https://oguzhanbasibuyuk.files.wordpress.com/2015/08/ kutadgubilig. pdf adresinden 05.01.2023 tarihinde erişim sağlandı). (KB Dizin).
• Kuun, C. G. (1880). Codex Cumanicus. Editio Scient. Academia Hung.
• Lessing, F. D. (2017). Moğolca-Türkçe sözlük. (Çev. Günay Karaağaç). Türk Dil Kurumu Yayınları. (MTS).
• Muzafarov, N., Muzafarov, R. (2018). Kırım Tatar Türkçesi-Türkiye Türkçesi-Rusça sözlük. [Çev. Nariman Seyityahya (Seytagyayev)]. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KırTS).
• Nadalyayev, V. M. (1969). Drevnetyurkskiy slovar'. Institut Yazıkoznaniya, Akademiya Nauk SSSR. (DTS).
• Naskali, E. G., Duranlı, M. (2020). Altayca-Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları. (ATS).
• Naskali, E. G., Butanayev, V. (2007). Hakasça-Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları. (HTS).
• Necip, E. N. (1961). Uygursko-Russkiy slovar. İzdatelstvo Akademii Nauk Kazahskoy SSR. (UygRS).
• Necip, E. N. (2008). Yeni Uygur Türkçesi sözlüğü. (Çev. İklil Kurban). Türk Dil Kurumu Yayınları. (YUTS).
• Nişanyan, S. (2021). Nişanyan sözlük. Çağdaş Türkçenin etimolojisi. Liberus Yayınevi. (NS).
• Nuraliev, N. (2008). Kazakh-English dictionary. Almatı. (KazED).
• Orkun, H. N. (1994). Eski Türk yazıtları. Türk Dil Kurumu Yayınları. (ETY).
• Ostroumova, N. (1892). Tatarsko-Russkiy slovar. V Tipografiya İmperatorskavo Universiteta. (TRS).
• Öner, M. (2015). Kazan-Tatar Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KazTTS).
• Özkurt, Ş. Ö., Bulut, Ş. (2021). Türkiye memelileri. Panama Yayıncılık. (TM).
• Özşahin, M. (2017). Başkurt Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (BaşTS).
• Paasonen, H. (1974). Tschuwaschisches worterverzeichnis. Edit: A. Rona-Tas, Studia Uralo-Altaica IV. (Paasonen).
• Pekacar, Ç. (2011). Kumuk Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KumTS).
• Pallas, P. S. (1811). Zoographia Rosso-Asiatica, sistens omnium animalium in extenso imperio Rossico et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. Volumen Primum. St. Petropoli academiae scientiarum impress. (ZRA I).
• Perçin Bostan, B. (2023). Peter Simon Pallas - Zoographia Rosso-Asiatica - Türk ve Moğol dillerine ait hayvan adlarının tespiti ve incelenmesi. Aktif Yayınevi.
• Poppe, N. (1955). The Turkic Loan Words in Middle Mongolian. Central Asiatic Journal, 1(1), 36–42. http://www.jstor.org/stable/41926299.
• Radloff, W. W. (1893-1911). Opıt slovarya Tyurkskix nareçiy: Versuch Eines Wörterbuches Der Türk Dialecte. (Cilt I, III). St. Petersburg. (OSTN I, III).
• Rahimi, F. (2018). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi sözlüğü. Cilt I. Akçağ Yayınları. (FKS I).
• Rahimi, F. (2018). Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi sözlüğü. Cilt II. Akçağ Yayınları. (FKS II).
• Ramstedt, G. J. (1935). Kalmückisches wörterbuch. Suomalais-Ugrilainen Seura. (KW).
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki. (VEWT).
• Rassadin, V. I. (2005). Tofalarsko-Russkiy i Russko-Tofalarskiy slovar. Drofa. (TRRTS).
• Russko-Azerbaydzhanskiy slovar (1951). Azerbayçan SSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı. (RAZS).
• Ryumina-Sirkaşeva, L. T. (2000). Teleüt Ağzı sözlüğü. (Çev. Şükrü Haluk Akalın, Caştegin Turgunbayev). Türk Dil Kurumu Yayınları. (TAS).
• Ryumina-Sirkaşeva, L. T. ve Kuçigaşeva, N. A. (1995). Teleutsko-Russkiy slovar. Kemerovskoe Knijnoe İzdatelstvo. (TelRS).
• Sadıkov, T., Sarsembayev, B. (2011). Manas destanı Kırgızca-Türkçe büyük dizin. Türk Dil Kurumu Yayınları. (Manas).
• Sevortyan, E.V. (1978). Etimologiçeskiy slovarʹ Tyurkskih yazıkov (B). Akademia Nauk SSSR Institut Yazıkoznaniya. (ESTYa II).
• Shaw, R. B. (2014). Kâşgar ve Yarkend ağzı sözlüğü. (Çev. Fikret Yıldırım). Türk Dil Kurumu Yayınları. (KYAS).
• Skvortsov M. İ. (1985). Çuvaşsko Russkiy slovar. Russkiy Yazık. (Skvortsov).
• Sleptsova, P. A. (1972). Yakutsko-Russkiy slovar. Akademiya Nauk SSSR, İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya. (YRS).
• Stachowski, M. (2019). Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Księgarnia Akademicka. (KEWTS).
• Şçerbak, A.M. (1961). Nazvaniya Domaşnih i Dikih Jivotnıh v Tyurskih Yazıkah. İstoriçeskoye Razvitiye Leksiki Tyurskih Yazıkov. Akademiya Nauk. 82-172.
• Şçerbak, A. M. (1992). Zetasizm-Rotasizm Meselesi ve Türkçe ile Moğolca Arasındaki İlişkilere Dair Bazı Düşünceler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten. 35(1987). 281-288.
