Çocuk Yazınında Aşk Teması: Peter Härtling’in “Benjamin Anna’yı Seviyor” Romanındaki Aşk Söyleminin İncelenmesi

Year 2024, Issue: Ö14, 875 - 896, 21.03.2024

Nurel Cengiz

https://doi.org/10.29000/rumelide.1451495

Abstract

Çocuklar için yazılan eserlerin geçmişten günümüze yetişkinlerin bakış açılarından hareketle didaktik bir söylemle yazılması, bu eserlerinin gerçekten çocuğun beklentisini ne ölçüde karşıladığı sorusunu beraberinde getirmektedir. Neyin yazılacağına, basılacağına, çevrileceğine ve hatta satın alınacağına yetişkinler karar vermiştir. 1970’li yıllarda Almanya’da çocuk yazınında sınırlar aşılmış; aşk, ebeveynlerin boşanması, çeşitli bağımlılıklar gibi daha önce çocuk yazınında yer almayan konular işlenmeye başlanmıştır. Peter Härtling’in romanı Ben liebt Anna 1979 yılında yazılmış ve büyük beğeni toplamıştır. Roman, 1980 yılında Zürih Çocuk Kitabı Ödülü’nü kazanmış ve 1991 yılında Necdet Neydim tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Tabu bir konuyu ele alması açısından erek metindeki çeviri stratejisi önem arz etmektedir. Kültürlerarası iletişimi sağlayan bir olgu olan çeviri, sansür söz konusu olduğunda bu aktarıma ket vurabilmektedir. Sansürün nedenleri siyasi, kültürel veya ideolojik olabilir. Erek kültürde tabu sayılan müstehcen veya erotik sahnelerin sansürlenmesi de olasıdır. Bu bağlamda edebi dizgeyi kabul görmüş toplumsal normların dışına çıkmaması için kontrol eden ikili bir etmen bulunmaktadır. Bunlar çevirmen, eleştirmen ve araştırmacıların yer aldığı birinci grup ile dizgeyi dışarıdan kontrol eden medya, eğitim kurumları, siyasi partiler ve yayınevleri gibi patronaj olarak bilinen güç odaklarıdır. Çocuk yazınında farklı bir kültürel bağlama sahip erek kitle için kültürel uyarlama yapmak gerekebilir. Ancak tüm kültürel bağlamın uyarlanması, çocuğun kültürlerarası kaynaşma fırsatı yakalamasını engelleyebilir. İncelenen romanın çevirisinin yukarıda bahsedilen manipülasyon ve sansürden uzak olması ve erek kitle için herhangi bir uyarlamaya maruz kalmaması, ülkemizdeki çeviri çocuk yazını için alışılmamış bir durumdur. Bu çalışmada erek metindeki aşk söylemi Alvstad’ın çocuk yazını çevirisinde altını çizdiği kültürel uyarlama ve ideolojik manipülasyon özelinde incelenmiştir.

