Is to Exit (Çıkmak) To Escape (Taşıkmak)?

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 141 - 147, 03.06.2015

Ahmet Karadoğan

Öz

The verb “çık-” (exit) in Turkish is generally attributed to an old Turkic verb “taşık-” (escape) by many linguists since “çık” is not found in texts prior to 11th century. However, to understand the etymology of a word, it should be studied morphologically, phonetically and semantically.The “çıkmak” (to exit) concept is as old as “dış” (out) concept in terms of meaning. Consequently, it is impossible for a verb which means “çıkmak” to derive from a word equal to “dış”. It is not possible to phonetically explain how “çık” is derived from “taşık”, for the phonetic changes that should occur in taşık-> çık- process are not the type of changes that can be found in Turkish. Therefore, it is beyond imagination to think all types of phonetic changes unthinkable in Turkish can take place in the formation of a particular word. This study, by examining the verb “çık” lexically, semantically and phonetically, aims to prove that the verb “çık-” does not come from “taşık”, but it is a root of separate verb

Anahtar Kelimeler

Çık, Taşık-, Etymology

ÇIK-(MAK), TAŞIK-(MAK) MIDIR?

Öz

Genel Türkçe çık- fiili, 11. yüzyıl öncesinden kalan metinlerde geçmediği için araştırıcılar tarafından genellikle Eski Türkçe taşık- fiiline dayandırılır. Bir kelimenin kökeni incelenirken hem anlam hem yapı hem de ses bakımından izah edilmesi gerekir. Anlam bakımından “çıkmak” kavramı en az “dış” kavramı kadar eskidir. Dolayısıyla “çıkmak” kavramını karşılayan bir fiilin “dış” kavramını karşılayanbir kelimeden türemiş olması mümkün değildir. Ses bakımından da taşık- > çık- gelişimini izah etmek mümkün değildir. Çünkü taşık- > çık- gelişiminde olması gereken ses değişiklikleri Türkçede rastlanabilecek değişiklikler değildir. Dolayısıyla Türkçede neredeyse hiç rastlanmayan ses değişikliklerinin hepsinin bir kelimede toplanmış olması düşünülemez. Bu çalışmada çık- fiili ses, anlam ve kelime bilgisi açısından incelecek ve Eski Türkçe taşık- fiilinden gelmediği, çık- fiilinin kök halinde müstakil bir fiil olduğu izah edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çık-, Taşık-, Köken Bilgisi

Kaynakça

• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III. İndeks, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayın- ları.
• Brockelmann, C. (1954). Osttürkische Grammatik der Islamischen Litteratursprachen Mittelasiens, Le- iden.
• Ceylan, E. (1997). Çuvaşça Çok Zamanlı Ses Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• Ercilasun, A. B.; Z. Akkoyunlu (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk. Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, An- kara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü-Etimolojik Sözlük Denemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Taş, İ. (2009). Kutadgu Bilig’de Söz Yapımı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kara, M. (2011). Ayrı Düşmüş Kelimeler, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki.
• Vasiliev, Y. (1995). Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük, Ankara: Türk Dil Ku ru mu Yayın la rı: 621.