• Şçerbak, A. M. (1995). At Kelimesi Üzerine Bazı Düşünceler. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık. Ed. Emine Gürsoy Naskali. Türkiye Jokey Kulübü. s. 31-33.
• Şen, M. (1993). Gazi Zahirüddin Muhammed Babur, Baburname, giriş-metin (Kabil ve Hindistan bölümleri)-açıklamalı dizin [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Şirin, H. (2016). Eski Türk yazıtları söz varlığı incelemesi. Türk Dil Kurumu Yayınları. (ETYSV).
• Tatarintsev, B. İ. (2000). Etimologiçeskiy slovar Tuvinskogo yazıka Tom I (A-B). Nauka. (ESTuvY I).
• Tavkul, U. (2020). Karaçay-Malkar Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KMTS).
• Tekin, T. (1995). Türkmence-Türkçe sözlük. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi:18. (TürTS).
• Tekin, T. (2003). Orhon Türkçesi grameri. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi. (OTG).
• Tekin, T. (2008). Orhon Yazıtları. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (2020). Irk Bitig. Türk Dil Kurumu Yayınları. (IB).
• Temir, A. (1955). Türkçe ile Moğolca Arasındaki İlgiler. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 13 (1-2). 1-25. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/dtcfdergisi/issue/66725/1043545.
• Temir, A. (1994). Moğolca ile Türkçe ilişkileri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten. 37(1989). 295-300.
• Tenişev, E. R. (1997). Sravnitelno istoriçeskaya grammatika Turkskih yazıkov i leksika. Rossiskaya Akademiya Nauk. (Tenişev).
• The King’s dictionary: The Rasûlid Hexaglot: Fourteenth century vocabularies in Arabic, Turkic, Greek, Armenian and Mongol. (2000). Translated by: Tibor Halasi-Kun, Peter B. Golden, Louis Ligeti andEdmund Schütz with essays by Peter B. Golden and Thomas A. Allsen. Edited with notes and commentary by Peter B. Golden. Handbook of Oriental Studies section 8: Central Asia vol. 4., Brill. (KD).
• Tietze, A. (2016-2020). Tarihi ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati Cilt I, II, III, IV, VI, VIII. Türkiye Bilimler Akademisi. (ETTL I, II, III, IV, VIII).
• Toparlı, R. (2018). Ed-dürretü l-mudiyye fi l-lügati t-Türkiyye (Türk dilindeki parlak inci). Türk Dil Kurumu Yayınları. (EDM).
• Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R. (2003). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları. (KTS).
• Tulum, M. (2011). 17. yüzyıl Türkçesi ve söz varlığı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tuna, O. N. (1972). Osmanlıcada Moğolca Ödünç Kelimeler I. Türkiyat Mecmuası. XVII. 209-250.
• Tuna, O. N. (1976). Osmanlıcada Moğolca Kelimeler II. Türkiyat Mecmuası. XVIII. 281-314.
• Turan, F. (2017). Bahşayiş bin çalıca Bahşayiş lügati. Türk Dil Kurumu Yayınları. (BL).
• Turan, F. (2019). Kelimetullâh Hâce Pâdişâh-Çağatayca manzum sözlük-Nisâb-ı Kutbiyye. Türk Dil Kurumu Yayınları. (ÇMS).
• Türkçe sözlük. (2019). Haz: Şükrü Haluk Akalın (ve başk.). Türk Dil Kurumu Yayınları. (TS).
• Useinov, C. M. (2007). Russko-Krımskotatarskiy Krımskotatarsko-Russkiy slovar. Simferopol. (RKırTS).
• Uygur, C. V. (2020). Karakalpak Türkçesi sözlüğü (Karakalpakça-Türkçe sözlük). Türk Dil Kurumu Yayınları. (KarkTS).
• Ünlü, S. (2012). Harezm-Altınordu Türkçesi sözlüğü. Eğitim Yayınevi. (HATS).
• Ünlü, S. (2013). Çağatay Türkçesi sözlüğü. Eğitim Yayınevi.
• Vasiliev, Y. (1995). Türkçe-Sahaca (Yakutça) sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları. (TSahS).
• Verbitskiy, V. (2005). Slovar Altayskavo Aladagskavo Nareçiy Turkskovo yazıka. Akçeçek. (ANTS).
• Yegorov, V. G. (1964). Etimologiçeskiy slovar Çuvaşskogo yazıka (Çuvaşçanın Etimolojik sözlüğü). ÇKİ.
• Yılmaz, G. K. (2017). Saha Türkçesinde ayı ile ilgili söz varlığı. Nauçnoe Obozrenie Sayano-Altaya 3(19), 33-41.
• Yudahin, K. K. (1965). Kirgizsko-Russkiy slovar, Kniga (1); A-K. Sovetskaya Entsiklopediya. (KrgRS I).
• Yudahin, K. K. (1985). Kirgizsko-Russkiy slovar, Kniga (2); L-R. Moskova. (KrgRS II).
• Yudahin, K. K. (1998). Kırgız sözlüğü Cilt I-II. (Çev. Abdullah Taymas). Türk Dil Kurumu Yayınları. (KrgS I, II).
• Yunusoğlu, M. K. (2012). Uygurca-Çince İdikut sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yusupova, N. (2018). Türkçe-Özbekçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları. (TÖS).
• Yükneki, E. A. (2019). Atabetü l-Hakayık (inceleme-tenkitli metin-tıpkıbasım). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. (AH).
• Zemahşeri (2014). Mukaddimetü l-edeb: Hvarizm Türkçesi ile tercümeli şuşter nüshası. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Zolotnitskim, N. İ. (1875). Kornevoy Çuvaşsko-Russkiy slovar. İmperatorskavo Universiteta. (ÇRS).