Türk halk oyunlarında taklit unsuruna dair notlar

Year 2024, Issue: Ö14, 841 - 852, 21.03.2024

Selami Akış

https://doi.org/10.29000/rumelide.1455640

Abstract

Günümüzde bilindiği hâliyle halk oyunlarının, tarihsel ve kültürel olarak oyun temelli olup köken olarak ise çok eski dönemlere dayandığı, hatta insanlığın varoluşu ile oyunun başladığı düşünülmektedir. Bu düşüncenin her ne kadar ispatı ve kesinliği bilinmese de eldeki veriler, bulgular ve yorumlar aynı yönde birleşmektedir. Oyundan türetilip zaman içinde şekillenip güncellenerek coğrafya, tarih, kültür ve sanat ögelerinin de birleşmesiyle meydana gelen Türk halk oyunları, çağlar boyunca etkileşim ve dinamizm sarmalında sürekli yenilenen fakat asla kaybolmadan, kabuk değiştiren bir yapıyla toplumların en önemli unsurlarından birini oluşturmaktadır. İçinde barındırdığı ritüellik özelliği ile kavramsal olarak oyunun anlam yolcuğu ile yola çıkılan bu çalışmada taklit unsuruna semantik ve semiyotik bir bakış açısı sunulmaktadır. Ayrıca oyun; kültürel bağlamda saygı, eğlence, günlük yaşam ve mesleki olarak ele alınarak farklı hayvan motiflerinin oyunlara yansımaları, başlıklar hâlinde sunulmaktadır. Türk halk oyunlarında taklit unsuru başlığıyla sunulan çalışmada, kuramsal olarak oyun ve oyunun değişim süreçleri ele alınarak, taklit-oyun ilişkisi üzerine değerlendirmelere yer verilmiştir. Bunların yanında Türk halk oyunları bağlamında taklit unsuru farklı boyutlarıyla incelenerek, hayvan taklitlerinin oyunlara yansımasında öne çıkan bazı motiflerin araştırılması yapılmıştır.

Keywords

Türk halk oyunları, Oyun, Taklit, Hayvan motifleri

References

• Akış, S. (2015). Halk Oyunlarında Görülen Bazı Figür ve Hareketlerin Anlambilimsel Yorumu. Müzik ve Dans Kongresi (s. 355-362). Diyarbakır: Müzik Eğitimi Yayınları.
• Alınca, A. (2004). Diyarbakır Yöresi Halk Oyunları Ders Notları. Sakarya.
• And, M. (1990). Türk Köylü Dansları. Folklora Doğru, 109-145.
• And, M. (2002). Oyun ve Bügü-Türk Kültüründe Oyun Kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aykent, C. (2020). Doğu Trakya Bölgesi Halk Müziğinde Ritim Kalıplarına Dair Bir İnceleme. Erdem, (79), 41-62.
• Belek, K. (2016). Eski Türklerde At ve At Kültürü (Dünden Bugüne Kırgız Kültürel Hayatı Örneği) . Gazi Türkiyat Dergisi, 111-128.
• Canikoğlu, G. T. (2002). Anadolu’da Zeybek Kültürü ve Akşehir Oyunları. Zeybek Kültürü Sempozyumu. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.
• Çakır, A. (1983). Türk Halk Oyunlarında Hayvan Motifleri Üzerine Bir Atlas Denemesi. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongreleri Bildirileri (s. 75-85). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Doğan, A. S. (2013a). Türk Halk Kültüründe ve Erzurum Kadın Barlarında Güvercin Motifi. Güzel Sanatlar Enstitüsü, 83-93.
• Doğan, A. S. (2013b). Türk Kültüründe ve Erzurum Erkek Barlarında Tavuk (Horoz) Motifi. Ekev Akademi Dergisi, 449-460.
• Duran, S. S. ( 2016 ). Güncel Sanatta Oyun Kuramı ve Oyun Kavramı (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Eroğlu, T. (1995). Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Halayların İncelenmesi. Ankara: Kılıçarslan Matbaacılık.
• Gazimihal, M. R. (1960). Oyun ve Mendil. Halk Oyunları T.F.A. Dergisinde Yayınlanan Makaleler, 101-102.
• Gökay Yıldız, Ş. K. (2009). Teke Yöresinin Merkezi Burdur Halk Kültürü ile Müziğinden Esintiler . Turkish Studies, 1691-1733.
• Kaeppler, A. L. (2003). Dans. M. E. Gülin Öğüt Eker içinde, Halk Biliminde Kuram ve Yaklaşımlar (s. 386-387). Ankara: Milli Folklor Yayınları-17.
• Kaşgarî, M. (1333). Kİlisli Rıfat Bey Yayını. İstanbul.
• Koçkar, M. T. (1998). Çağlar Boyunca İletişim Sanatı Olarak Dans ve Halk Dansları . Ankara: Bağıran Yayınevi.
• Kunur, İ. (2024, Şubat 10). Kars Halk Oyunlarından Tavuk Barı. (S. Akış, Röportaj Yapan)
• Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi 2. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öngel, H. B. (1992). Türk Halk Oyunlarının Kökeni Oluşumundaki Etkenler ve Sınıflandırılması (Yüksek Lisans. Tezi). Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Özbilgin, Ö. (2003). Zeybeklik Kurumu ve Zeybek Oyunları (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Rappaport, R.-Ç. K. (2003). Ritüel . M. E. Gülin Öğüt Eker içinde, Halk Biliminde Kuram ve Yaklaşımlar (s. 398). Ankara: Milli Folklor Yayınları-17.
• Süslü, Ö. (1989). Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Atatürk Kültür Merkezi Yayını - S. 35.
• T.D.K. (2024, 01 14). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/?q=teke&aranan= [Erişim Tarihi:14.01.2024] adresinden alındı
• Turan, M. (1981). Kars’ta Yöresel Halk Oyunları. T.F.A. Dergisinde Yayınlanan Makaleler, 24-27.
• Yatman, E. (2005). Türk Halk Oyunları’nın Kökeni. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.