Değişen müfredat ve Türkiye’de kimya mühendisliğinin tarihi

Yıl 2016, Cilt: 17 Sayı: 2, 115 - 130, 01.06.2016

İrfan Elmacı

Öz

Türkiye’de 1930’ların ortasında başlayan kimya mühendisliği eğitimi,
ülkede açılan ilk kimya programları üzerinde temellenmiş ve ilk senelerin
müfredatları, kimya dersleri ağırlıklı olmuştur. Türkiye’de ilk kimya
mühendisliği programlarının açılması, bu sahada söz sahibi olan memleketlere
kıyasla biraz gecikmiş olsa da Türkiye, modern kimya mühendisliği öğretimine
çoğu Batı ülkesi ile benzer zamanlarda geçmiştir. Kimya öğretiminden kimya
mühendisliği öğretimine geçişin incelendiği bu makalede; kimya ve kimya
mühendisliği sahalarında Türkiye’de 1960’lara kadar olan uygulamalar Avrupa
ve Amerika’daki uygulamalar ile karşılaştırılarak açıklanmıştır. Bu yolla
Türkiye’nin kimyadan kimya mühendisliğine, oradan da modern kimya
mühendisliğine geçiş sürecinin özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kimya eğitimi, kimya mühendisliği eğitimi, kimya mühendisliği müfredatı, Türkiye.

Evolving curricula and the history of chemical engineering in Turkey

Öz

Chemical engineering education which started in Turkey in mid-1930s
was based on the chemistry curricula which began in the first years of WWI at
the Faculty of Sciences in Istanbul. Although the inauguration of the first
chemical engineering programs came later than Europe, modern chemical
engineering education in Turkey did not fall behind universal trends. This
article aims to examine the transition from chemistry education to chemical
engineering education in Turkey. In this respect, the early programs in chemistry are described and compared with those of western countries. The
transition process from chemistry to chemical engineering programs and the
development in the teaching of modern chemical engineering in Turkey are
reviewed.

Anahtar Kelimeler

Chemistry education, chemical engineering education, curricula in chemistry, Turkey.

Kaynakça

• Alper, Erdoğan. “Kimya Mühendisliği Öğretimi İçin Bir Program.” Kimya Mühendisliği Mecmuası 5, 54 (1972): 3-11.
• Artel, Tarık. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar Türkiye’de Kimya Tedrisatının Geçirdiği Safhalara Dair Notlar. İstanbul: Maarif Matbaası, 1940.
• Berber, Rıdvan ve Murat Erol. “Türkiye’de Kimya Mühendisliği Eğitiminin Gelişmesinin Dünyadaki Gelişim Dönemleri Açısından
• Değerlendirilmesi.” Teknik Eğitim Ulusal Kongresi Bildirileri 24-25-26 Ekim 1983 içinde, 2-37. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 1983.
• Çataltaş, İhsan. “Kimya Mühendisliği Öğretiminin Dünü ve Bugünü.” Kimya Mühendisliği Mecmuası 9, 82 (1977): 25-27.
• Dölen, Emre. “Modern Kimya’nın Türkiye’ye Girişi.” Yeni Türkiye 6, 33 (2000): 713-723.
• Dölen, Emre. İstanbul Darülfünunu’nda Alman Müderrisler 1915-1918, 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Dölen, Emre. Türkiye’de Kimya Öğretiminin Tarihçesi (1834-1982). İstanbul: Türkiye Kimya Derneği Yayınları, 2013.
• Dölen, Emre. Türkiye Üniversite Tarihi 4, İstanbul Üniversitesi 1933-1946. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Dölen, Emre. Osmanlılarda Kimyasal Semboller ve Formüller (1834-1928). İstanbul: TMMOB Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 1996.
• Eraş, Ekrem. “Cemiyetimiz.” Kimya ve Sanayi 8, 37 (1959): 1-3.
• Fen Fakültesi Kimya Mühendislik Tedrisat ve İmtihan Talimatnamesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1935.
• [Fritz Arndt ile röportaj]. Resimli Hayat 39 (Temmuz 1955): 14.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. Başhoca İshak Efendi. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1989.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. Türk Kimya Eserleri Bibliyografyası. İstanbul: Beta Yayınevi, 1985.
• Kadıoğlu, Enis. “Kimya Endüstrisi ve Kimya Mühendisliği” Kimya Mühendisliği 1, 7(1963): 37-39.
• “Kimya ilmi ve tedrisatı.” Kimya Annali 4, 20 (1939): 22-24.
• “Kimya Mühendisliği Hakkında Bir Rapor.” Çeviren Haldun Civelekoğlu. Kimya ve Sanayi 8, 37 (1959): 11-28.
• Kuleli, Ömer. Kimya Mühendisliğine Giriş Kütle ve Enerji Denklikleri. Ankara: Meteksan Yayınları, 1982.
• Kuryel, Beno.“Teknoloji ve Mühendislik Bilimlerinin Kavramsal Tarihi Üzerine 2.” Toplumsal Tarih 218 (2012): 46-52.
• Orhun, Mehmet. Teknik Formasyon ve Kimya Mühendisliği. Ankara: Mars Matbaası, 1963.
• Seyhan, Muvaffak ve Yunus Akçamur.“Türkiye’de Kimya Biliminin Öncüleri.” Türk Dünyasında Kimya Bilimi ve Eğitimi Tarihi (Kongre Tebliğleri) 14 Mart 1988-Kayseri içinde, 37-41. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıp Tarihi Enstitüsü, 1993.
• Sipahi, Fahir. “Sanayi ve Kimya Mühendisliği.” Kimya Mühendisliği 1, 3 (1962): 3-5. Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Tez, Zeki. “Kimyanın Bilimselleşme Süreci ve Türkiye’de Kimya Öğretiminin Gelişimi.” Kimya Mühendisliği 21, 103 (1982): 9-21.
• Tez, Zeki. Kimya Tarihi. Ankara: V Yayınları, 1986.
• Uluçay, Çağatay ve Enver Kartekin. Yüksek Mühendis Okulu. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi, 1958.
• Yüngül, Naci. “Türk Mühendisliğinin Tarihçesi.” Türkiye’de Mühendislik içinde 5-22. Ankara: Türk Yüksek Mühendisleri Birliği, 1956.