Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, Sağlık Yüksek Okulu 1. Sınıf Öğrencilerinde Anksiyete Düzeyi İle İlgili Faktörlerin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 3, 96 - 103, 13.12.2018

Emel Ayaz Gamze Varol

Öz

ÖZET

Amaç: Diş
hekimi ve diş tedavilerinden korku toplumda yaygın görülen bir durumdur. Ağız
ve diş sağlığı tedavilerine bakış açısı, ağız bakımı ve tedavilere ilişkin
bilgi düzeyi, sosyodemografik özellikler, tedavilere verilen önem ya da sürekli
anksiyetenin yüksek olması gibi faktörler dental anksiyeteyi
etkileyebilmektedir. Bu çalışmanın amacı Namık Kemal Üniversitesi Sağlık
Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu (SHMYO) Sağlık Yüksek Okulu (SYO) 1. Sınıf
öğrencilerinde dental anksiyete düzeyi, süreklilik ve durumluluk kaygı düzeyi,
kıyaslanması ve etkileyen faktörlerin incelenmesidir.

Materyal-Metot: Kesitsel
bir araştırmadır. Araştırmanın evrenini SHMYO/SYO 1. sınıf öğrencileri
oluşturmaktadır (N=362). Çalışmada 319 öğrenciye ulaşılmıştır (%88).
Araştırmaya katılmaya gönüllü olan öğrencilere üç soru formu uygulanmıştır.
İlki sosyodemografik faktörler, ağız ve diş sağlığı ile ilgili bilgileri
öğrenme amaçlı araştırmacılar tarafından geliştirilmiş 24 sorudan oluşan anket
formudur. İkincisi, Humphris ve ark. tarafından geliştirilmiş ve Türkçe
geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları Tunç ve ark tarafından yapılan 5 soruluk
öz-değerlendirme ölçeği Dental Modifiye Anksiyete Skalasıdır (MDAS). Üçüncüsü
ise Spielberg’in State and Trait Anxiety Inventory isimli 40 soruluk Türkçe
geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları da Öner ve ark tarafından 1997 yılında
yapılan Durumluluk (STAI) ve Süreklilik (STAII) Anksiyete Ölçeğidir. İlgili
anket ve ölçek eklerde sunulmuştur.

Araştırmada Dental Anksiyete Skoru, Sürekli ve Anlık
Anksiyete skorları, Ölçek skorlarının birbirleri ile ilişkisi ve elde edilen
ölçek skorlarının kimi bağımsız değişkenlere göre değişimi incelenmiş ve
tahmini anksiyete prevalans hızları elde edilmiştir. Karşılaştırmalı
analizlerde perason korelasyon analizi, Student t, ki-kare, tek yönlü varyans
analizi ve çok değişkenli analizlerden çoklu regresyon analizi uygulanmıştır.
Veriler SPSS 20.0 paket programında %95 Güven Aralığında ve iki yönlü olarak
değerlendirilmiştir.

