Coğrafi işaretli ürünlerin somut olmayan kültürel miras Türk mutfak kültürü unsurlarıyla karşılaştırılması: UNESCO gastronomi şehri Afyonkarahisar ili örneği

Year 2023, Volume: 5 Issue: 2, 172 - 185, 31.12.2023

Hatice Dikmen Boyraz Mustafa Sandıkcı

https://doi.org/10.53601/tourismandrecreation.1349928

Abstract

Destinasyonlar, rekabet üstünlüğünü kaybetmemek ve sürdürülebilir kılmak için sahip olduğu turizm ürünlerini tüm kaynakları ve değerleri yönüyle bir arada eş güdümle değerlendirmeli ve tamamlayıcı ögelerden faydalanmalıdır. Bu araştırmada, Afyonkarahisar ilinin sahip olduğu coğrafi işaretli ürünler ile somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) değerlerinin mevcut durumunu ayrı ayrı ortaya koymak ve UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı gastronomi apoleti kapsamında Afyonkarahisar’ın coğrafi işaretli yiyecek-içecek ürünlerinin SOKÜM Türk Mutfak Kültürü unsurları ile uyumluluğunu karşılaştırmalı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evreni, coğrafi işaretli ürünler ile ulusal SOKÜM envanterini kapsarken, örneklemini ise Afyonkarahisar ilinin bu iki kategoride sahip olduğu ürünler oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında nitel araştırma yöntemlerinden doküman-arşiv tekniği benimsenmiştir. Bu doğrultuda, ikincil veri kaynakları olarak Türk Patent ve Marka Kurumu Coğrafi İşaret Portalı ile UNESCO Türkiye Milli Komisyonu SOKÜM Ulusal Envanteri kullanılmıştır. Verilerin analizinde, sıklık analizden faydalanılmış ve elde edilen bulgular çeşitli değişkenler bakımından çapraz tablolar aracılığıyla ele alınmıştır. Araştırma sonucunda, Afyonkarahisar’ın sahip olduğu coğrafi işaretler ile SOKÜM Ulusal Envanteri Türk Mutfak Kültürü unsurları arasındaki uyum düzeyinin yüksek olmasına rağmen bu iki değişken açısından çalışmaların aynı önem/öncelik düzeyinde eş güdümle yürütülmediği tespit edilmiştir.

Keywords

UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı, Coğrafi İşaretli Ürünler, Somut Olmayan Kültürel Miras Türk Mutfak Kültürü, Gastronomi Turizmi, Afyonkarahisar.

Ethical Statement

Bu çalışmada kullanılan veriler ikincil kaynaklardan elde edildiğinden etik kurul raporu gerekmemiştir. Aksi bir durumun tespiti halinde TO&RE Dergisinin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk çalışmanın yazarlarına aittir.

Comparison of geographical signed products with intangible cultural heritage features of Turkish cuisine culture: The case of UNESCO gastronomy city Afyonkarahisar province

Abstract

Destinations should evaluate their tourism products in coordination with all their resources and values and benefit from complementary elements to not lose their competitive advantage and make them sustainable. This research aimed to present separately the current situation of geographically indicated products and intangible cultural heritage (ICH) values of Afyonkarahisar province and within the scope of UNESCO Creative Cities Network Gastronomy epaulet, comparatively, examine the compatibility of geographically indicated food products of Afyonkarahisar with the elements of ICH Turkish Cuisine. The research population covers the geographically indicated products and the national ICH inventory, while the sample consists of the products that Afyonkarahisar province has in these two categories. Document-archive technique, one of the qualitative research methods, was adopted in data collection. In this direction, Turkish Patent and Trademark Institution Geographical Indication Portal and UNESCO Turkish National Commission ICH National Inventory were used as secondary data sources. In the analysis of the data frequency analysis were used, and the obtained findings were discussed through cross tables in terms of various variables. As a result of the research, it has been determined that although the level of harmony between the geographical indications of Afyonkarahisar and the Turkish Culinary Culture elements of the ICH National Inventory is high, the studies are not carried out in coordination at the same level of importance/priority in terms of these two variables.

