Çağdaş Türk Dillerinde Sözcük Dinamikleri: Kazaklaştırma Deneyimi ve Sonuçları

Year 2023, Volume: 4 Issue: 2, 78 - 94, 15.01.2024

Kamar Aldasheva

Abstract

Türkiyat araştırmalarındaki artzamanlı çalışmalarda, Türk dillerine ortak olan temel sözlük fonu tam olarak sıralanmıştır. Temel sözlük fonunun korunması ve kapsamının arttırılması, Türk dillerinin bir bütün olarak canlılığını sağlar. Bu da Türk dilleri arasındaki farklılaşmayı önlüyor. Ancak günümüz Türk dillerindeki dinamik süreçler, diller arasındaki ortak özelliklerin farklılaşmasına yol açmaktadır. Özellikle söz varlığına ilişkin mevcut görünüm, Türk dillerindeki sözcük yeniliklerinin sunumuna yön veren ortak konumların bulunmadığını göstermektedir. Daha spesifik olarak, bağlantı dilinin veya donör dilin meşruiyeti korunurken yabancı bir ismin doğrudan benimsenmesi Türk dillerinde hala korunmaktadır. Ancak bazı Türk dillerinde yeni kavramların ve yabancı kelimelerin isimlendirilmesinde dilin iç yeteneklerini kullanma eğilimi de vardır. Bunun bir kanıtı da son otuz yıldır sürdürülen Kazaklaştırma sürecidir. Kazaklaştırma sürecinin sonuçları, Kazak dilinin sözcüksel yeniliklere hakim olma potansiyelini gösteren ve aynı zamanda modern Türk dilleri için de faydalı olan başarılı bir deneyim olarak değerlendirilebilir. Makale, modern Türk dillerinin sözcük dinamiklerini anlatmakta ve Kazakçalaştırma deneyimini ve bunun Kazak dilinde sözcüksel yeniliklerin kazanılmasındaki sonuçlarını analiz etmektedir.

Keywords

Modern Türk dilleri, söz varlığı, sözcük dinamikleri, Kazakçalaşma, sözcük haberleri.

References

• Соссюр Ф. Труды по языкознанию: переводы с французкого языка. – М.: Прогресс, 1977. – 695 с.
• Рождественский Ю.В. Лекции по общему языкознанию: Учеб. пособие для филол. спец. ун-тов. – Москва: Высш. шк., 1990. – 381 с.
• Словарный запас // Википидия. – URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/Словарный_запас
• Мейе А. Сравнительный метод в историческом языкознании. – Москва, 1954. – 100 c.
• (Виноградов В.В. Избранные труды. Лексикология и лексикография. – Москва, 1977. – 312 c.
• Дерфер Г. Базисная лексика и алтайская проблема // /Вопросы языкознания. – Москва, 1981. – №4. – С. 35-44.
• Имидж // Словарь маркетолога. – URL: https://roistat.com/rublog/glossary/
• Алдаш А. Қазақ ортологиясы: Монография. – Алматы: Қазақ университеті, 2021. – 296 б.
• Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. – Алматы: Сөздік-словарь, 2007. – 344 б.
• Философиялық сөздік / Нұрғалиев Р.Н. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы баспасы, 1996. – 525 б.
• Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. 1-том. – Алматы: DPS, 2011. – 738 б.
• Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 3-том. / Құраст. Сүйерқұлова Б., Жанұзақ Т., Жұбаева О. және т.б. – Алматы, 2011. – 744 б.
• Арабша-қазақша түсіндірме сөздік. Қазақ тіліндегі араб сөздері / Оңдасынов Н.Д. 1-том. Алматы: «Білім», 2010. – 167 б.
• Қазақ тілінің омонимдер сөздігі / Белбаева М. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 1988. – 193 б.