Türk Eğitim Tarihinin Tozlu Sayfalarına Sıkışıp Kalan Aydın Bir Kadın Eğitimci: Ayşe Sıdıka Hanım (1872-1903), Öğretmen ve Öğretmenlik Mesleğine Bakışı

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 10, 233 - 250, 01.06.2016

Mustafa Şanal Mustafa Güçlü

Öz

Ayşe Sıdıka Hanım 1872 yılında İstanbul’da doğmuştur. 1903 yılında 31 yaşında yaşama veda etmiştir. Onun Türk eğitim tarihinde önemli bir yer tutmasının nedeni, 1897 yılında yazılan ve modern anlamda ilk Türkçe eğitim bilimi kitabı olan “Usul-i Tâlim ve Terbiye Dersleri”’nin yazarı olması nedeniyledir. Ayşe Sıdıka Hanım bu eseri 25 yaşında yazmıştır. Babasının ölümünden sonra, uzaktan akrabası olan şair, filozof, doktor ve Maarif Nazırlığı yapmış olan Rıza Tevfik (Bölükbaşı) ile evlenmiş, bu evliliğinden “Suat, Selma ve Munise” isimlerinde üç kızı olmuştur. Rumca ve Fransızcayı edebiyatı ile bilen ve aynı zamanda İngilizce de konuşanAyşe Sıdıka Hanım’ın ölümünden sonra Rıza Tevfik, her üç kızını da Robert Koleji’ne parasız olarak yerleştirmiştir. Bu çalışmada Türk eğitim tarihinin önde gelen kadın eğitimcilerinden birisi olan Ayşe Sıdıka Hanım’ın öğretmen ve öğretmenlik mesleğine bakışı ve öğretmenlik mesleği hakkında ne/neler düşündüğü tespit edilmeye çalışılmıştır. Kadınların iş hayatına yeni yeni atılmaya başladığı bir dönemde dönemin kız öğretmen okulunda öğretmenlik görevinde bulunan Ayşe Sıdıka Hanım meslekten bir eğitimcidir. Kısa bir yaşamın sonunda hazin bir ölüm ile arkasında üç kız çocuğu bırakarak yaşama veda eden ve meslekten öğretmen olan Ayşe Sıdıka Hanım, gerek yazmış olduğu eserler gerekse de ileri sürmüş olduğu fikirler ile kendi döneminin en önde gelen kadın eğitimcilerinden birisi olma özelliğini taşımaktadır. İşte bu çalışmada Ayşe Sıdıka Hanım’ın öğretmen ve öğretmenlik mesleğine bakış açısına, öğretmen ve öğretmenlik mesleğine ilişkin görüşlerine ayrıntılı bir şekilde yer verilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Ayşe Sıdıka Hanım, Öğretmen, Öğretmenlik Mesleği, Öğretim Yöntemleri

An Intellectual Female Educator, Stuck Within the Dusty Pages of Turkish History of Education: Ayşe Sıdıka Hanım (1872-1903), An Overview of Teacher, and Teaching Profession

Öz

reason why she has an important place in the history Turkish Education is that she was the author of “Usul-i Talim & Terbiye Dersleri” which regarded as the first modern Turkish educational book written in 1897. Ayşe Sıdıka hanım wrote up this book when she was 25 years old. After her death, she got married up with Rıza Tevfik (Bölükbaşı), one of her distant relative, as a poet, philosopher, doctor and Ministry of Education, and she had three daughter named Suat, Selma and Munise. Ayşe Sıdıka hanım had an deep knowledge in Greek and French Literature; and spoke English Language fluently and, after she passed away, Rıza Tevfik made free education possible for three girls at Robert College. In this study, it has been tried to determine how educator Ayşe Sıdıka Hanım, one of the leading women in the history of Turkish Education, looks at teachers and teaching profession, and what she thinks about teachers and teaching profession. Ayşe Sıdıka Hanım who is a teacher at teacher’s training school for girls in such a period when women has just started to be in working area; and if we take into consideration that she is an educator in her profession, the importance of this study will reveal itself. Ayşe Sıdıka Hanım has the distinction as one of the most prominent intellectuals of the educators in her ages within her ideas that she asserted relating to teachers and teaching profession