Keywords

UNESCO Creative Cities Network, Geographically Indicated Products, Intangible Cultural Heritage Turkish Culinary Culture, Gastronomy Tourism, Afyonkarahisar.

References

• Akay, A. S. (2006). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Tarih Araştırmalarında Kaynak Olma Özelliği, Millî Folklor, 18(70), 38-58.
• Akgöz, E., Göral, R. & Tengilimoğlu, E. (2016). Turistik Ürün Çeşitlendirmenin Sürdürülebilir Destinasyonları Açısından Önemi, Akademik Bakış Dergisi, 55, 397-407.
• Ayvacı, H. (2018). Türkiye’deki Turizm Animasyonlarında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının Kullanımı, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seyahat İşletmeciliği ve Turizm Rehberliği Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Baytok, A. & Boyraz, M. (2020). Termal Otellerde Çevre Yönetimi: Belirleyiciler ve Avantajlar Üzerine Bir Model Önerisi, Turizm Akademik Dergisi, 7(2), 123-144.
• Baytok, A. & Boyraz, M. (2021). Otel İşletmelerinde Çevre Yönetim Sistemi Engelleyicileri Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(3), 1927-1944, https://doi.org/10.26677/TR1010.2021.827
• Bailey, G. & Peoples, J. (1998). Introduction to Cultural Anthropology. Wadsworth Publishing, San Francisco.
• Brumann, C. (1999). Writing for Culture: Why a Successful Concept Should Not Be Discarded, The University of Chicago Press Journals: Current Anthropology, 40(S1), 1-27, https://doi.org/10.1086/200058
• Cengiz, F. (2012). Üçüncü Yaş Turistlere Yönelik Turistik Ürün Analizi: Alanya Uygulaması, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Ana Bilim Dalı, Antalya.
• Demir, M. & Demir, Ş. (2004). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi Kapsamında Futbol Turizmi: Antalya Bölgesinde Bir Araştırma, Dokuz Eylül Üniversitesi SBE Dergisi, 6(1), 94-116.
• Du Rand G. E., Heath E. & Alberts N. (2003). The Role of Local and Regional Food in Destination Marketing: A South African Situation Analysis, Journal of Travel & Tourism Marketing, 14(3), 97-112, https://doi.org/10.1300/J073v14n03_06
• Hacıoğlu, N. (2000). Turizm Pazarlaması, Vipaş A.Ş., Bursa.
• Hacıoğlu, N. & Avcıkurt, C. (2008). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Harris, M. (1975). Culture, People, Nature: An Introduction to General Anthropology. Thomas Y. Crowell, New York.
• Hewison, R. (1989). Heritage Interpretation, Belhaven Press, London.
• Kaplan, A. (2018). Gastronomi Turizminin Gıda Seçiminde NeofobiNeofili Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gastronomi ve Mutfak Sanatları Ana Bilim Dalı, Aydın.
• Kesici, M. (2012). Kırsal Turizme Olan Talepte Yöresel Yiyecek ve İçecek Kültürünün Rolü, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(23), 33-37.
• Kozak, M. (2014). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Kozak, M. & Kızılırmak, İ. (2006). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi: Kültür ve Turizm Müdürleri Görüşlerine Dayalı Bölgesel Yaklaşımlar, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 51-75.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (Mayıs, 2023). Gastronomi Şehri Afyonkarahisar. https://afyon.ktb.gov.tr/TR-63518/gastronomisehri-afyonkarahisar.html Erişim Tarihi: 25.05.2023.
• Linton, R. (1936). The Study of Man: An Introduction. D. AppletonCentury, New York.
• Mckercher, B. & Du Cros, H. (2002). Cultural Tourism: The Partnership Between Tourism and Cultural Heritage Management. Routledge, New York.
• Oğuz, E. S. (2011). Toplum Bilimlerinde Kültür Kavramı, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(2), 123-139.
