Nâbî Divanı’nda Tabiat Ve Mimari Unsurlardan Hareketle Hikemî Değerlendirmeler

Yıl 2014, Sayı: 32, 111 - 126, 23.01.2015

Semra Tunç

Öz

Türk edebiyatının hikemî şiirde üstat şairi Nâbî (ö. 1712) yaradılışından gelen dikkatle baktığı her nesnede, görünenin ardındakini yani maddede manayı arar gibidir. Dünyayı rahmet hazinesi, gökyüzünü kader sergisi, yıldızları da kudret meş’alesi olarak nitelendiren Nâbî için kâinat bütünüyle bir hikmet kitabıdır. Zaten ona göre şiir de bu mana ve hikmeti anlatmak için bir vasıtadır. Bu sebeple yaradılış hikmeti üzerinde kafa yoran şair varlığın her unsurunu şiirin malzemesi yaparak şairane söylemlerine dayanak oluşturmuştur. Kâinat kitabının hikmet sırlarını şiirine taşırken; mevsimlerin değişimi, tohumun toprakta yarılarak yeşermesi, asmanın budanması, kabağın çınara tırmanması, gök cisimlerinin şekil, konum ve hareketleri, bina-zemin oturması, su dolabı, değirmen, kümbet, kapı halkası, pencere-kafes, mezar taşı-mühür gibi etrafında gördüğü her şeye dair tecrübe ve gözlemlerini şairane incelik ve hayaller vasıtasıyla İlâhî hikmetlerin izhar ve ispatı için kullanmıştır. Makalede Nâbî Divanı’nda tabii ve mimari unsurların yaradılış hakikatinin algılanmasındaki rolü ve benzetmelik olarak kullanılışı örnek beyitlerle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nâbî Divanı, tabiat, mimari, hikmet

Kaynakça

• ARSEVEN, Celal Esad, (1943-1952), Sanat Ansiklopedisi I-V C. İstanbul: MEB.
• BİLKAN, Ali Fuat, (1997), Nâbî Divanı I-II. İstanbul: MEB.
• BÜNGÜL, N. Rüştü, (ty.), “Katıa”, Eski Eserler Ansiklopedisi, İstanbul: I/154-155.
• CANAN, İbrahim, 1992), Hadis Ansiklopedisi Kütüb-i Sitte. İstanbul: Akçağ. 14/366.
• DOĞAN, Sema, (2002), “Kümbet”, TDVİA. İstanbul: 26/ 547–49.
• ERAYDIN, Seçuk, (1990), Tasavvuf ve Tarîkatler, İstanbul: Marifet Yayınları.
• ONAY, Ahmet Talat, (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve Îzâhı, haz. Cemal KURNAZ, Ankara: TDV.
• ÖDEKAN, A., (1997), “Kümbet”. ECZACIBAŞI Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: II/1079.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Sözlüğü. 3 C. İstanbul: MEB.
• YILMAZ, Kâmil-GÜNDÜZ, İrfan, (1990), Sühreverdî- Tasavvufun Esasları, İstanbul: Vefa Yayıncılık.