Gagavuz halk masalı “Oglan hem Mari Kız”

Year 2024, Issue: Ö14, 1311 - 1335, 21.03.2024

Mehmet Oğuzhan Kuşoğlu

https://doi.org/10.29000/rumelide.1456178

Abstract

Gagavuz Türkleri günümüzde Moldova Cumhuriyetine bağlı özerk Gagauziya Cumhuriyeti başta olmak üzere Ukrayna, Romanya, Bulgaristan ve Yunanistan topraklarında yaşayan bir Türk topluluğudur. Gagavuz ya da kendi tabirleriyle Gagauzlar, konuştukları dil itibariyle Türk dilinin Oğuz grubuna mensupturlar. Zengin bir halk edebiyatına sahip oldukları bilinen Gagavuz Türklerine ait sözlü edebiyat numuneleri, son yüz yıllık periyod dâhilinde, yaşadıkları ülkelerde neşredilmeye başlamıştır. Halk masalları, şiirler, tekerlemeler, ninniler, bilmeceler gibi anonim eserler haricinde Nikolay Baboğlu, Dimitri Karaçoban, Dionis Tanasoğlu, Todur Zanet ve daha birçok şair ve yazara ait telif eserler de Gagavuz edebiyatını zenginleştirmiştir. Türkiye Türkçesine çok yakın olan Gagavuz Türkçesinin Anadolu sahası Türk halk edebiyatından farklı olarak, Hıristiyan inancını yansıtan bazı halk edebiyatı örneklerini barındırdığını söylemekte fayda vardır. Sovyetler Birliği döneminde Ukrayna’nın başkenti Kiev’de 1990 yılında Stepan Kelar tarafından yayımlanan “Oglan Hem Mari Kız” (Oğlan ile Mari Kız) masalı da bunlardan biridir. Masalda, diğer Türk masallarıyla içerik olarak ortak unsurlar olmakla birlikte, kahramanlarının kilisede evlenmeleri Gagavuzların sahip oldukları inancı da bize hatırlatmaktadır. Çalışmamızda Kiril harfli bu masalın Gagavuz Latin alfabesine yazı çevrimi ve modern Türkiye Türkçesine aktarımı gerçekleştirilmiş, ayrıca eserimize ait söz varlığı da “sözlük” bölümünde okuyucuya sunulmuştur.

Keywords

Gagavuzlar, Gagavuz Türkçesi, masal, Oglan, Mari Kız

References

• Altınkaynak, E. (2003). Gagauz Masalları. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Karadeniz, Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Genel Yayın No: 212, Rektörlük Yayın No: 5.
• Amanjolov, A. (2015). Semey Eyaletinde Yaşayan Gagauzlardan Kaydedilmiş Folklor Metinleri. Aktaran: Bülent Hünerli, Turkish Studies, s. 1383-1394.
• Argunşah, M., Argunşah, H. (2007). “Gagauz Edebiyatı”, Gagauz Yazıları. Kayseri: Türk Ocakları Kayseri Şubesi Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2006). Kubbealtı Lugatı-Misalli Büyük Türkçe Sözlük I-II-III. Redaksiyon-Etimoloji: Prof. Dr. Ahmet Topaloğlu, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Buran, A., Alkaya, E., Yalçın, S. K. (2014). Çağdaş Türk Yazı Dilleri I. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ege, F. (2021). Campbell’in Monomit ve Jung’un Arketip Kavramları Bağlamında “Trak Trak Kabakcığım” Masalının İncelenmesi. Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9/17, s. 331-243.
• Gaydarci G. A., Koltsa E. K., Pokrovskaya L. A., Tukan B. P. (1973) Gagauzça-Rusça-Moldovanca laflık/Gagauzsko-Russko-Moldavskiy slovar’. Pod Redaktsiey: N. A. Baskakova. Moskva: İzdatel’stvo Sovetskaya Entsiklopediya.
• Gaydarci G. A., Koltsa E. K., Pokrovskaya L. A., Tukan B. P. (1991) Gagauz Türkçesinin sözlüğü. Sorumlu Redaktör: N. A. Baskakov. Rusçadan Aktaranlar: Prof. Dr. İsmail Kaynak, Prof. Dr. A. Mecit Doğru. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları/1294, Türk Dünyası Edebiyatı Dizisi/16.
• Güngör, H., Argunşah, M. (1991). Gagauz Türkleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karpat, K. (1996). Gagauzlar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Cilt:13, s. 288-291.
• Kelar, S. (1990). Oglan hem Mari-Kız/Oglan i Mari-Kiz (Gagauzka narodna kazka). Pereklav z Gagauzskoy (Gagauzcadan Tercüme): Stepan Kelar, Hudojnik (Ressam): Svetlana Kim, Kiev: Veselka.
• Özkan, N. (1996). Gagavuz Türkçesi Grameri (Giriş-Ses Bilgisi-Şekil Bilgisi-Cümle-Sözlük-Metin Örnekleri). Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 657, Gramer Bilim ve Uygulama Yayınları: 18.
• Sırf, V. İ. (2018). Gagauz Halk Bilimi (tarihçesine bakış). Çevirenler: Dr. Öğr. Üyesi Emine Atmaca, Dr. Öğretim Üyesi Reshide Gözdaş. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies. 18/1 Yaz-Summer, pp. 273-291.
• Tunits’ka, M. V., Çornovalova, A. İ. ve Nikitçenko, A. İ. (2015). Ukraynska Mova i Literatura. Pidruçnik Dlya 5 Klasu. Ministerul Educatiei al Republicii Moldova, Ştiinta.
• User, H. Ş. (2015). Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• https://web.archive.org/web/20220218231620/https://maramonovca-com.translate.goog/people/3-kelar-stepan-filippovich.html? _x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=ru&_x_tr_hl=ru&_x_tr_pto=wapp
• https://omniglot.com/writing/gagauz.htm.