Keywords

Çocuk Yazını, Çocuk Yazını Çevirisi, Aşk, Sansür, İdeoloji, Çevirmen Tutumu

References

• Alvstad, C. (2010). “Children’s Literature and Translation”, Handbook of Translation Studies, yay. haz. Y. Gambier ve L. V. Doorslaer, Amsterdam, John Benjamins Publishing Company, 22-27.
• Çoban, B. ve Özarslan, Z. (2003). Söylem ve İdeoloji, Mitoloji, Din, İdeoloji. Su Yayınları.
• Dilidüzgün, S. (2005). Çağdaş Çocuk Yazını: Yazın Eğitimine Atılan İlk Adım. Morpa Kültür Yayınları
• Doğan, İ. (2000). Akıllı Küçük. Çocuk Kültürü ve Çocuk Hakları Üzerine Sosyokültürel Bir İnceleme. Sistem Yayıncılık.
• Duman, D. ve Mustafa D. (2015). Erken Cumhuriyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Tasarruf Bilinci Oluşturma Çabaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15(31), 201- 221.
• Ewers, H-H. (n.d.) "Geschichte der deutschen Kinder- und Jugendliteratur. Eine problemgeschichtliche Skizze". https://www.uni-frankfurt.de/64851467/Geschichte-der-KJL.pdf. 18.01.2024 tarihinde erişildi
• Gökalp Z. (1973). (Haz. Rıza KARDAŞ), Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri I, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul,
• Güçlü, S. (2016). Çocukluk ve Çocukluğun Sosyolojisi Bağlamında Çocuk Hakları. Sosyoloji Dergisi (1ozel), 1-22.
• Hall, S. (1977). Culture, the Media and the "Ideological Effect". Curran, J vd. (der) içinde. Mass Communications and Society. Londra: Edward Arnold.
• Hofstede, G., Minkov, M. (2010). Cultures and Organizations, Software Of The Mind, Intercultural Cooperation and Its Importance for Survival. Mc Graw Hill Companies.
• Josting, P., (2008). Geschichte der deutschen Kinder und Jugendliteratur, yay.haz. Wild, R., Verlag J. B. Metzler. S.276-293
• Karadağ, A. B., Bozkurt, E., ve Alimen, N. (2015). Çeviri ve Yönlendirme: Sabiha ve Zekeriya Sertel’in Çeviri Çocuk Edebiyatı Eserleri / Translation and Manipulation: Translations of Children’s Literature by Sabiha and Zekeriya Sertel. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (2), 93-112.
• Karrenbrock, H., (2008). Geschichte der deutschen Kinder und Jugendliteratur, yay.haz. Wild, R., Verlag J. B. Metzler. S. 241-248
• Koyuncuoğlu, A. (2021). Çocuk Edebiyatının Dünya’daki ve Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi. Spor, Eğitim ve Çocuk. 1 (1),
• Neydim, N. (1998). Çocukluğun Kısa Tarihi, Edebiyatta Çocuk Figürleri. Bu Yayınevi.
• Neydim, N. (2003). Çocuk Edebiyatı, İstanbul, Bu Yayınevi
• Neydim, N. (2005). Türkiye’de Çeviri ve Telif Eserlerde Genç Kız Edebiyatı. Bu Yayınevi
• Neydim, N. (2012). Küçükprens çevirilerindeki çevirmen kararlarına erek odaklı bakışla karşılaştırmalı bir inceleme. Studien Zur Deutschen Sprache Und Literatur (17).
• Norton, D. E. (1987). Through the Eyes of a Child, USA, Merril Publishing Company
• Onur B. (2007). Çocuk, Tarih ve Toplum, İmge Kitabevi.
• Özen, Ö. (2020). Psikanaliz ve Edebiyat: İki Terapist Yoldaş. Uluslararası Kültürel Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 9-16.
• Paker, S. (1987). Tanzimat Döneminde Avrupa Edebiyatından Çeviriler, Çoğuldizge Açısından Bir Değerlendirme, Metiş Çeviri, 1987 Güz
• Puurtinen, T. (1998). “Translating Linguistic Markers of Ideology”,Translation In Context, yay. haz. A. Chesterman, N.G. S. Salvador ve Y. Gambier, Granada, Spain, John Benjamins Publishing Company, s. 177-186.
• Purvis, T., ve Hunt, A. (2014). Söylem, İdeoloji, Söylem, İdeoloji, Söylem, İdeoloji... Moment Dergi, 1(1), 9-36. https://doi.org/10.17572/moment.396355. Çev: Simten Coşar.
• Reschke, K. (1980). Memoiren eines Kindes. Rotbuch Verlag.
• Shavit, Z. (1991). Çocuk Yazını Çevirisinin Yazınsal Çoğuldizgedeki Konumu Açısından Belirlenmesi, Çev.: Pınar Besen, Metis Çeviri, Bahar 1991, s. 19-24.
• Sınar, A. (2007). Çocuk Edebiyatı, İstanbul, Morpa Kültür Yayınları
• Tanpınar, A. Hamdi. (2000). Yaşadığım Gibi. Dergâh.
• Taş, S. (2018). Sansürün Çeviride İşleyişi ve Patronaj/The Function of Censorship in Translation and Patronage. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (60), 213-233.
• Wild, R., (2008) Geschichte der deutschen Kinder und Jugendliteratur, yay.haz. Wild, R., Verlag J. B. Metzler. S.43-92
• Wilkending, G., (2008). Geschichte der deutschen Kinder und Jugendliteratur, yay.haz. Wild, R., Verlag J. B. Metzler. S. 171-235
• Yalçın, A. ve Aytaş, G. (2005). Çocuk Edebiyatı. Akçağ Yayınları.
• Yılar, Ö. ve Turan, L. (2007) Eğitim Fakülteleri için Çocuk Edebiyatı, Pagem Yayıncılık
• UNICEF. (2004, 20 Nisan). Çocuk haklarına dair sözleşme. UNICEF Türkiye. https://web. archive.org/web/20131029185849/http://www.cocukhaklari.gov.tr/condocs//mevzuat/cocuk_ haklari_sozlesmesi.pdf. Erişim tarihi: 26.01.2024