Normên Rastnivîsîna Hawarê

Year 2023, Issue: 20, 10 - 32, 30.12.2023

Sevda Orak Reşitoğlu

https://doi.org/10.55253/2023.nubihar.1377981

Abstract

Kovara Hawarê ya ku di 1932yan de dest bi weşanê dike, bi alfabeyeke nû derdikeve pêşberî xwîneran. Damezirînerê kovarê Celadet Alî Bedirxan bi hevkariya nivîskarên ji ekola Şamê, bi armanca zêdekirina rêjeya xwendin û nivîsandina kurdan, vê kovarê derdixe. Helbet ji ber ku berhemeke nûza ye, di serî de kêmasiyên wê jî hene. Danasîna alfabeyê ji hejmara ewil ve derdikeve pêşiya xwîneran, lê mijarên rêzimanê di hejmarên pêşdetir de rû didin. Kêmasiya kovarê ew e ku rastnivîsîn wekî mijar tê de cih negirtiye. Ji ber vê, ev xebat bi armanca analîzkirina qaydeyên rastnivîsîna Hawarê hatiye sazkirin. Di xebatê de her hejmareke kovarê ji serî heta binî, peyv bi peyv hatiye vekolan; rastnivîsîna mijarên wekî alfabe, lêker, daçek, gihanek, navên taybetî û hwd. hatine analîzkirin. Li gorî daneyên ku hatine bidestxistin, eşkere bûye ku ji aliyê rastnivîsînê ve standardek nehatiye sazkirin di kovarê de. Lê belê dikare bê gotin ku ber bi hejmarên dawiyê ve -ji sedî sed nebe jî- pêşketineke xurt çêbûye.

Keywords

Hawar, ziman, rastnivîsîn, Celadet Alî Bedirxan, rêziman.

Writing Rules Norms of Hawar Magazine

Abstract

Hawar Magazine, which started its publication life in 1932, appeared to the readers with a new alphabet. Djeladet Aali Bedirkhan, the founder of the magazine, published this magazine together with Damascus school writers in order to increase the literacy rate of Kurds. Of course, since it is a new publication, shortcomings are noticeable at first. The alphabet is introduced to the reader from the first issue, but grammar issues appear in subsequent issues. The shortcoming of the magazine is that spelling rules are not included in the subject heading. For this reason, this study was conducted to analyze the spelling rules of Hawar Magazine. Each issue of the magazine has been examined cover to cover and word for word; spelling rules of subjects such as alphabet, verb, preposition, conjunction and proper nouns were analyzed. According to the data obtained, it was observed that there was no standard in terms of spelling rules in the journal. However, although not completely, it can be said that there is serious progress towards the latest issues of the magazine.

Keywords

Hawar, language, orthography, Djeladet Aali Bedirkhan, grammar.

Normên Rastnivîsîna Hawarê

Abstract

Ziman bi rêbazên xwe dikare di nav xwe de geşedanekê pêk bîne. Heta ku ziman ji nav rûpelên tarî û veşartî dernekeve û belav nebe, ev rêbazên sîstematîk pêk nayên. Sazkirina alfabeyê û kodkirina rêzimanê ji bo bipêşketina zimanekî pêngavên ewil in. Kurmancî bi saya Celadet Alî Bedirxan û hêvalên wî, bi wergirtina alfabeya latînî ket vê rêyê û Kovara Hawarê bû amûrek ji bo belavkirina zimên. Armanca kovarê ji xeynî xwendin û nivîsandinê, hînbûn û hînkirin e. Ji ber vê ye ku alfabe di gelek hejmaran de hatiye vegotin û piştre mijarên rêzimanê rû dane. Kêmasiya herî mezin ew e ku mijarên rastnivîsînê di kovarê de cih nagirin, ji ber vê her kîteyeke bêjeyan ji bo lêkolîner dibe mijara xebatê. Metnên Hawarê ji bo vê lêkolînê bûn zeviyekî bêbinî bi armanca analîzkirina normên rastnivîsînê.

Keywords

Hawar, ziman, rastnivîsîn, Celadet Alî Bedirxan, rêziman.