• Oğuz, M.Ö. (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kültürel İfade Çeşitliliği. Millî Folklor, 82, 6-12.
• Okuyucu, A. (2011). Osmaneli İlçe Merkezinde Kültürel Mirasın Korunması ve Turizm Amaçlı Kullanımına Yönelik Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Ana Bilim Dalı, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Bilim Dalı, Ankara.
• Özdemir, N. (2009). Turizm ve Edebiyat. Millî Folklor, 82, 32-49.
• Pehlivan, A. (2015). Açık ve Örgün Eğitim Sosyal Bilgiler Ders Kitapları ve Öğretim Programında Somut Olmayan Kültürel Miras Ögelerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Ana Bilim Dalı, Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı, Eskişehir.
• Saçlı, Ç. (2016). Destinasyon Tercihinde Somut Olmayan Kültürel Miras Değerlerinin Kültür Turisti Tipolojisi Açısından Önemi: Konya Örneği, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Konya.
• Sınai Mülkiyet Kanunu (2016) Kanun Numarası: 6769, Resmi Gazete Sayısı: 29944, Tarihi: 10.01.2017.
• Taştan H. & İflazoğlu N. (2018). Hatay’ın UNESCO Gastronomi Şehri Olması ile İlgili Yerel Restoran İşletmelerinin Farkındalığının Değerlendirilmesi, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6/Special Issue 3, 384-393, https://www.doi.org/10.21325/jotags.2018.262
• Türk Dil Kurumu (Haziran, 2022). Güncel Türkçe Sözlükler, https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 05.06.2022.
• Timothy, D.J. (2011). Cultural Heritage and Tourism: An Introduction, Channel View Publications, Bristol.
• Türk Patent (Türk Patent ve Marka Kurumu) (Mayıs, 2023a). Geleneksel Ürün Adı. https://ci.turkpatent.gov.tr/sayfa/geleneksel-ürün-adı-nedir Erişim Tarihi: 25.05.2023.
• Türk Patent (Türk Patent ve Marka Kurumu) (Mayıs, 2023b). Coğrafi İşaret Veri Tabanı. https://ci.turkpatent.gov.tr/veri-tabani Erişim Tarihi: 25.05.2023.
• Türk Patent (Türk Patent ve Marka Kurumu), (Mayıs, 2023c). Coğrafi İşaret Tescil Sahipleri İstatistikleri. https://ci.turkpatent.gov.tr/Statistics/RegistrationOwners Erişim Tarihi: 25.05.2023.
• Türker, A. & Çelik, İ. (2012). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının Turistik Ürün Olarak Geliştirilmesine Yönelik Alternatif Öneriler. Yeni Fikir Dergisi, 4(9), 86-98.
• Türkiye Kültür Portalı (Kasım, 2023). Termalin Başkenti Afyonkarahisar. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ afyonkarahisar/TurizmAktiviteleri/termalin-baskentiafyonkarahisar#:~:text=Afyonkarahisar%2C%20 donan%C4%B1ml%C4%B1%20termal%20tesisleri%2C%20 fizik,’N%C4%B0N%20TERMAL%20BA%C5%9EKENT%C4%B0%E2%80%9Ddir%E2%80%A6 Erişim Tarihi: 30.11.2023.
• Tylor, E.B. (1871). Primitive Culture: Researches into The Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom. John Murray, London.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO), (Haziran, 2022). Use of the Emblem of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, http://www.unesco.org/culture/ich/en/emblem, Erişim Tarihi: 05.06.2022.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) Creative Cities Network, (Mayıs, 2023). About, https://en.unesco.org/creative-cities/home Erişim Tarihi: 25.05.2023.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) Intangible Cultural Heritage, (Mayıs, 2023).
• Intangible Heritage Domains, https://ich.unesco.org/en/intangible-heritage-domains-00052 Erişim Tarihi: 25.05.2023.
• Usal, A. & Kuşluvan, Z. (2002). Davranış Biçimleri, Sosyal Psikoloji. Barış Yayınları, İzmir.
• Yeşilbursa, C.C. (2011). Sosyal Bilgilerde Miras Eğitiminin Öğrencilerin Somut Kültürel Mirasa Karşı Tutumlarına ve Akademik Başarılarına Etkisi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı, Ankara.