Anahtar Kelimeler

Ayşe Sıdıka Hanım, Teacher, Teaching Profession, Teaching Methods, Observational and Testing Method

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2002). “Osmanlı’da İlk Açılan Öğretmen Okulları”, Toplumsal Tarih, Sayı: 105, ss.62-66.
• Akyüz, Y. (1999). “Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer’in Yetişmesi ve Meslek Hayatı”, Milli Eğitim, Sayı: 143, ss.12-32.
• Akyüz, Y. (2015). Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, Gözden Geçirilmiş 27. Baskı.
• Ayşe S. (1313), Usul-i Tâlim ve Terbiye Dersleri, İstanbul.
• Aytaç, K. (2006). Çağdaş Eğitim Akımları (Yabancı Ülkelerde), Ankara: Mevsimsiz Yayınları.
• Binbaşıoğlu, C. (1998). “Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi Araştırmaları: Tarihsel Boyutuyla Öğretmen Kalitesini Etkileyen Bir Etken Olarak “Meslek Dersleri”, Milli Eğitim, Sayı:137, ss. 110-119.
• Binbaşıoğlu, C. (2009). Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Anı Yayınları.
• Çelikten, M.; Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). “Öğretmenlik Mesleği ve Özellikleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 19, ss.207-238. Erdem, Y. T. (2013). “II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Kızların Eğitimi”, Ankara:
• Türk Tarih Kurumu Yayını. Ergün, M. (1979). “Ayşe Sıdıka Hanım ve Usul-i Tâlim ve Terbiye Dersleri Adlı Eseri”, Eğitim Hareketleri, Sayı: 282-283, ss.19-23.
• Kocamanoğlu, E. (1999). “Eğitim Hakkındaki Görüşleri ve Ayşe Sıdıka Hanım”, Tarih ve Toplum, Sayı:32/189, ss.51-55.
• Kocamanoğlu, E. (1995). Ayşe Sıdıka’nın “Usul-i Tâlim ve Terbiye Dersleri” Kitabının Eğitim Açısından İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Din Eğitimi Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kurt, S. K. (2011), Osmanlı Devleti’nde Kadın Eğitimi, Haremden Mektebe, İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• Muallim, C. (1312). “Dârülmuallimin’in Yetmişinci Sene-i Devriyesi Münasebetiyle Verilen Konferans”, Tedrisat Mecmuası, Sayı: 32, İstanbul, ss.175-200.
• Neyzi, L. (1999). İstanbul’da Hatırlamak ve Unutmak, Birey, Bellek ve Aidiyet, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Uçman, A. (1986). Rıza Tevfik, Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları:652, Türk Büyükleri Dizisi:3, Ankara, 1986.
• Uçman, A. (1999). “Bazı Kadın Mektupları”, Tarih ve Toplum, Sayı: XXXI/183, İstanbul, s.40-46
• Şanal, M. (2003). “Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemlerinin Pedagojik Formasyon Anlayışı”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:1, Afyon, Haziran, ss.197-207.
• Şanal, M. (2011). “Selim Sabit Efendi (1829-1911) ile Ayşe Sıdıka Hanım’ın (1872-1903) Çocuk Eğitimine İlişkin Görüşleri”, Prof. Dr. Yahya Akyüz’e Armağan, Ankara, ss.1135-1146.
• Şanal, M. (2011). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulu’nun (Dârülmuallimât) Kuruluşu, Okutulan Dersler ve Kapatılışı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı:26, Ankara, ss.222-244.
• Şanal, M. (2002). “Türkiye’de Öğretmen Okullarında Okutulan Meslek Dersi Kitaplarının Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi (1848- 1918)”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Şanal, M. ve Güçlü, M. (2005). “Yenileşme Dönemi Eğitimcilerinin Öğretmenlik Mesleğine Bakışları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:18, ss.137-154.
• Şişman, M. (1999). Öğretmenliğe Giriş, Ankara: PegemA Yayıncılık