Bulgular:
Çalışma sonucunda DMAS ile cinsiyetler arasında anlamlı bir ilişki vardır
(p=0.001). Kadınların MDAS’sı erkeklerden daha yüksektir. Cinsiyetler ile
durumluluk anksiyetesi arasında ilişki yoktur (p=0,247) ancak süreklilik
anksiyetesi arasında ilişki vardır (p=0,000). Kadınların süreklilik anksiyetesi
daha yüksektir. Katılımcıların okudukları bölümlerle MDAS arasında bir ilişki
yoktur (p=0,622). Ancak SMYO öğrencilerinin dental kaygıları SYO öğrencilerine
göre daha yüksektir. Diş fırçalama sıklığı ile MDAS arasında bir ilişki yoktur
(p=0,253). Fakat bir defa dişlerini fırçalayanların dental kaygıları en yüksek
iken, günde birden az fırçalayanların dental kaygıları en düşüktür. Diş fırçası
(p=0,872) ve diş macunu (0,648) seçimi ile MDAS arasında bir ilişki yoktur.
Fakat fırça seçiminde reklama öncelik verenler ile diş macunu seçiminde macunun
özelliklerine dikkat eden grupların dental anksiyeteleri daha yüksektir. Macun
ve fırça seçiminde fiyata dikkat edenlerin kaygı düzeyleri en düşük
bulunmuştur. Fırçalama eğitimi almanın MDAS ile ilişkisi yoktur (p=0,766).
Katılımcılar bu eğitimi çoğunlukla okullarda eğitimcilerden aldıklarını
belirtmişlerdir. Diş hekimine gitme sıklığı ile MDAS arasında ilişki vardır
(p=0,003). Senede 2 defa gidenlerin MDAS’sı en düşük bulunmuştur. Bireylerin
dişi ağrıdığında seçtiği kurum/muayenehane ile MDAS arasında ilişki yoktur
(p=0,139). Diş hekimi seçerken dikkat edilen kriterler ile MDAS arasında ilişki
yoktur (p=0,518). Fakat aile ve arkadaşların tavsiyeleri kişilerin seçimini
belirgin bir şekilde etkilemektedir. MDAS değeri ile TXI ve TXII değerleri
arasında bakılan pearson korelasyon analizinde TXI ile MDAS değerleri arasında
negatif korelasyon bulunmuş olup istatistiksel olarak anlamsızdır (r=-0,087).
Yeterli anlamlılığa erişmemiştir. MDAS TXII değerleri arasında ise
istatistiksel olarak anlamlı olmayan pozitif korelasyon bulunmuştur (r=0,054).

Sonuç
ve öneriler : Sonuç olarak kadınların dental kaygıları
erkeklerden daha yüksektir. Bu durum toplumda yaygın olan ataerkil anlayış
nedeniyle erkeklerin kadınlara göre kendilerini daha zayıf gösterebilecek duygu
durumları açıkça ifade edememelerinden kaynaklanabilir. Diş hekimine gitme
sıklığı arttıkça dental kaygı düzeyinin azaldığı görüldü. Hasta hekim uyumunun
artması ve tedavi sürecini olumlu etkilemesiyle açıklanabilir. Öğrencilerin
sosyodemografik özellikleri ve TXI-TXII ölçeklerine verdikleri yanıtlarla
dental kaygı arasında ilişki görülmemiştir. Travmatik dental tedavi hikayesi
olmayanlarda da anksiyete görülmesi ağız ve diş tedavilerinin kişisel alan
içerisinde yapılıyor olması hastaları tedirgin edebileceği sonucuna varıldı. Bu
sonuçlar ışığında dental anksiyetenin sosyodemografik özelliklerden ve kişinin
durumluluk-süreklilik anksiyetesinden de bağımsız olduğu kanısına varılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