References

• Alakom, R. (1991). Kürdoloji Biliminin 200 Yıllık Geçmişi (1787-1987). İstanbul: Weşanên Deng. Azîzan, H. (1998). Klasîkên Me. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(33), 810-818.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Ber Tevna Mehfûrê. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(4), 83-86.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Bingehên Gramêra Kurdmancî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(28), 713-716.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Elfabêya Qurdî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(9), 189.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Elfabêya Qurdî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(10), 206.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Elfabêya Qurdî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(12), 246.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Elfabêya Qurdî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(11), 227.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Elfabêya Qurdî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(7), 148.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Şêx Evdirehmanê Garisî Çû Rehmetê. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(11), 223-225.
• Bedir-Xan, C. A. (1998). Welat, Welatînî û Al. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(9), 183-184.
• Cewerî, F. (Amd.). (1988). Ferhengog. Hawar, 1(3), 67-68.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Hawar, 2(25), 649.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Hawar, 2(24), 629.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Armanc, Awayê Xebat û Nivîsandina Hawarê. Hawar, 1(1), 23-24.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Elfabêya Qurdî. Hawar, 1(1), 25-26.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Elfabêya Qurdî. Hawar, 1(2), 47-48.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Elfabêya Qurdî. Hawar, 1(6), 128.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Hedîsên Cenabê Pêxember. Hawar, 2(47), 1049.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). L'aphabet Kurde. Hawar, 1(1), 30-32.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Pêşgotingeq. Hawar, 1(13), 263-264.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Sureyê Malbata Imran. Hawar, 2(40), 942-943.
• Cewerî, F. (Amd.). (1998). Tefsîra Quranê. Hawar, 2(53), 1107.
• Dictionnaire de l'Académie Française. (2023). di 11/10/ 2023an de https://academie.atilf.fr/8/consulter/NE?options=motExact&page=1 hat girtin.
• Emir Djeladet Bedir Khan, R. L. (1970). Grammaire Kurde (Dialecte kurmandji). Paris: Librairie d'Amérique et d'Orient Adrien Maisonneuve.
• Farqînî, Z. (Havîn 2012). Nîqaşeke Berdewam: Alfabe. Kovara Zend, 21-31.
• Gemsiz, M. (2018). Binyat û Rastnivîsîna Lêkaran di Berhemên Rêzimanê yên Kurmancîya Bakur de. Mêrdîn: Teza Masterê ya Çapnebûyî.
• Henning, B. (2021). Osmanlı-Kürt Bedirxani Aile Tarihinin İmparatorluk ve İmparatorluk Sonrası Bağlamlarındaki Anlatıları: Devamlılıklar ve Değişimler. (İ. Bingöl, Çev.) İstanbul: Avesta Yayınları.
• Kedrîcan. (1998). Silêman Beg Bedir-Xan. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(3), 66-67.
• Khan, D. A. (1998). L'Alphabet Kurde. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(3), 69-71.
• Kurd, R. (1998). Civat. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(52), 1092.
• Kurmancî, R. t. (Amd.). (Bihar 2007/2010). Kurmancî(40), 455.
• Orak Reşitoğlu, S. (2022b). Berawirdkirina kovara Hawarê û Rêbera Rastnivîsînê ya Komxebata Kurmancîyê ji aliyê rastnivîsînê ve. Folklor û Ziman, 3(1), 85-119.
• Orak Reşitoğlu, Sevda (2022a). Mînaka Standardkirina Kurdiya Kurmancî: Kovarên Hawar û Ronahîyê. Teza Doktorayê ya Çapnebûyî. Diyarbakır
• Paşa, F. C. (1998). Dilgirsî û Dilovanî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(29), 735.
• Ronahî (1985). “Bo Agadarî”. Çapxana Jîna Nû, Uppsala, 454-455.
• Rondot, P. (1936). Trois Essais de Latinisation de l'alphabet kurde: Iraq, Syrie, U.R.S.S. Extrait du Bulletin d'études Orientales de l'Institut Français de Damas, 1-20.
• Sebrî, O. (1998). Tarîxa Kurd û Kurdistanê. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(28), 709-710.
• Segman, B. (1998). Klêopatre. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(50), 1073-1077.
• Tan, S. (2011). Rêzimana Kurmancî-çapa berfirehkirî. Stenbol: Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
• Uzun, M. (2020). Banyas 1985 Rewşen Bedirxan-Mehmed Uzun Sohbeti ve Mektuplar. İstanbul: Avesta.
• Ûsif, N. (1998). Şîretên Ehmedê Xanî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(32), 796.
• Xan, C. A. (1998). Elfabêya Qurdî. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 1(3), 65-66.
• Xeberguhêz. (1998). Rewşa Dinyayê. (F. Cewerî, Amd.) Hawar, 2(32), 796-800.