İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Ekonomisi: Politikalar, Yaklaşımlar ve Sonuçlar

Year 2023, Volume: 12 Issue: 2, 181 - 204, 29.09.2023

Serkan Değirmenci

https://doi.org/10.53306/klujfeas.1344656

Abstract

İkinci Dünya Savaşı sürecinde Türkiye’deki iktisat politikalarını inceleyen bu çalışmanın amacı, bu süreçte ortaya çıkan savaş ekonomisi koşulları karşısında siyasi iktidarların ürettikleri politika çözümlerini irdelemek ve ortaya çıkan sonuçları değerlendirmektir. Bu amaçla dönem boyunca iktidarda olan Refik Saydam ve Şükrü Saraçoğlu hükümetlerinin iktisadi problemlere özgül yaklaşımları ve kullandıkları araçlar bu çalışmada ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Özellikle dönemin şartlarına bağlı olarak çıkarılan bir takım olağanüstü kanunlar, bu yılların ekonomi politiğini şekillendiren temel politika araçları olarak nitelenmekte ve çalışmada bu kanunlara ayrıca yer verilmektedir. Her ne kadar Türkiye ekonomisi için 1940–1945 dönemi savaşın gölgesinde geçirilen yıllar olsa da bu dönemi öncesi ve sonrasından tamamen izole etmeden inceleme anlayışı çalışma boyunca benimsenmiştir. Nitekim 1930–1939 döneminin devletçi-müdahaleci çizgisinin yansımalarıyla şekillenen savaş yılları, sonraki dönemler için farklı beklentiler ve arayışlar yaratmıştır. Bu bakımdan Cumhuriyet tarihinin iktisadi gelişim sürecinin tarihsel bir bütünlük içerisinde değerlendirilebilmesi açısından bu dönemin incelenmesi ayrı bir önem arz etmektedir. Çalışmanın bu bütünselliğe nitelikli bir katkıda bulunması umut edilmektedir.

Keywords

İkinci Dünya Savaşı, Makroiktisat Politikaları, Türkiye

Turkish Economy in the Second World War: Policies, Approaches, and Consequences

Abstract

The aim of this study, which examines the economic policies in Turkey during the Second World War, is to examine the policy solutions produced by the political powers in the face of the war economic conditions that emerged in this process and to evaluate the results. For this purpose, the specific approaches to economic problems and the tools used by the governments of Refik Saydam and Şükrü Saraçoğlu, who were in power throughout the period, are discussed in detail in this study. In particular, some extraordinary laws enacted depending on the conditions of the period are described as the primary policy tools that shaped the political economy of these years, and these laws are also included in the study. Although the period 1940-1945 was spent in the shadow of the war for the Turkish economy, the understanding of examining this period without completely isolating it from before and after was adopted throughout the study. As a matter of fact, the war years, shaped by the reflections of the statist-interventionist line of the 1930-1939 period, created different expectations and searches for the following periods. In this respect, it is of particular importance to examine this period in terms of evaluating the economic development process of the history of the Republic in historical integrity. It is hoped that the study will contribute to this integrity.

Keywords

Second World War, Macroeconomic Policies, Türkiye

References

• Aydemir, Ş. S. (2000). İkinci Adam İsmet İnönü. 1938-1950, Cilt 2, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Boratav, K. (1982). Türkiye’de Devletçilik. İstanbul: Savaş Yayınları.
• Boratav, K. (2009). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2007. İstanbul: İmge Kitabevi, 13. Baskı.
• Cem, İ. (2009). Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erdilek, N. (1984). Hükümetler ve Programları, iç. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 31.
• Karaca, M. (2005). İkinci Dünya Savaşı Konjonktüründe Türkiye Ekonomisi (1940-1945). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Karaömerlioğlu, M. A. (1998). Köy Enstitüleri Üzerine Düşünceler. Toplum ve Bilim, (76) (Bahar), 56-85.
• Kazgan, G. (2008). Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2001). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Kepenek, Y., & Yentürk, N. (2005). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Keyder, Ç., & Pamuk, Ş. (1985). 1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu Üzerine Tezler. Yapıt, (8) (Aralık-Ocak), 52-63.
• Kuruç, B. (1987). Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Ökte, F. (1951). Varlık Vergisi Faciası. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
• Özkan, M. S., & Temizer A. (2009). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Karaborsacılık. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9).
• Tekeli, İ. (2001). Planlı Ekonomi İlkeleri-Türkiye Cumhuriyeti’nin Ekonomik ve Sosyal Politikası, (iç.) Türkiye Cumhuriyeti ve Almanya Federal Cumhuriyeti Fikri Temeller ve Siyasi Yönelim, Ankara: Konrad Adenauer Vakfı.
• Tezel, Y. S. (1994). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Timur, T. (2008). Türk Devrimi ve Sonrası. İstanbul: İmge Yayınevi.
• Weisband, E. (2002). 2. Dünya Savaşı ve Türkiye. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Yenal, O. (2003). Cumhuriyet’in İktisat Tarihi. İstanbul: Homer Kitabevi.