dental anksiyete

Kaynakça

• Referans 1. Alçalar N, B Köseoğlu B, Bahadır G. Diş hekimliği uygulamalarına ilişkin bilişler ölçeği-DBÖ: üniversite öğrencilerinde geçerlilik ve güvenirlilik çalışması; Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2013;21(3):293-6.
• Referans 2. Ergüven S,Işık B, Kılınç Y. Diş hekimliği fakültesi birinci sınıf öğrencileri ile son sınıf öğrencilerinin dental kaygı-korku düzeylerinin karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi; Acta Odontologica Turcica. 2013;30(2):70-6.
• Referans 3. Ay Z, Erdek Y, Öztürk M, Kılınç G, Bozkurt Y, Yılmaz R. Süleyman Demirel Üniversitesi Diş hekimliği Fakültesine başvuran hastalarda dental korku düzeyinin incelenmesi; Cumhuriyet üniversitesi diş hekimliği fakültesi dergisi. 2005;8(1):12-8.
• Referans 4. Marakoğlu İ, Sezer H, Özdemir D, Demirer S. Periodontal tedavi öncesi durumluk ve süreklik kaygı düzeyi; Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2003;6(2):72-7.
• Referans 5. Yüzügüllü B, Gülşahı A, Çelik Ç, Bulut Ş. Klinik öncesi diş hekimliği öğrencilerinin dental anksiyete düzeylerinin belirlenmesi; Ondokuz Mayıs Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2009;10(3):106-4.
• Referans 6. Doğaner Y, Aydoğan Ü, Yeşil H, Sarı O, Koç B. Genç bireylerde dental anksiyete ve ilişkili faktörler; Gulhane Medical Journal. 2015;57(2):160-4.
• Referans 7. Çağırankaya L, Kansu Ö. Dişhekimliği öğrencilerinde dental anksiyetenin sebep ve sonuçları; Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2005;29(1):8-3.
• Referans 8. Köroğlu A, Durkan R. Diş hekimliği uygulamalarında karşılaşılan dental anksiyete sendromunun etiyolojisinin ve tedavi yöntemlerinin değerlendirilmesi; Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2010;20(3):205-7.
• Referans 9. Ergüven S, Kılınç Y, Delilbaşı E, Işık B. Bir diş hekimliği fakültesi ağız, diş ve çene cerrahisi kliniğine başvuran hastaların dental kaygı düzeylerinin değerlendirilmesi; Acta Odontologica Turcica. 2015;32(1):7-3.
• Referans 10. Tunc EP, Firat D, Onur OD, Sar V. Reliability and validity of the Modified Dental Anxiety Scale (MDAS) in a Turkish population; Community Dent Oral Epidemiol 2005;33(3):57-5.
• Referans 11. Pohjola V, Rekola A, Kunttu K, Virtanen J. Association between dental fear and oral health habits and treatment need among University students in Finland: a national study; BMC Oral Health. 2016;26(16).
• Referans 12. Carlsson V, Hakeberg M, Boman UW. Associations between dental anxiety, sense of coherence, oral health-related quality of life and health behaviour – a national Swedish cross-sectional survey; BMC Oral Health. 2015;100(15).
• Referans 13. Caltabiano ML, Croker F, Page L, Sklavos A, Spiteri J, Hanrahan L, Choi R. Dental anxiety in patients attending a student dental clinic; BMC Oral Health. 2018;18(1):1-7.
• Referans 14. Mohammad A, Azza A, Najat M, Osama M, Najlaa M, Amani A. Effects of child characteristics and dental history on dental fear: cross-sectional study; BMC Oral Health. 2018;33(18).
• Referans 15. Wali A, Siddiqui TM, Gul A, Khan A. Analysis of Level of Anxiety and Fear Before and After Endodontic Treatment; Journal of Dental Oral Health. 2016;2(3):1-3.
• Referans 16. Wong M, Lai S, Wong H, Yang Y, Yiu C. How Well Can the Parents, Dentists or Dental Surgery Assistant Assess Children’s Dental Anxiety Level; SM J Pediatr Surg. 2017;3(1):1-5.
• Referans 17. Swetah V, Kumar P. Dental Anxiety and Fear Levels among Outpatients in a Private Dental College in Chennai; The International Journal of Indian Psychology. 2015;2(4).
• Referans 18. Urszula KK, Urszula K, Barbara K; Dorota F. Oral Health Condition and Hygiene Habits Among Adult Patients with Respect to Their Level of Dental Anxiety; Oral Health Prev Dent. 2014;12(3):233-6.
• Referans 19. Facco E, Gumirato E, Humphris G, Stellini E, Bacci C, Sivolella S, Cavallin F, Zanette G. Modified Dental Anxiety Scale: validation of the Italian version; Minerva Stomatol. 2015;64(6):295-12.
• Referans 20. Walawender I, Roczniak W, Nowak D, Skowron M, Waliczek M, Rogalska A, Nowak PG. Applicability of the Numeric Scale for Anxiety Evaluation in Patients Undergoing Dental Treatment; Dent. Med. Probl. 2015;52(2):205-9.